Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τον ΟΗΕ «74 αναπτυσσόμενες χώρες, με έναν συνολικό πληθυσμό 1,2 δισ. ανθρώπων, είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στην εκτίναξη των τιμών των τροφίμων, της ενέργειας και των λιπασμάτων». Στην Ευρώπη, η οποία έχει έντονη εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, οι χώρες, τόσο σε εθνικό όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναζητούν λύσεις στο τεράστιας σημασίας αυτό ζήτημα που επηρεάζει έντονα την οικονομία και την ίδια τη ζωή των ανθρώπων. Στη σημερινή συγκυρία έχει ενταθεί το ενδιαφέρον των κυβερνήσεων για τις ΑΠΕ, ως μία πηγή ενέργειας που θα έλυνε σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα της ενεργειακής επάρκειας ή και αυτάρκειας με βιώσιμο τρόπο. Αυτό με τη σειρά του διεγείρει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, η οποία κάτω από την ανασφάλεια για την πορεία της τιμής της ενέργειας θέλει να ενημερωθεί για τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος. Στο κλίμα αυτό πολλές φορές οι διάφορες απόψεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας από ειδικούς και μη, οδηγούν στη διαμόρφωση στην κοινή γνώμη απλοϊκών διλημμάτων που στη συγκεκριμένη περίπτωση εκφράζονται με το ερώτημα εάν είναι ωφέλιμες ή όχι οι ΑΠΕ, καταλήγοντας στον σχηματισμό «οπαδών» που είτε είναι φανατικοί υπέρ των ΑΠΕ είτε «εχθροί» αυτών. Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται συνοπτικά κυρίως τα προβλήματα που δημιουργούνται με την εγκατάσταση ενός είδους ΑΠΕ, των ανεμογεννητριών, με στόχο την αντικειμενική αξιολόγησή τους και τη διαμόρφωση αντικειμενικής άποψης σχετικά με τη χρησιμότητά τους.
Σε μόλις 30 περίπου χρόνια, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση του ανέμου, από όνειρο κάποιων ευφάνταστων επιστημόνων, αποτελεί σήμερα μια δυνατότητα που φιλοδοξεί να φέρει το τέλος της εποχής της χρήσης της ατομικής ενέργειας στην αντιμετώπιση του ενεργειακού ζητήματος. Και αυτό γιατί, όχι μόνο από οικολογική σκοπιά, αλλά και από οικονομική, η παραγωγή ενέργειας από τον άνεμο είναι πλέον ανταγωνιστική και από την ατομική ενέργεια. Η μορφή αυτή παραγωγής ενέργειας έχει πλέον εξελιχθεί σε τέτοιον βαθμό που την καθιστά εφαρμόσιμη από όλες τις χώρες. Δημιουργεί όμως δυσμενείς επιπτώσεις, ποιες και πόσο βλαπτικές είναι αυτές;
Οι κυριότερες επιπτώσεις των ανεμογεννητριών είναι οι ακόλουθες:
Απώλεια γης. Ο χώρος που εγκαθίσταται η ανεμογεννήτρια είναι μικρός και σε κάθε περίπτωση αρκετά μικρότερος από τον αντίστοιχο μιας συμβατικής μονάδας. Εκτιμάται για παράδειγμα ότι η παραγόμενη ανά τετραγωνικό μέτρο ενέργεια στις ανεμογεννήτριες είναι 11.7 MWh/m2(μεγαβατώρες ανά m2), ενώ οι λιγνιτικές μονάδες είναι 15-20 MWh/m2. Βεβαίως εδώ πρέπει να αναφερθεί η μεγάλη έκταση που αλλάζει χρήση για κατασκευή των δρόμων, που δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί με ακρίβεια εάν δεν είναι γνωστή η θέση εγκατάστασης της γεννήτριας.
Πρόκληση θορύβου. Η λειτουργία των ανεμογεννητριών προκαλεί αεροδυναμικούς και μηχανικούς θορύβους, που μπορεί να δημιουργούν σοβαρά προβλήματα σε κατοικημένες περιοχές που βρίσκονται κοντά. Σημειώνεται ότι με την εξέλιξη της τεχνολογίας είναι δυνατή η μείωση των θορύβων σε ικανοποιητικό βαθμό, που να ικανοποιούνται τα σχετικά standards που έχουν θεσπισθεί για το θέμα αυτό.
Σκίαση. Οι ανεμογεννήτριες δημιουργούν σκίαση που μπορεί να δημιουργεί προβλήματα στη γειτονική περιοχή, χωρίς όμως αυτό να θεωρείται σημαντική επίπτωση.
Παρεμβολές σε ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά σήματα. Το πρόβλημα αυτό είναι πολύ σημαντικό και μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα εκτός από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, στη ναυσιπλοΐα καθώς και στις στρατιωτικές επικοινωνίες. Για τον λόγο αυτόν, ο καθορισμός των θέσεων εγκατάστασης ανεμογεννητριών είναι ένα προαπαιτούμενο.
Επίδραση στη ζωή των πουλιών. Η πρόκληση προβλημάτων στη ζωή των πουλιών που διαβιούν μόνιμα στην περιοχή ή των μεταναστευτικών πουλιών είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα, που δημιουργούν έντονες αντιδράσεις οικολογικών οργανώσεων και πολιτών ευαίσθητων στα ζητήματα αυτά.
Αισθητική υποβάθμιση. Το πρόβλημα αυτό, αν και είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ποσοστικά, είναι από τα σοβαρότερα που συχνά δημιουργούν πολεμικό κλίμα στις σχετικές συζητήσεις. Η εκτίμηση του μεγέθους του προβλήματος είναι υποκειμενική εξαρτώμενη από ψυχολογικούς παράγοντες, τη μορφή του τοπίου και το μέγεθος των ανεμογεννητριών.
Επίδραση στο τοπικό κλίμα. Ένας επιπλέον προβληματισμός σχετικά με τη χρήση των ανεμογεννητριών είναι η πιθανή επίδραση αυτών στο τοπικό κλίμα, λόγω μεταβολής της ταχύτητας του ανέμου. Σχετικές έρευνες έδειξαν ότι η επίδραση αυτή είναι πολύ μικρή. Το σημαντικότερο όμως είναι να εκτιμηθεί η γενικότερη επίπτωση από τη χρησιμοποίηση των ηλεκτρογεννητριών στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που είναι κεντρικό θέμα στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Εκτιμάται λοιπόν ότι η παραγωγή 1 KWH (κιλοβατώρας) από ανεμογεννήτριες αποτρέπει την εκπομπή 856 γραμμαρίων διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό το στοιχείο δείχνει τον καθοριστικό ρόλο στη συνεισφορά των ΑΠΕ στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και συνεπώς στην αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής.
Από τα παραπάνω προκύπτει με σαφήνεια ότι ο ρόλος των ΑΠΕ και συγκεκριμένα των ανεμογεννητριών είναι πολύ σημαντικός στην αντιμετώπιση του ενεργειακού προβλήματος της χώρας και ταυτόχρονα της αντιμετώπισης των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Η εγκατάσταση όμως των ανεμογεννητριών δημιουργεί προβλήματα, μερικές φορές πολύ σοβαρά, στις τοπικές κοινωνίες που πρέπει και μπορεί να αντιμετωπίζονται με βάση τα επιστημονικά δεδομένα και τη θετική διάθεση όλων να συνεπωμισθούν με δίκαιο τρόπο τις όποιες δυσμενείς συνέπειες από τη χρησιμοποίηση των ΑΠΕ. Αποτελεί εθνική ανάγκη η χωροθέτηση το συντομότερο δυνατόν των ΑΠΕ με βάση έναν ειλικρινή και θετικό διάλογο της κοινωνίας στο τεράστιο αυτό ζήτημα. Η εγκατάσταση αυτών σε θαλάσσιους χώρους πολύ μακράν των κατοικημένων περιοχών φαίνεται μια πολύ ικανοποιητική επιλογή που όμως προϋποθέτει πολλά. Τέλος, η λήψη μέτρων από την Πολιτεία, ώστε τα οικονομικά οφέλη από τις ΑΠΕ να τα καρπώνεται κυρίως η κοινωνία, για παράδειγμα μέσω των ενεργειακών κοινοτήτων, και όχι μόνο οι μεγάλοι επενδυτές, όπως συμβαίνει σήμερα, θεωρείται επιβεβλημένη.

* Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. διευθυντής του Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ (e-mail: christotsadilas@gmail.com).