Ε, ρε γλέντια!...
Γεια σου, μπαμπάκο!...
Γεια σου, ξυπόλητη οικογένεια... Ώπα! Ώπα!
Πριν από πολλές δεκαετίες, που δεν υπήρχε ούτε παιδικό θέατρο, ούτε τηλεόραση, ούτε κινηματογράφος, ούτε ηλεκτρονικά παιχνίδια, το μοναδικό θέαμα για τους μεγάλους και για τα παιδιά, ήταν ο Καραγκιόζης. Ο Καραγκιόζης, το θέατρο της φτωχογειτονιάς. Εκεί, όπου βλέποντας οι άνθρωποι ότι υπήρχε κάποιος πιο φτωχός από εκείνους, ένιωθαν παρηγοριά και έπαιρναν θάρρος. Εκεί, όπου η ακανόνιστη εκείνη φυσιογνωμία, η οποία μέσα από τα θέματα, μέσα από τα προβλήματα, μέσα από τη χαρά και μέσα από τη διασκέδαση της εποχής, περνούσε τα μηνύματα της περιόδου. Δεξιά και αριστερά «σαράι και καλύβα». Στα δεξιά ο πλούτος, στα αριστερά η φτώχεια. Περνούσε δηλ. κοινωνικά μηνύματα, όπως η φτώχεια, η ανεργία, η αδικία, η απληστία. Εξέφραζε μέσα από τα χοντροκομμένα αστεία του και παρουσίαζε τη δυσαρέσκεια των απλών πολιτών, αλλά έμμεσα και ολόκληρου του λαού κατά του κατεστημένου της εποχής. Εκτός όμως από τα μηνύματα αυτά, περνούσε και ένα πολύ σημαντικό, ότι το χιούμορ είναι απαραίτητο στοιχείο στη ζωή μας για να διατηρούμε την αισιοδοξία μας και να αντιμετωπίζουμε με περισσότερη δύναμη τις δυσκολίες (εκείνη την περίοδο ήταν πάρα πολλές) που τυχαίνουν σε όλες και σε όλους μας.
Εκεί, όπου η χάρτινη φιγούρα, δηλ. ο βασικός πρωταγωνιστής, ο κακομούτσουνος, ο καμπούρης με τη μεγάλη μύτη, ο αιώνια πεινασμένος, ο καλός οικογενειάρχης, ο καλόκαρδος, ο έξυπνος, ο πατριώτης, ο πολιτικός, ο ετοιμόλογος, ο ερωτιάρης, ο άνθρωπος που είχε άποψη για το καθετί και που έλυνε όλα τα προβλήματα, αλλά και που στο τέλος έβαζε πάντα τον καθένα στη θέση του. Αγαπούσε να παρουσιάζεται πότε δειλός, πότε ανόητος ή ανήθικος, πότε φτωχός, υπήρχαν όμως και στιγμές που τον βλέπαμε πλούσιο, γενναίο και παλικαρά, με ετοιμότητα και με θάρρος. Είχε μεγάλη απήχηση στον κόσμο. Οι θεατές παρακολουθούσαν τις παραστάσεις µε ευλάβεια. Δεν ακουγόταν τίποτε άλλο παρά η φωνή της φιγούρας. Το «γκαρσόνι» εκτελούσε τις παραγγελίες µε νοηματικές χειρονομίες και αλίμονο στον θεατή που θα έβηχε.
«Αβάντι Μαέστρο» και η παράσταση ξεκινούσε.
Στο ρεπερτόριό του, την πρώτη θέση κατείχαν οι κωμωδίες με θέματα από την καθημερινή ζωή, αλλά και θέματα εμπνευσμένα από τα παραμύθια, τις παραδόσεις και την ιστορία και που συνήθως συνοδεύονταν από τραγούδι.
Είναι σε όλους και σε όλες γνωστά τα έργα του. Θα σας αναφέρω όμως ενδεικτικά κάποια: Ο γάμος του Μπάρμπα Γιώργου, ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι, ο Καραγκιόζης φούρναρης κ.ά. Δεν θα μπορούσε όμως να τα πραγματοποιήσει όλα αυτά μόνος του, γι’ αυτό και πλαισιωνόταν από «έναν μεγάλο χαρτονένιο θίασο, με άξιους και ικανούς συνεργάτες», όπως: Τον Χατζηαβάτη (ο φίλος του, που συνήθως έκανε θελήματα του πασά), την Αγλαΐα (η γυναίκα του, με την τσιριχτή φωνή, που περίμενε στο σπίτι καρτερικά τον άντρα της), τα τρία παιδιά του, το Κολλητήρι, τον Κοπρίτη και τον Πιτσικόκο (που μονίμως πεινούσαν), τον Σταύρακα (το αλάνι), τον Νιόνιο (που μιλούσε τραγουδιστά), τον Μπάρμπα-Γιώργο (πάντα ντυμένος με τη φουστανέλα, που έψαχνε μόνιμα αφορμή για να χτυπάει τον Βέλη Γκέκα), τον Βεζύρη και τη Βεζυροπούλα και τέλος, τον υπέροχο Μορφονιό (κάθε άλλο, παρά μορφονιός ήταν) και οι οποίοι μέσα από τη σκηνή τους, το σούρουπο και ειδικά τα Σαββατοκύριακα και τις γιορτές (ποιος δεν θυμάται τις παραστάσεις δίπλα από το φρούριο, με τον θίασο του κ. Γιάναρου), μας κρατούσαν για περίπου μία ώρα συντροφιά. Πηγαίναμε μία ώρα πριν την παράσταση (περιμέναμε πώς και πώς την ώρα για να ξεκινήσει) και όλη αυτήν τη διαδικασία, τη βλέπαμε στα παιδικά μας μάτια, σαν μια γιορτή. Καραγκιοζοπαίχτης ήταν πάντα άντρας. Κινούσε με νήμα ή με μικρά ξυλάκια ή μπαστουνάκια, τις χάρτινες ή τις δερμάτινες φιγούρες, πίσω από ένα λευκό πανί και που πίσω του υπήρχε πάντα μια φωτεινή πηγή. Οι θεατές έβλεπαν μόνο τη σκιά των φιγούρων. Οι μεγαλύτερες γενιές θα θυμούνται με νοσταλγία, κάποια παράσταση Καραγκιόζη των παιδικών τους χρόνων.
Ήταν τόσο μεγάλη η επίδραση που είχε και είχαμε τόσο πολύ συνδεθεί συναισθηματικά μαζί του, που τα περισσότερα παιδιά της δικής μου γενιάς προσπαθούσαν με τους δικούς τους τρόπους ο καθένας, να του μοιάσουν. Έκαναν μπερντέ ένα σεντόνι, συνήθως στην αυλή, από πίσω τη λάμπα πετρελαίου και τα ίδια παρίσταναν τους καραγκιοζοπαίκτες και «έπαιζαν», μιμούμενοι τις γνώριμες φωνές. Οι πιο πολλοί έφτιαχναν δικές τους πρόχειρες φιγούρες και σαν ακροατήριο προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν τους ίδιους τους συγγενείς τους, οι οποίοι ευχαριστημένοι και εκείνοι από την προσπάθειά τους και σε ένδειξη αγάπης τα χαρτζιλίκωναν.
Η αλήθεια είναι ότι ο Καραγκιόζης δεν ήταν μια απλή φιγούρα που σκοπό είχε να διασκεδάσει τα μικρά παιδιά, αλλά ήταν... ένας αληθινός άνθρωπος, ένα μοναδικό θέαμα για όλη την οικογένεια, που στόχος του ήταν να προβληματίσει, να διδάξει, να σατιρίσει τα κακώς κείμενα της εποχής του, να προετοιμάσει τον δρόμο για το αύριο και τέλος να διασκεδάσει τους μικρούς, αλλά προπάντων τους μεγάλους θεατές του με ποιότητα και αξιοπρέπεια. Ήταν η Λαογραφία, η Ιστορία και ο Πολιτισμός της Ελλάδας μας. Ήταν ο Έλληνας, που τα βάζει με όλους και με όλα, για να δώσει το δίκιο στη φτώχεια και να διατηρήσει την ελπίδα ενός καλύτερου αύριο.
Το επάγγελμα αυτό του καραγκιοζοπαίχτη, ακόμη δεν έχει τουλάχιστον εξαφανιστεί. Υπάρχουν και σήμερα ελάχιστοι, που αγαπούν και διατηρούν αυτήν την τέχνη, προσαρμόζοντας όμως τα θέματα των ιστοριών τους, στην τρέχουσα επικαιρότητα.
Θα ήμουν αχάριστος εγώ, αλλά και πολλές και πολλοί συμπατριώτισσές μου/συμπατριώτες μου, που ως Ελληνίδες και Έλληνες, του χρωστάμε άπειρες ώρες ξεγνοιασιάς και γέλιου, να τον αποχωριστούμε, χωρίς να του πούμε ένα μεγάλο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ, γιατί ξέρουμε πως ήταν ο δικός μας ήρωας και ο δικός μας άνθρωπος, που μας συνδέει με την παιδική και την εφηβική μας ηλικία.
Γι’ αυτό λοιπόν και στο τέλος, θα φάμε, θα πιούμε και νηστικοί θα κοιμηθούμε...