Στο σημείο αυτό ο συγγραφέας αναφέρεται στην προσωπική του συμβολή για την ίδρυση Σώματος Εθελοντών Νοσοκόμων, τη νοσηλεία πτωχών ατόμων, τη βοήθεια που προσφέρθηκε στους έγκλειστους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια της Κατοχής, τη διαρκή προσπάθειά του για την εύρυθμη λειτουργία του Δημοτικού Νοσοκομείου Λαρίσης και για την επιδημία της ισπανικής γρίπης την περίοδο 1917-1918. Συνεχίζει ο Ιω. Άρτης:
«Επειδή προέβλεπον την επέλευσιν πολέμου, εγκαταλείψας τα συσσίτια επεδόθην εις την ίδρυσιν σώματος εθελοντών Νοσοκόμων εκ Κυριών και Δεσποινίδων Λαρίσης. Επελθόντως δε του πολέμου μοί ανετέθη παρά του Υπουργείου Στρατιωτικών [1] η διεύθυνσις της Νοσηλευτικής κινήσεως Νοσοκομείων του Β’ Σ.Σ. από Φλωρίνης μέχρι των Λουτρών «Καμμένα Βούρλα», οπότε πάσα προσπάθεια και μέριμνά μου εστράφη προς την περίθαλψιν των αθρόως διακομιζομένων τραυματιών και χάρις εις την ευγενή προθυμίαν των Κων και Δων Λαρίσης, τέσσαρα μεγάλα Νοσοκομεία και τινα μικρά παραρτήματα πλήρη τραυματιών και ασθενών του ελληνοαλβανικού μετώπου, παρουσίασαν άκραν επάρκειαν νοσηλευτικού προσωπικού. Αλλά και η παρατηρηθείσα κατά την πρώτην ημέραν από της αναχωρήσεως εκ Λαρίσης του Β’ Σ.Σ. έλλειψις ειδών ιματισμού και κλινοστρωμνής λόγω της αδρανείας του Γεν. Αρχιάτρου του σώματος, ήτοι πιτζαμών, σινδονίων, κ.λπ., η έλλειψις αυτή αυθημερόν εκαλύφθη, διότι η ευγενής προθυμία των Κων και Δων Λαρίσης διά της ιδρύσεως συνεργείου υπό την διεύθυνσιν της κας Καλλιόπης Άρτη, συζύγου μου [2], όπερ επί εβδομάδας εργαζόμενον εντατικώς καθ’ εκάστην, παρήγε μέγαν αριθμόν εξ όλων των ειδών. Και μετά την ατυχή λήξιν του ελληνοϊταλικού πολέμου επεδόθην εις την περίθαλψιν του πεινώντος λαού της Λαρίσης διά της ιδρύσεως συσσιτίων άτινα περιέθαλπον 6.500 άτομα κατά τα έτη 1941, 1942 και 1943. Επίσης εις την περίθαλψιν των εν τω Στρατοπέδω, και της ανατεθείσης μοι παρά των Ιταλικών αρχών προστασίας των ασθενών του Δημοτικού Νοσοκομείου, όπερ κατά την προς τον Ιταλόν στρατηγόν Ρουτζέρο διαβεβαίωσιν των κ. κ. Παπαζήση διευθυντού και Ράπτη χειρουργού [3] του Νοσοκομείου, οι ασθενείς εγχειριζόμενοι ελλείψει ειδών τροφής ετρέφοντο με αραβοσίταρον και ελαίας. Και ένεκα του λόγου τούτου ο στρατηγός καλέσας με, μοι ανέθηκε την φροντίδα της αναδιοργανώσεως του Νοσοκομείου και της περιθάλψεως των ασθενών, οίτινες ευρίσκοντο επί κλινών άνευ στρωμνής και σκεπασμάτων, φθειριώντων εις απίστευτον βαθμόν και ενώ το ψύχος επάγωνε τα πάντα, οι ασθενείς έμενον άνευ θερμάνσεως. Τούτο αντιληφθείς, αφού διά του απολυμαντικού κλιβάνου εξεκαθάρισα τα οχληρά έντομα και εξησφάλισα την τροφήν των ασθενών, ώστε αντί της μπομπότας και των ελαιών, να τρέφονται με άρτον σιταλεύρου, με κρέας τετράκις της εβδομάδος, αυγά, γάλα και κρέμα κατά την υπόδειξιν του ιατρού, μετέβην εις Αθήνας οπόθεν μετέφερα κλινοστρωμνήν, σκεπάσματα, κ.λπ. δι’ 100 κλίνας, εργαλεία χειρουργικά και φάρμακα αρκετά. Επέτυχον δε την έγκρισιν 10 εκατομμυρίων δρχ. διά την επανανέγερσιν του ερειπιωθέντος Νοσοκομείου [4]. Αλλά η αντίδρασις ενός ανοήτου Νομάρχου [5], όστις καίτοι η έγκρισις της επισκευής συμφώνως προς τον υποβληθέντα προϋπολογισμόν είχεν αποσταλή εις την Νομαρχίαν, ο κ. Νομάρχης εκρατούσεν αυτήν απρωτοκόλλητον, προφασιζόμενος ότι δεν είχε ληφθεί και ούτως παρήλθεν αρκετός χρόνος καθ’ ον στερούμενοι Νοσοκομείου επαρκούς, λόγω υπερτάτης ανάγκης, επί της αυτής κλίνης ευρίσκοντο κατακεκλιμένοι δύο ασθενείς πάσχοντες μολυσματικές νόσους ή επί του δαπέδου, ενώ το νοσοκομειακόν υλικόν εκρατούσα εις τον οίκον μου λόγω ελλείψεως χώρου. Και τέλος ηναγκάσθην να ζητήσω την απόλυσιν του Νομάρχου ήντινα και επέτυχον παρά του πρωθυπουργού όστις έτρεφεν απέραντον εκτίμησιν προς το πρόσωπόν μου και είχε την απαίτησιν να μην εγκαταλείψω την ευεργετικήν δράσιν μου υπέρ του κοινού. Διό και διά της απειλής της παραιτησεώς μου επέτυχον την απόλυσιν του Νομάρχου τηλεγραφικώς. Τοιαύτη δε ήτον η αντίδρασις του Νομάρχου ώστε τα συσσίτια πολλάκις εχορηγούντο αλάδωτα, του Νομάρχου βεβαιούντος την παντελή έλλειψιν ελαίου. Μετά την απόλυσιν αυτού η Αγροτική Τράπεζα υπέβαλε ερώτημα εις τον νέον Νομάρχην, το εξής: «Εις τας αποθήκας της Τραπέζης υπάρχει αποθήκη οριζομένη ως η Μερίς του Νομάρχου. Αυτή είναι προσωπική». Και εν τη αποθήκη αυτή ευρέθησαν τυριά, βούτυρα και έλαιον, εκ του οποίου εφοδιάσθησαν τα συσσίτια διά πολλάς ημέρας και το Νοσοκομειον με 20 οκάδας ελαίου και 15 οκάδας τυρού. Μετά την απόλυσιν του Νομάρχου το Νοσοκομείον ανηγέρθη και τα κομισθέντα παρ’ εμού υλικά εχρησιμοποιήθησαν. Αλλ’ η δαπάνη της ανεγέρσεως δεν προήρχετο εκ της εγκριθείσης τη ενεργεία μου, τουτέστι των 10 εκατομμυρίων, διότι το εγκρίναν την άνω δαπάνην υπουργείον έπεσε πριν πρωτοκολληθή και χρησιμοποιηθή η άνω διαταγή της εγκρίσεως. Αλλ’ η δαπάνη της ανεγέρσεως, κ.λπ. εξοικονομήθη εκ διαφόρων άλλων κονδυλίων, εστοίχισε δε 6 εκατομμύρια, δηλ. επεριωρίσθησαν αι επισκευαί ελλείψει χρημάτων.
ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΓΡΙΠΗ
«Ελησμόνησα να προσθέσω κάτι που αφορά όχι μόνον την Λάρισαν, αλλά εν γένει τον ελληνικόν λαόν, τουτέστι το εξής: Μετά το έτος 1917-18 η ισπανική γρίπη εθέριζε την Ελλάδα και προ παντός τους κληθέντας στρατιώτας εφέδρους, οίτινες έμεναν γυμνοί και άοπλοι μέσα σε ανθυγιεινά οικήματα [7] και στις εκκλησίες και απέθνησκον από 50-55 την ημέρα και κανείς, ούτε βουλευτής, ούτε δήμαρχος, ούτε δεσπότης ελάμβανον μίαν πρωτοβουλίαν προστασίας αυτών των δυστυχισμένων και μόνην φροντίδα παρουσίασεν ο τότε Νομάρχης Αχ. Καλεύρας [8]. Με το να μένουν άταφα τα πτώματα διά την επομένην ή και μεθεπομένην, αντηλλάγησαν βαρείαι φράσεις μεταξύ Νομάρχου και στρατηγού Γεωργιάδη [8], όστις δεν ελάμβανεν μέτρα αυστηρά προς ταφήν. Εγώ έβλεπα την κατάστασιν αυτήν και με πονούσε η ψυχή μου...».
Στη συνέχεια αναφέρεται με λεπτομέρειες στις επισκέψεις του στην Αθήνα, όπου παρουσιάσθηκε στις αρμόδιες στρατιωτικές υπηρεσίες και υπέδειξε ειδικό τρόπο απόλυσης των εφέδρων υπό τύπον αδείας για τη λύση του υγειονομικού προβλήματος του στρατεύματος από την επιδημία της ισπανικής γρίπης.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
[1]. Η δράση αυτή του ανετέθη λόγω της ιδιότητος ως προέδρου του τοπικού παραρτήματος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού (Ε.Ε.Σ.).
[2]. Η Καλλιόπη Άρτη γεννήθηκε το 1880. Ήταν θετή κόρη του ζεύγους Κωνσταντίνου και Αικατερίνης Δημητριάδη, πάμπλουτων Λαρισαίων. Το πατρικό της όνομα ήταν Καλλιόπη Κολόμβου. Το 1896 σε ηλικία 16 ετών παντρεύτηκε τον δικηγόρο Κωνσταντίνο Ασημάκη, ο οποίος όμως απεβίωσε το 1899. Μέσα στα τρία αυτά χρόνια έγγαμου βίου απέκτησαν τρία τέκνα. Το 1904 παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο τον υπίλαρχο τότε Ιωάννη Άρτη, με τον οποίο απέκτησαν δύο τέκνα, την Ειρήνη (Νίνα) και τη Λουκία. Πέθανε το 1949 σε ηλικία 69 ετών.
[3]. Πρόκειται για τον ιατρό-χειρουργό Νικόλαο Ράπτη, κλινικάρχη και διευθυντή του χειρουργικού τμήματος του Δημοτικού τότε Νοσοκομείου. Μεταπολεμικά διετέλεσε επανειλημμένως βουλευτής Λαρίσης. Κόρη του είναι η δις Μαίρη Ράπτου, ιδιοκτήτρια των ομώνυμων εκπαιδευτηρίων.
[4]. Είναι γνωστό ότι μία πτέρυγα του Κουτλιμπάνειου Δημοτικού Νοσοκομείου είχε καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς Ιταλών και Γερμανών κατά το 1941 και ο ωφέλιμος χώρος για τη νοσηλεία των ασθενών και των τραυματιών είχε περιορισθεί αισθητά.
[5]. Κατά την περίοδο της Κατοχής διετέλεσαν χρονολογικά Νομάρχες στη Λάρισα οι εξής: Χρυσόστομος Πιπιλιάγκας από τον Ιούλιο του 1941 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1942, Θεοδόσιος Παπαθεοδοσίου από τον Φεβρουάριο του 1942 μέχρι τον Ιανουάριο του 1943, Στέφανος Κώτσιος από τον Ιανουάριο του 1943 μέχρι τον Νοέμβριο του 1943 και Ιωάννης Γκότσης από τον Νοέμβριο του 1943 μέχρι τον Οκτώβριο του 1944, όταν απελευθερώθηκε η Λάρισα. Βλέπε: Τραγούδας Αχιλλέας, Νομαρχία Λάρισας. 128 χρόνια ιστορίας (1882-2010), Λάρισα (2011), σελ. 60. Ποιον εννοεί εδώ ο Άρτης ως «ανόητο» Νομάρχη, δεν μπορούμε να εντοπίσουμε, επειδή δεν αναφέρει χρονολογίες. Πιθανόν να είναι ο Θεοδόσιος Παπαθεοδοσίου, καθώς το 1942 τη διοίκηση του τοπικού Ε. Ε. Σ. ανέλαβε ο παλιός δήμαρχος της Λάρισας Μιχαήλ Σάπκας.
[6]. Βλέπε: Major Carl E. Black, M. D., “Survey of the Hospitals of Greece”, Athens, 1919, ο οποίος αναφέρει ότι το Στρατιωτικό Νοσοκομείο της Λάρισας στεγαζόταν σε πέντε διαφορετικά κτίρια και σε σκηνές, μέρος δε του Δημοτικού Νοσοκομείου χρησιμοποιείτο ως παράρτημα. Είχε τη δυνατότητα ανάπτυξης 300 κλινών (280 παθολογικές και 20 χειρουργικές), πλήρως εξοπλισμένο χειρουργείο, εργαστήριο και φαρμακείο.
[7]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ο Νομάρχης Λαρίσης Αχιλλεύς Καλεύρας, εφ. Larissanet, φύλλο της 22ας Μαΐου 2015.
[8]. Ο στρατηγός Γεωργιάδης ήταν διοικητής της Μεραρχίας η οποία είχε έδρα τη Λάρισα.
