α) στο «Πρώτο Θέμα» /19-11-2021: «Διάβημα της Αθήνας στα Τίρανα: Ο Αλβανός Πρόεδρος πήγε σε έκθεση για τη δήθεν «γενοκτονία των Τσάμηδων».
β) στην «Καθημερινή» /20/11/2021: Διάβημα της Αθήνας για τους Τσάμηδες.
γ) στο «Βήμα»: «Τσάμικο αγκάθι στα ελληνοαλβανικά. Αξίζει να παρουσιαστεί μέρος του επιλόγου της μεταπτυχιακής εργασίας του θανόντος Αχιλλέα Λαμπράκη στον Τομέα του διεθνούς ποινικού Δικαίου, του τμήματος Νομικής Κομοτηνής, του Δ.Π.Θ., αφού το «θέμα των Τσάμηδων, αποτελεί μέρος του ιστορικού διμερούς μας φακέλου και παρουσιάζεται από την αλβανική κυβέρνηση σε κάθε ελληνική κυβέρνηση», όπως δήλωσε πρόσφατα στο «Βήμα»/14-11-2021 ο πρώην υπουργός της Αλβανίας Ντιτμίρ Μπουσάτι.
Οι Τσάμηδες, ανεξαρτήτως της προέλευσής τους, είχαν κατά κύριο λόγο θρησκευτική μουσουλμανική συνείδηση παρά εθνική. Οι Έλληνες τους θεωρούν απογόνους των Δωριέων που εξισλαμίστηκαν και σε καμία περίπτωση Αλβανούς. Οι Αλβανοί τους θεωρούν αλβανικό φύλο που είχε εγκατασταθεί στην περιοχή από αιώνες και γι’ αυτό είχαν και έχουν ιστορικά δικαιώματα στην περιοχή.
Το ζήτημα ξεκίνησε από τις προπαρασκευαστικές διεργασίες και την υπογραφή εν τέλει της συνθήκης της Λωζάννης το 1923, περί ανταλλαγής πληθυσμών με την πρώην Οθωμανική Αυτοκρατορία, και κατέστη το κορυφαίο διμερές πρόβλημα στις σχέσεις Ελλάδας και Αλβανίας. Η έκρηξη του ζητήματος και ταυτόχρονα η πιο αιματηρή εποχή του ήταν η περίοδος της Ιταλογερμανικής κατοχής της Ελλάδος δηλαδή η περίοδος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα αντίποινα, οι δολοφονίες, και οι αιματηρές συγκρούσεις δεν είχαν τελειωμό.
Με την απελευθέρωση της Ελλάδος και το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Τσάμηδες της Θεσπρωτίας αποχώρησαν από την Ελληνική επικράτεια. Οι απόψεις, για το αν έφυγαν εκουσίως από φόβο για όσα είχαν διαπράξει ή μετά από άσκηση βίας από τις ελληνικές αρχές, διίστανται.
Με την εγκαθίδρυση του καθεστώτος του Εμβέρ Χότζα στην Αλβανία, λίγο αργότερα, φάνηκε ότι η Ελλάδα και η Αλβανία δεν θα απασχολούνταν ξανά ιδιαιτέρως με το εν λόγω θέμα.
Πλην όμως η πτώση του Κομμουνιστικού καθεστώτος τη δεκαετία του 1990 ξύπνησε και πάλι τον Αλβανικό εθνικισμό και τις αλυτρωτικές του τάσεις. Τα οικονομικά-πολιτικά προβλήματα όμως των Αλβανών δεν τους έδωσαν το δικαίωμα για περαιτέρω συνέχεια στο ζήτημα προς τα τέλη αυτής της δεκαετίας.
Σύμφωνα, με την προηγούμενη ανάλυση που κατατίθεται, το ζήτημα των Τσάμηδων μπορεί να έχει λήξει για τους Έλληνες από το 1945, και να υφίστανται πλέον κάποια ενδεχόμενα νομικών αξιώσεων από την πλευρά των Τσάμηδων, για τις απαλλοτριωμένες περιουσίες των Τσάμηδων που τέθηκαν υπό τη μεσεγγύηση του Ελληνικού Κράτους, και αφορούν σε σημαντικό βαθμό την άρση του εμπολέμου μεταξύ των δύο χωρών μιας και στις 28 Απριλίου 1987 η ελληνική κυβέρνηση προέβη σε άρση του εμπολέμου η οποία πήρε τον τύπο της κυβερνητικής δήλωσης και δεν αποτέλεσε πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου ούτε δημοσιεύτηκε ποτέ στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ωστόσο στο μυαλό πολλών Αλβανών το θέμα δεν έχει λήξει. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι ακόμη αποτελεί θέμα της καθημερινότητας των Αλβανών είτε μέσω των οργανώσεών τους, είτε μέσω ιστοσελίδων τους, είτε μέσω των ΜΜΕ, είτε και μέσω ακραίων πολιτειακών τους προσώπων.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, τα συμπεράσματα που μπορούμε να εξαγάγουμε από την ενδελεχή εξέταση του ζητήματος των Τσάμηδων είναι κατ’ αρχάς ότι οι Τσάμηδες ανεξαρτήτως προέλευσής τους ενδιαφέρονταν για τα τοπικά τους συμφέροντα και για την προάσπιση των μεγάλων περιουσιών τους που είχαν αποκτήσει την εποχή της Τουρκοκρατίας. Έτσι από τη μία αποκτούν την ελληνική ιθαγένεια και παραμένουν στις περιουσίες τους, κατόπιν με την ανταλλαγή των πληθυσμών με τη συνθήκη της Λωζάννης, θέλουν να καταφύγουν αρχικά στα εδάφη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και κατόπιν με τη βοήθεια και της Αλβανικής προπαγάνδας τονίζουν ότι είναι Αλβανοί και απολαμβάνουν την άμεση υλική και ηθική στήριξη της «Μητέρας Αλβανίας». Συμπράττουν με τους Ιταλούς και με τους Γερμανούς στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο επειδή τους υπόσχονται ότι τα εδάφη της Τσαμουριάς θα γίνουν δικά τους, και αφού χάνει ο άξονας τον πόλεμο επικαλούνται ότι συμμετείχαν εναντίον του φασιστικού αγώνα, και ότι οι Έλληνες τους έσφαξαν γιατί ήταν σοβινιστές.
Από τα παραπάνω, είναι σαφές ότι για τους Τσάμηδες και για τους εν γένει Αλβανούς η ιστορική αλήθεια έχει ή πρέπει να έχει δύο μέτρα και δύο σταθμά. Όταν λοιπόν οι Τσάμηδες συνεργάζονται με τους Γερμανούς, και τους δίνουν κάθε βοήθεια και κατατάσσονται στον στρατό τους, σφαγιάζοντας τους ορθόδοξους Ελληνες της περιοχής, καλώς το κάνουν αφού προασπίζονται τα ιστορικά τους δίκαια και άλλωστε βρίσκονται σε εποχή πολέμου. Όταν όμως δέχονται αντίποινα, τότε υφίστανται γενοκτονία και απάνθρωπη συμπεριφορά.
Αν θα μπορούσε να ειπωθεί, η συμπεριφορά τους και η εν γένει νοοτροπία τους δείχνει ότι κάθε άλλο παρά έντιμη και «παλικαρίσια» είναι. Για αυτό άλλωστε όπως προσπαθούσαν πάντοτε να κερδίσουν από τους δυνατούς του κόσμου, πάντα κατέληγαν να αποτελούν οι ίδιοι το μέσο για την επίτευξη των σκοπών μεγαλύτερων δυνάμεων από αυτούς.
Κατά συνέπεια, καταλαβαίνουμε ότι τις περισσότερες φορές ο γεωπολιτικός και ο γεωστρατηγικός χαρακτήρας μίας περιοχής έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από τις ίδιες τις ζωές των ανθρώπων που ζουν σε αυτές. Τα μικρά συμφέροντα των ανθρώπων της περιοχής που έχει γεωπολιτική και γεωστρατηγική σημασία, θα εξυπηρετηθούν μόνο εάν συμπίπτουν με τα συμφέροντα μεγαλύτερων δυνάμεων.
Το ερώτημα που τίθεται επομένως εμφατικά είναι, αν και σήμερα τα πράγματα είναι τόσο απλά και ότι η ιστορία μπορεί να επαναλαμβάνεται επ’ αόριστο, ή μήπως το διεθνές γίγνεσθαι έχει πλέον βάλει δικλείδες ασφαλείας που αποτρέπουν τέτοιες πρακτικές;
(*) Το παραπάνω κείμενο αποτελεί μέρος του επιλόγου της Μεταπτυχιακής Εργασίας του αείμνηστου Αχιλλέα Λαμπράκη στον Τομέα Διεθνούς Ποινικού Δικαίου, του τμήματος Νομικής του Δ.Π.Θ.
