Από την Τριανταφυλλιά Ριζούλη

Ο παιδαγωγικός έρως είναι ένα ελληνικό αποκλειστικά φαινόμενο, που έκανε την εμφάνιση του από την αρχαιότητα στον ελληνικό χώρο όπου υπήρχε το ελληνικό στοιχείο, διότι τα κυρίαρχα στοιχεία της ελληνικής ζωής, όπως η δημοκρατία, η φιλοσοφία, ο αθλητισμός, η εκπαίδευση, η βουλή και το θέατρο επέτρεπαν την όλο και μεγαλύτερη διάδοση της.

 Αντίθετα, η παιδεραστία και η ομοφυλοφιλία είναι φαινόμενα που εμφανίζονται σε όλους τους υπόλοιπους λαούς του τότε γνωστού κόσμου, χωρίς όμως να εμφανίζουν αυτό το κυρίαρχο στοιχείο της πνευματικότητας που διακρίνει τον παιδαγωγικό έρωτα, μιας και ίδιος αποτελεί εκείνη την πλευρά της παιδεραστίας που χαρακτηρίζεται από έναν τελικό σκοπό, τον παιδαγωγικό, ο οποίος καταγράφεται μέσα από την σχέση μεταξύ του ώριμου ανδρός και του νέου αγοριού και προ παντός από την ειλικρίνεια των αισθημάτων, τον έντιμο έρωτα.

Άλλωστε, το να θέλει ο νέος να διδαχθεί από τον ώριμο δάσκαλο του, ώστε να αξιωθεί στην εκπαίδευση του στη χρήση όπλων (στρατιωτική θητεία), στο κυνήγι θηραμάτων, στα σημεία θάρρους, φυσικής αντίστασης, υπομονής, αυτοθυσίας, αυταπάρνησης, αρετής, ήταν απαραίτητη προϋπόθεση αυτού. Στο πλαίσιο της παιδεραστίας και του παιδαγωγικού έρωτος στην αρχαία Ελλάδα, το κυρίαρχο συναίσθημα, το οποίο ευνοούσε τον έρωτα προς τον νέο άνθρωπο ήταν κυρίως η λατρεία της ωραιότητας, κυρίως δε της ανδρικής σωματικής ωραιότητας, η οποία συνίστατο σε αρμονικότητα, ρωμαλεότητα και σκληραγωγία σώματος.

Για την ακρίβεια, ο παιδαγωγικός έρως υπήρξε ο αποφασιστικότερος παράγοντας ανυψώσεως του ατόμου μέχρι το πεδίο της προσωπικότητας, ως τον άνθρωπο, εκείνον που πραγματοποιεί έναν ορισμένο αριθμό πνευματικών και ηθικών απαιτήσεων. Μια προσωπικότητα της οποίας ο τύπος υπήρξε σαφώς ορισμένος, ως καλός καγαθός (δηλ. ωραίος στο σώμα και ενάρετος στην ψυχή και στο πνεύμα), ως ιδέα ενός ανθρώπινου τύπου που έπρεπε να γίνει καθολική αξία, όπου το ανορθολογικό στοιχείο (εσωστρεφές) υποτάσσεται στο λογικό στοιχείο(εξωστρεφές).Το ελληνικό θαύμα λοιπόν, ήταν μια εναρμόνιση της εξωτερικής σκέψης, η οποία κυριαρχούσε σ’ αυτόν τον πολιτισμό με την εσωστρεφή στάση και το υποτελές συναίσθημα .

Μια τέτοια σύνδεση ήταν και ο παιδαγωγικός έρως, όπου όταν ο έρως κατευθυνόταν προς τις σαρκικές μορφές, ο πολιτισμός όδευε προοδευτικά σε κατάπτωση και το αντίστροφο. Δεν ήταν μόνο μια ψυχολογική έκφραση αλλά και κοινωνική, απ’ όπου καταφαινόταν το θέλγητρο ότι ο άνθρωπος είναι η πιο βαθειά και ουσιώδης αξία στον κόσμο, ως σύνθεση αρμονική όλων των αντίθετων στοιχείων. Η εναρμόνιση αυτών των αντίθετων στοιχείων πραγματοποιούνταν δια της εκπαιδεύσεως που οδηγεί στην έρευνα και στην κατάκτηση της ομορφιάς, στη μόρφωση του καλλιεργημένου ατόμου, που γνωρίζει τις δυνάμεις του και τις αδυναμίες του αλλά είναι παράλληλα έτοιμο να υπηρετήσει την κοινωνία παρά τον ίδιο.

Γι΄ αυτό και οι Έλληνες πέραν αυτού όλα τα υπόλοιπα τα καταδίκαζαν, ως αισχρά και ανήθικα. Κατά το πνεύμα των αρχαίων Ελλήνων η απόλυτη βεβαιότητα ότι η ζωή του ανθρώπου είναι μία και μοναδική και η αντίληψη του “ζην μεγαλειωδώς”, ήταν οι αιτίες για αυτά τα αγνά, φλογερά και μεγάλα αισθήματα που παρήγαγαν τον ακτινοβόλο πολιτισμό της. Ο έρως της μεγάλης, πλούσιας σε μεγάλα αισθήματα και αξίες ζωής ήταν έρως θυσίας, έρως θανάτου υπέρ μεγίστων αξιών. Στην σύγχρονη Ελλάδα δυστυχώς αυτός ο τύπος του παιδαγωγικού έρωτος τείνει να εκλείψει. Αν δεν προσπαθήσει ο καθένας να επαναπροσδιορίσει τις αξίες του, μαζί και η πολιτεία, θα θυσιαστούν στο βωμό του ξενισμού το ολόφωτο αρχαιοελληνικό πνεύμα και η παιδεία.

Η Τριανταφυλλιά Ριζούλη είναι πτυχιούχος Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρών