Ως οικονομική δύναμη η Ρωσία δεν είναι τόσο μεγάλη μέσα στο παγκόσμιο σκηνικό. Το μέγεθός της ανέρχεται σε 1,8 τρισ. δολάρια (ίσο με αυτό της Ιταλίας ή του Καναδά), έναντι 23 τρισ. δολάρια των Η.Π.Α. και 17,1 της Ε.Ε.. Είναι όμως πολύ σπουδαία η Ρωσία, από πλευράς πρώτων υλών, που είναι άκρως απαραίτητες για την Ευρώπη και τον κόσμο γενικότερα.
Ας δούμε με αδρομερή καταγραφή μερικές από αυτές τις παραμέτρους, για να κατανοήσουμε τι συμβαίνει:
-Η Ρωσία είναι πρώτη σε παραγωγή πετρελαίου στον κόσμο και συνεισφέρει το 10% της παγκόσμιας παραγωγής. Το 25% του πετρελαίου αυτού, το εισάγει η Ευρώπη.
-Η Ευρώπη εισάγει το 45% του φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η πλήρης διακοπή του, είναι αδύνατον να αντικατασταθεί, για απροσδιόριστο χρόνο. Το υγροποιημένο αέριο (LNG), μπορεί να καλύψει μόνο το 1/5 των αναγκών της Ευρώπης. Επιπλέον, δεν υπάρχουν τερματικοί σταθμοί για την αποθήκευση όλου του αναγκαίου LNG. Αλλά ακόμα κι αν υπήρχαν, θα πρέπει να γίνουν καινούργιοι αγωγοί, που θα συνδέουν τους τερματικούς σταθμούς με τα κράτη της Ευρώπης.
Η Ευρώπη ζούσε στη μακαριότητά της, πιστεύοντας ότι όλα πάνε καλά και δεν είχε εκπονήσει PLAN B για έκτακτες ανάγκες, όπως αυτή που προέκυψε. Τώρα οι ηγέτες της Ε.Ε. ξύπνησαν και λένε ότι θα προσπαθήσουν να απεξαρτηθούν μέχρι το 2027 από το ρωσικό φ.α. πράγμα πολύ δύσκολο. Η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, απαιτεί χρόνο και χρήμα και δεν μπορεί να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. Η στροφή στην πράσινη οικονομία, θα απαιτήσει 18 φορές περισσότερο λίθιο και 5 φορές περισσότερο κοβάλτιο μέχρι το 2030 και 60 φορές περισσότερο λίθιο και 15 φορές περισσότερο κοβάλτιο μέχρι το 2050. Τα πολύτιμα αυτά μέταλλα η Ευρώπη και εν πολλοίς οι ΗΠΑ δεν τα διαθέτουν. Η τιμή του λιθίου στην Κίνα έχει υπερπενταπλασιαστεί τους τελευταίους 12 μήνες και υπερέβη τα 41.000 δολ. ο τόνος, ενώ του κοβαλτίου έχει διπλασιαστεί, στα 70.000 δολ. ο τόνος. Η Κίνα έχει εξασφαλίσει προ πολλού τη μερίδα του λέοντος από τον ορυκτό πλούτο της Αφρικής (και εδώ συνελήφθησαν κοιμώμενες οι δυτικές χώρες) και ετοιμάζει την επέλασή της στον ορυκτό πλούτο του Αφγανιστάν, το οποίο εγκατέλειψαν προ ολίγου, προτροπάδην, οι Αμερικανοί. Στο Αφγανιστάν υπάρχουν σε αφθονία λίθιο, κοβάλτιο, ουράνιο, χαλκός, χρυσός, φυσικό αέριο και σπάνιες γαίες, που χρειάζονται η Ευρώπη και οι ΗΠΑ. Σημειώνονται, ήδη, ελλείψεις στις βιομηχανίες της Ευρώπης και μείωση της παραγωγής τους σε χάλυβα, ψευδάργυρο, αλουμίνιο κ.λπ..
-Η ρωσική οικονομία βασίζεται κυρίως στην εξαγωγή πρώτων υλών. Εκτός από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου που προαναφέραμε, είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός και εξαγωγέας σιτηρών και λιπασμάτων στον κόσμο, κορυφαίος παραγωγός νικελίου, τρίτος εξαγωγέας άνθρακα και χάλυβα και πέμπτος εξαγωγές ξυλείας. Επίσης, κορυφαίος παραγωγός αλουμινίου (το 30 % της παγκόσμιας παραγωγής), παλλαδίου (το 40 % της παγκόσμιας παραγωγής) και πλατίνας. Το σύνολο των εξαγωγών της το 2021 ανήλθε σε 409 δισ. δολάρια.
Γενικά η Ευρώπη στερείται πρώτων υλών για τη λειτουργία της βιομηχανίας της, των νέων τεχνολογιών και της μετάβασης στην πράσινη ενέργεια. Πρέπει να βρει τρόπο να τις προμηθευτεί, για να μπορέσει να λειτουργήσει. Εξάλλου, από τη στέρηση σίτου και καλαμποκιού από τη Ρωσία και Ουκρανία, υπάρχει πιθανότητα να προκύψει λιμός σε πολλές χώρες του κόσμου, που δεν διαθέτουν τα προϊόντα αυτά. Σημειωτέον ότι η Ρωσία συνεισφέρει το 9% των παγκόσμιων εξαγωγών σιτηρών και η Ουκρανία το 7%. Άλλωστε και η χώρα μας εισάγει σιτηρά από τις χώρες αυτές.
Από την άλλη πλευρά και η Ρωσία έχει μεγάλη ανάγκη την Ευρώπη.
-Η Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας. Το 37% των εξαγωγών της, κατευθύνεται στην Ευρωπαΐκή Ένωση και το 36% των εισαγωγών της προέρχεται από την Ε.Ε.. Η Ελλάδα, ειδικότερα, εξάγει στη Ρωσία αγροτικά προϊόντα.
Από την άλλη πλευρά, η Ευρώπη και οι Η.Π.Α., έχουν επιβάλει πολύ σκληρές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, που θα έχουν σοβαρές συνέπειες στη ρωσική οικονομία, εφόσον κρατήσουν αρκετό χρόνο.
-Πάγωσαν 300 δισ. δολ. που βρίσκονται σε τράπεζες της Ευρώπης και των ΗΠΑ, από τα 635 δισ. δολ. των συναλλαγματικών διαθεσίμων της Ρωσίας. Της έχουν απομείνει στα θησαυροφυλάκια της Κεντρικής της Τράπεζας: χρυσός αξίας 135 δισ. δολ., 30 δισ. μετρητά και 85 δισ. σε κινεζικά χρεώγραφα.
Τον χρυσό δεν μπορεί να τον εκποιήσει, ώστε να αποκτήσει συνάλλαγμα.
-Απαγορεύτηκε από τις δυτικές χώρες η χρήση του SWIFT που είναι ο τρόπος πληρωμών από τράπεζες μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων στις ρωσικές τράπεζες και στις εταιρείες ρωσικών συμφερόντων. Αυτό θα επηρεάσει τη λειτουργία και βιωσιμότητα του χρηματοπιστωτικού και τραπεζικού συστήματος. Υπάρχει πάντως η δυνατότητα χρήσης ενός εναλλακτικού συστήματος που έχει αναπτύξει η Κίνα.
-Ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν αναστείλει τη λειτουργία τους στη Ρωσία.
-Εμπορικά πλοία της Ρωσίας, δεν μπορούν να προσεγγίσουν λιμάνια της Ε.Ε., της Αγγλίας και των Η.Π.Α.
-Δεν έγινε πιστοποίηση και δεν λειτουργεί ο αγωγός φυσ. αερίου Nord Stream 2, που παρακάμπτει την Ουκρανία και καταλήγει στη Γερμανία.
Γενικά, η κατάσταση κυρώσεων και αντιμέτρων θα ζημιώσει και την Ευρώπη, και τη Ρωσία και άλλες χώρες. Ήδη, η Ευρώπη και οι Η.Π.Α. βιώνουν τον μεγαλύτερο πληθωρισμό από 20ετίας, ως συνέπεια του πολέμου, της ενεργειακής κρίσης και της μεγάλης κυκλοφορίας χρήματος λόγω της πανδημίας. Αλλά και το ρώσικο νόμισμα υποτιμήθηκε κατά 35% – 40% και τα επιτόκια αυξήθηκαν από 9,5% σε 20%.
Μεγάλη ωφελημένη από την υπόθεση αυτήν η Κίνα, προς την οποία στρέφεται όλο και περισσότερο η Ρωσία. Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος πελάτης στο ρωσικό πετρέλαιο. Υπέγραψε συμφωνία για την προμήθεια φυσικού αερίου από τη Ρωσία για 25 χρόνια. Είναι εμπορικός εταίρος 147 δισ. δολ. Χορήγησε στη Ρωσία δάνεια 152 δισ. δολ. και 86 δισ. σε κρατικά ομόλογα. Παράλληλα, η Κίνα χρειάζεται τον ορυκτό πλούτο της Ρωσίας, ως ταχύτατα οικονομικά αναπτυσσόμενη χώρα. Είναι, επίσης, ο δεύτερος μεγαλύτερος πελάτης, της ρωσικής αμυντικής βιομηχανίας. Σκοπός των δύο χωρών είναι το εμπόριο να φτάσει τα 250 δισ. δολ. μέχρι το 2024.
Το συμπέρασμα είναι ότι η Ευρώπη άργησε να ξυπνήσει και να «μαγειρέψει πριν πεινάσει» και να δούμε πώς θα αντεπεξέλθει στις δυσκολίες που έρχονται.
Ας θυμόμαστε πάντως, ότι «θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία» για να μην πέσουμε στον αυταρχισμό και στη βαρβαρότητα.
Από τον Σωτήρη Απ. Παπαποστόλου,
συνταξιούχο δασοπόνο
