επιστολή στις Συγκλήτους των Ιδρυμάτων ζητώντας τη γνώμη και τις προτάσεις τους εν όψει της κατάθεσης του σχετικού νομοσχεδίου. Ειδικότερα, ζήτησε να λάβουν θέση για τις αναγκαίες συγχωνεύσεις εκεί που υπάρχουν αλληλοκαλύψεις ειδικοτήτων, αλλά και τις επιβεβλημένες καταργήσεις εκεί που δεν υπάρχουν ούτε οι αναγκαίες υποδομές, αλλά ούτε και το ενδιαφέρον υποψηφίων φοιτητών, με αποτέλεσμα σε δεκάδες νεοϊδρυθέντα την περίοδο 2018-2019 Τμήματα (σε Σχολές των παλαιών ΑΕΙ και των «πανεπιστημιοποιηθέντων» ΤΕΙ) οι καθηγητές να είναι περισσότεροι από τους φοιτητές!...
Ξέρετε ποιο είναι το μέχρι στιγμής αποτέλεσμα; Από τα 14 Πανεπιστήμια που απάντησαν έως τώρα (εκ του συνόλου των 26!) μόνο 2 εισηγούνται συγχώνευση ή κλείσιμο Τμημάτων: το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (στο οποίο έχει ενσωματωθεί το ΤΕΙ Κοζάνης) προτείνει τη συγχώνευση του Τμήματος Περιφερειακής Ανάπτυξης με το Τμήμα Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών και το Διεθνές Πανεπιστήμιο (πρώην ΤΕΙ Θεσσαλονίκης και TEI Ανατολικής Μακεδονίας/Θράκης) εισηγείται την κατάργηση του Τμήματος Φυσικής Καβάλας το οποίο κανείς δεν γνωρίζει πώς και, κυρίως, γιατί προέκυψε (αποτελώντας το 7ο Τμήμα Φυσικής στη χώρα!) και στο οποίο, όπως γράψαμε στο προηγούμενο άρθρο («Ανασχεδιασμός χάρτη ΑΕΙ», «ΕτΔ», 21.03.2022, σ. 3) πέρυσι απ’ τις 201 προσφερόμενες θέσεις του καλύφθηκαν με φοιτητές μόλις οι 11 και οι 190 έμειναν κενές (!). Τα υπόλοιπα 12 (μεταξύ των οποίων και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στο οποίο έχει συγχωνευθεί το ΤΕΙ Λάρισας) θεωρούν ότι στον ισχύοντα ακαδημαϊκό χάρτη (εμπνεύσεως Γαβρόγλου) όλα είναι περίπου καλώς καμωμένα και άρα δεν πρέπει να αλλάξει τίποτα (βλ. esos.gr, 02.04.2022). Είναι προφανές ότι οι Διοικήσεις των Πανεπιστημίων ενεργώντας όχι τεχνοκρατικά, ως θα ώφειλαν, αλλά, κατά το μάλλον (μικρο-) πολιτικά, αρνούνται ν’ αναλάβουν το (πολιτικό) κόστος να πουν τις σκληρές αλήθειες για το αλλοπρόσαλλο μόρφωμα του σημερινού ακαδημαϊκού χάρτη των 460 πανεπιστημιακών Τμημάτων - νεοϊδρυθέντων και «πανεπιστημιοποιηθέντων» ΤΕΙ επί υπουργίας Γαβρόγλου/ΣΥΡΙΖΑ (2018-2019). Δεν ξέρω αν είναι για γέλια ή για κλάματα αλλά μ’ έχει φάει η περιέργεια να πληροφορηθώ σε ποια επιστημονική μελέτη στηρίχθηκαν οι ιδρύσεις νέων Τμημάτων π.χ. Χημικών Μηχανικών στην Κοζάνη, Μαθηματικών και Φυσικής στη Λαμία, Φυσικής στην Καβάλα, Μαθηματικών στην Καστοριά, Δημόσιας Υγείας στην Καρδίτσα, «Διαχείρισης Λιμένων και Αλιείας» στα Ψαχνά, «Πολιτισμού και Δημιουργικών Μέσων και Βιομηχανιών» στον Βόλο, «Γλωσσικών και Διαπολιτισμικών Σπουδών», επίσης, στον Βόλο, Διαιτολογίας και Διατροφολογίας στα Τρίκαλα (ενώ δίπλα στην Καρδίτσα υπήρχε και λειτουργούσε ομοειδές τμήμα!), Περιβάλλοντος στη Λάρισα και αρκετά άλλα! Αυτή είναι η σοβαρότητα της Πολιτείας; Υπήρχε ανάγκη ίδρυσης τόσων νέων τμημάτων;
Για να είμαστε συνεπείς με την ιστορική αλήθεια, παρόμοια δημαγωγικά φαινόμενα και πρακτικές εκδηλώθηκαν στον χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης και κατά τη 10ετία του ‘90 όταν οι τότε Κυβερνήσεις ΝΔ και ΠΑΣΟΚ τον πακτωλό χρημάτων που δόθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω των προγραμμάτων ΕΠΕΑΕΚ για την ενδυνάμωση των υφισταμένων τότε Τμημάτων ΑΕΙ τον κατασπατάλησαν για την ίδρυση μεγάλου αριθμού νέων Τμημάτων, με το ίδιο γνωστικό αντικείμενο, ή σε ανύπαρκτα διεθνώς γνωστικά αντικείμενα, για καθαρά ψηφοθηρικούς λόγους. Την πρόσφατη, όμως, περίοδο (2018-2019), είχαμε πραγματική εκτροπή από την κανονικότητα μέσω αφ’ ενός μεν της άκριτης ίδρυσης νέων Τμημάτων, αφ’ ετέρου δε -και κυρίως- της ...δια βοής «πανεπιστημιοποίησης» των ΤΕΙ, με αποτέλεσμα τη σημερινή στρέβλωση, την πλήρως ανορθολογική πραγματικότητα των 460 Τμημάτων, κατάσταση αλλόκοτη, κατά το μάλλον «surreal»...
Υπάρχει μεγάλος αριθμός Τμημάτων που αντιστοιχεί στο ίδιο γνωστικό αντικείμενο συχνά ακόμη και μέσα στο ίδιο Α.Ε.Ι. Είναι χαρακτηριστικό, ότι υπάρχουν κοντά στα είκοσι (20) διαφορετικά Τμήματα Γεωπονίας, ενώ ο ίδιος πληθωρισμός Τμημάτων εμφανίζεται και σε πολλά άλλα αντικείμενα, όπως για παράδειγμα τα Παιδαγωγικά Τμήματα, τα Τμήματα Οικονομικών Σπουδών, τα Τμήματα Διοικητικής Επιστήμης ή τα Τμήματα Μηχανικών και Πληροφορικής. Αρκετά Τμήματα λειτουργούν με μη βιώσιμους όρους, καθώς διαθέτουν πολύ μικρό αριθμό μελών ΔΕΠ και εξίσου μικρό αριθμό φοιτητών. Δεν είναι λίγες μάλιστα οι περιπτώσεις Τμημάτων με αριθμό μελών ΔΕΠ κάτω από πέντε (5) άτομα.
Είναι ανάγκη η κατάσταση αυτή άμεσα να αντιμετωπιστεί, καθώς συνεπάγεται μεγάλη σπατάλη ανθρώπινων και οικονομικών πόρων έναντι μιας στρεβλής «τοπικής ανάπτυξης», η οποία αποπροσανατολίζει τις περιοχές αυτές από την αξιοποίηση των τοπικών συγκριτικών τους πλεονεκτημάτων και στην καλύτερη περίπτωση μεταφράζεται σε κάποια μισθωμένα διαμερίσματα ή/και σε κάποια αυξημένη κίνηση στα καφέ και στα εστιατόριά τους.
Η λύση είναι με πρωτοβουλία και αποφάσεις, κατ’ αρχάς, των ιδίων των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων να υπάρξει ένα σοβαρό σχέδιο εσωτερικού εξορθολογισμού του κάθε ΑΕΙ μέσω καταργήσεων μη βιώσιμων Τμημάτων ή συγχωνεύσεων ομοειδών Τμημάτων μεταξύ τους. Σε δεύτερο χρόνο μπορεί να εξεταστεί και η δυνατότητα συνεργασιών μεταξύ διαφορετικών ΑΕΙ ώστε να συγχωνευθούν Τμήματα με ομοειδές αντικείμενο.
Η άρση των κάθε λογής εμποδίων για τη βελτίωση της ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (την πανεπιστημιακή, αλλά και την τεχνολογική που επανέρχεται με την μορφή των «νέων ΤΕΙ» ως Ιδρυμάτων Εφαρμοσμένων Επιστημών εντός των ΑΕΙ) θα πρέπει εν πάση περιπτώσει να αποτελέσει μια από τις πλέον βασικές προτεραιότητες της παρούσας Κυβέρνησης και της υπουργού Παιδείας Νίκης Κεραμέως ακόμη κι αν χρειαστεί να «σπάσει αυγά» καθώς, ως γνωστόν, αν δεν σπάσεις αυγά ομελέτα δεν τρως...
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής Β’/βάθμιας (ΠΕ01), δρ Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Α.Π.Θ. (xaan@theo.auth.gr)
