Σουλτάνος του παραχώρησε αυτοδιοικητικά προνόμια. Ωστόσο οι Κυκλάδες προσχώρησαν αμέσως στην Επανάσταση και εντάχθηκαν στο ελληνικό κρατίδιο το 1830. Ο Γάλλος περιηγητής Choiseul- Gouffier επισκέφτηκε τη Σαντορίνη των Κυκλάδων το 1776. Από την περιγραφή ξεχωρίζω μικρό απόσπασμα, που αφορά ένα γεύμα, που του παρέθεσε ο εκεί μητροπολίτης. Η Σαντορίνη τότε μετρούσε 9.000 περίπου κατοίκους, κάπως λιγότερους από τους σημερινούς 12.000 δημότες. Ο Γκουφιέ γράφει: «Το γεύμα ετοιμάστηκε από τις αδελφές του. Όσοι τον υπηρετούσαν ήταν ελάχιστοι και εκτελούσαν τα καθήκοντα με τάξη. Ο παππάς ήταν επικεφαλής. Ο διάκος με πετσέτα στη μασχάλη στεκόταν πίσω μου. Ο υποδιάκονος σερβίριζε έναν σύντροφο του ταξιδιού μου. Στο τραπέζι υπήρχε η σχολαστική προσοχή, που είχα παρακολουθήσει στη λειτουργία. Οι περιποιήσεις δεν σταματούσαν εδώ. Επιθυμούσα περίπατο στο εσωτερικό του νησιού και ο δεσπότης με συνόδεψε. Ο διάκος έφερε ένα μουλάρι ,μου κράτησε τον αναβολέα και έσπρωξε το υποζύγιο να ξεκινήσει».
Αφήνουμε τη νησιωτική Ελλάδα και ανεβαίνουμε στους Δελφούς του 1805. Οι Δελφοί υπήρξαν τόπος παγανιστικής λατρείας από τη νεολιθική εποχή. Αναπτύθηκαν στην προϊστορική και ύστερη αρχαϊκή εποχή και καθιερώθηκαν για 900 ιστορικά χρόνια σαν τόπος πανελλήνιου προσυνήματος (500 π.Χ.- 400 μ.Χ.) αφιερωμένος στον Απόλλωνα, την Αθηνά και άλλους θεούς, όπως η Άρτεμις και ο Ποσειδώνας. Το μαντείο έπαψε να λειτουργεί το 396 μ.Χ. επί Θεοδοσίου. Ύστερα από διαδοχικές σλαβικές και άλλες επιδρομές και την κατάκτηση των Οθωμανών τον 15ο αιώνα το ιερό των Δελφών καταχώθηκε. Πάνω του χτίστηκε το χωριό Καστρί. Στα τέλη του 19ου αιώνα άρχισαν εκεί οι μεγάλες ανασκαφές από Γερμανούς και Γάλλους αρχαιολόγους με δαπάνες των αποστολών τους. Το 1805 επισκέφτηκε τους Δελφούς ο Άγγλος αρχαιολόγος Edward Dodwell και γράφει για την περιοχή: Οι Καστριώτισσες (Οι Δελφοί ονομάζονταν Καστρί) ξεχωρίζουν για τη φυσική ομορφιά και χάρη. Λεπτά χαρακτηριστικά, όμορφες κατατομές, γερά δόντια, μεγάλα μαύρα μάτια. Προκαλεί εντύπωση η αντίθεση ανάμεσα στην αρχαιότητα και στη σημερινή κατάσταση. Αλλά ενώ το Καστρί έχει σχολείο, το περίφημο νησί Lona, το καμάρι της Σκωτίας, δεν είχε στα χρόνια της δόξας του, τότε που αποτελούσε το κέντρο της σοφίας και της Θρησκείας, ούτε ένα σχολείο, ούτε έναν άνθρωπο, που να γνωρίζει γραφή και ανάγνωση...
... Αυτή η παραβολή έχει σκοπό να αποσπάσει από την πλάνη εκείνους που φαντάζονται ότι η σημερινή Ελλάδα είναι καταποντισμένη στην αμάθεια κι ότι οι φτωχότεροι κάτοικοι των πιο μακρινών περιοχών της Βρετανίας είναι καλύτεροι από τους Έλληνες στην ευφυΐα και την παιδεία. Η παιδεία ανέσυρε εμάς από τον ζόφο. Η ανάγκη βύθισε τους Έλληνες σε σκοτάδι αταίριαστο στην ιδιοφυΐα τους. Ευτυχώς η παιδεία ξαναγεννιέται και αρχίζει να ριζώνει στο φυσικό της έδαφος.