Έγιναν όμως άλλα τόσα, όσα έγιναν πέρυσι για τα 200 χρόνια απ’ την Επανάσταση του ‘21. «Ωχ αδελφέ... για τέτοια είμαστε να πούμε…». Κι αφού λοιπόν είναι έτσι, τότε καλό θα ήταν να τα παρατήσουμε κι εμείς, κι ας αφήσουμε τη μαθητιώσα και σπουδάζουσα νεολαία να βυθιστεί ολοκληρωτικά μέσα στον Η/Υ και να μιλάει μονάχα με αυτόν και μάλιστα στη γλώσσα του! Και μ’ αυτά και μ’ αυτά φτάσαμε να ξέρουμε ότι ο Βενιζέλος ήταν «ε, ναι, οπωσδήποτε, νομίζω, κατά τη γνώμη μου, πιστεύω, ότι ο Βενιζέλος ήταν οπωσδήποτε…» θ’ απαντήσει ο φοιτητής μπροστά στο μαρκούτσι του δημοσιογράφου, η Λέσβος και η Μυτιλήνη είναι διαφορετικά νησιά θα πει ο άλλος ή ότι τον Αύγουστο του 1922 έγινε στην Τουρκία ο τελικός του Μουντιάλ θα πει ένας τρίτος. Συνεπώς, μην απορούμε που ο Ερντογάν μέρα και νύχτα αυθαδιάζει και βγαίνει με ιταμότητα και λέει τα όσα λέει.
Θα τολμήσω να πω ότι για την πληροφόρηση του κόσμου θα έπρεπε η ελληνική Πολιτεία να είχε ξεσηκώσει τον κόσμο των ΜΜΕ, ομιλίες σχετικές τακτικά και παντού, λειτουργία ενός ελεύθερου ανοιχτού πανεπιστημίου, ημερίδες. Ν’ ακούσει ο κόσμος και να μάθει. Να μάθει και να προβληματιστεί. Να ψάξει παραπέρα, να έχει πλέον άποψη. Να ξέρει πού βρισκόμαστε και πού πάμε. Μάλλον όμως οι απαιτήσεις μας είναι υπερβολικές…
Λοιπόν. Κάποια πράγματα περιληπτικά τα δημοσιεύσαμε πριν κάποιους μήνες. Απλώς θα περιοριστούμε τώρα σε μια ενημερωτική αναφορά γύρω από το τι έλαβε χώρα στην πολιτική μας σκηνή και στο μέτωπο κατά το 1921. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος έχει επιστρέψει και αισθάνεται απόλυτος κυρίαρχος της πολιτικής, ενώ παράλληλα οι σύμμαχοί μας μας εγκατέλειψαν ωμά και απροκάλυπτα. Αρχές του 1921 θα γινόταν η Συνδιάσκεψη του Λονδίνου για το Μικρασιατικό ζήτημα. Ο πρωθυπουργός Ράλλης προτείνει στη συνδιάσκεψη αυτή να πάρει μέρος με βοηθό του και σύμβουλο τον Βενιζέλο. Ο Κωνσταντίνος όμως και η παρέα του που χαρακτήριζαν τη Μικρασιατική εκστρατεία «τυχοδιωκτική γάγγραινα» και πυρρούσα πληγή, απ’ τη μια δεν ήθελαν ν’ ακούσουν περί Βενιζέλου κι απ’ την άλλη ήταν έτοιμοι να συνεχίσουν την πολιτική του με άλλα πρόσωπα…
Πρωθυπουργός, λοιπόν, ορκίζεται ο Ν. Καλογερόπουλος. Όλα καλά. Και πήρε μέρος στη Συνδιάσκεψη, όπου ωμότατα οι Γάλλοι υποστήριξαν πως οι Έλληνες πρέπει ν’ αποχωρήσουν απ’ τη Μ. Ασία, γιατί δεν είναι δυνατό να νικηθεί ο κεμαλικός στρατός. Ο Καλογερόπουλος απάντησε ότι μέσα σε τρεις μήνες, οι Έλληνες θα εκμηδενίσουν τον στρατό του Κεμάλ και θα εκκαθαρίσουν την περιοχή από τους Τούρκους. Και ο ακόλουθός του συνταγματάρχης Σαρηγιάννης βεβαίωνε ότι …όπου να’ ναι ο στρατός μας θα καταλάβει και την Άγκυρα. Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκαν και οι υπουργοί Εξωτερικών Μπαλτατζής και στρατιωτικών Γούναρης. Δηλαδή από αισιοδοξία και ψευδαισθήσεις πηγαίναμε πολύ καλά.
Ήδη η Γαλλία είχε συνάψει συμφωνίες με τον Κεμάλ και άρχισε να του στέλνει βοήθεια σε πολεμικό υλικό και ό,τι άλλο χρειαζόταν.
Και η Ιταλία μας εγκατέλειψε, αφού υπέγραψε ιταλοτουρκική συνθήκη. Τις θέσεις του Καλογερόπουλου έδειξε ότι τις προστατεύει η Αγγλία. Και μας ενθάρρυνε και με λόγια. Και έταξε βοήθεια, που τελικά ποτέ δεν δόθηκε. Αλλά η αγγλική ενθάρρυνση ήταν για να μας ξεγελάσει να περάσουμε την αλμυρά έρημο, να φτάσουμε ως τον Σαγγάριο ποταμό και εκεί να μας εγκαταλείψει στο έλεος του κεμαλικού στρατού. Προς το παρόν χρειαζόταν οι Άγγλοι προστασία με κόστος αίμα ελληνικό. Αυτό υπαγόρευαν τα συμφέροντά τους και την προστασία αυτήν την είδαν μέσα στην προδοσία και τον σφαγιασμό του ελληνικού στρατού (Και ‘κείνης της εποχής οι Έλληνες είχαν στρεβλή και λειψή πληροφόρηση για το τι εστί αγγλική εξωτερική πολιτική. Δεν είδαν, δεν έμαθαν, δεν διδάχτηκαν).
Τα παραπάνω τα πρόβλεπε ο στρατηγός Λ. Παρασκευόπουλος και τα είπε ωμά και ξεκάθαρα: Η Γαλλία και η Ιταλία είναι άσπονδοι εχθροί μας, αλλά μήπως κι η Αγγλία πάει πίσω; Σήμερον έχει συμφέρον να παρατείνει αυτήν την κατάστασιν, θέλει τας ελληνικάς λόγχας! Όταν αύριον δεν θα μας έχει ανάγκη, διότι θα τα φτιάξει με τον Κεμάλ, τότε θα μας δώσει κλοτσιά κατάστηθα και ευρισκόμεθα πολύ πλησίον της εποχής αυτής.
Ο ελληνικός στρατός τελικά φάνηκε πιο άξιος απ’ την ηγεσία του, και την πολιτική και τη στρατιωτική.
Με τη νικηφόρο προέλασή του καθ’ όλη τη διάρκεια του 1921 κατέλαβε μια ζώνη που άγγιζε τα 100.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα απέναντι στις 16.000 που όριζε η συνθήκη Σεβρών. Καλό θα ήταν αρκετά από τα γεγονότα αυτά να τα αναφέρουμε, αλλά μας δεσμεύει η οικονομία του χώρου. Και ενώ στο μέτωπο για τη συντήρηση του στρατού η χώρα χρειαζόταν να δαπανά ημερησίως 3-4.000.000 δραχμές, οι κυβερνήτες μας, που ο Βασιλιάς τούς άλλαζε σαν τις στολές του, διαπίστωσαν ότι ούτε χρήματα υπάρχουν, ούτε δάνειο μπορεί να δοθεί απ’ τους συμμάχους.
Το καλοκαίρι του ‘21 ήρθε και ο Βασιλιάς στο μέτωπο και, ενώ όλοι οι επιτελείς του επισήμαναν τους κινδύνους που εγκυμονούσε η παραπέρα προέλαση, αυτός χωρίς περίσκεψιν τη διέταξε! Και ο στρατός μας μάλιστα έφτασε με μύρια βάσανα να περάσει την περιβόητη αλμυρά έρημο, έδωσε τη φονικότατη μάχη στον Σαγγάριο ποταμό (οι Έλληνες έχασαν περί τους 25.000 στρατιώτες) και στη συνέχεια αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν στη γραμμή Εσκί Σεχίρ, Κιουτάχεια, Αφιόν Καραχισάρ.
Μάλιστα ο νέος αρχιστράτηγος Παπούλας μετά τη νίκη μας στο Εσκί Σεχίρ έφτασε να πιστέψει ότι ο ελληνικός στρατός με μια του επίθεση θα καταλάβει και την Άγκυρα.
Τώρα, στη γραμμή αυτήν όπου οι Έλληνες έμειναν επί έναν περίπου χρόνο, κανείς δεν ήξερε αν η παράταξη του ελληνικού στρατού ήταν ζώνη άμυνας ή προετοιμασία επίθεσης. Το κακό είναι ότι σε λίγο θ’ αντικατασταθεί ο Παπούλας από τον Χατζηανέστη, στρατηγό που ζούσε στην Ελβετία (!) και είχε να πολεμήσει απ’ τους Βαλκανικούς Πολέμους. Κι ο Χατζηανέστης ερχόμενος στη Μ. Ασία εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη και διηύθυνε τις επιχειρήσεις από 500 χιλιόμετρα μακριά! Ο καθένας εδώ μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.
Σε αντίθεση, ο Κεμάλ μετά τη συντριβή του τουρκικού στρατού, στο Εσκί Σεχίρ, έσπευσε επί τόπου και διέταξε υποχώρηση 300 χιλιομέτρων μέχρι τον Σαγγάριο και προετοιμασία νέων θέσεων κάλυψης της Άγκυρας. Με τον τρόπο αυτόν έκαμε τους Έλληνες να πιστέψουν ότι ο τουρκικός στρατός διαλύθηκε. Δηλαδή μας χάρισε έτσι την ψευδαίσθηση της νίκης κι όχι την ίδια τη νίκη. Και στη συνέχεια με την ησυχία του προετοίμασε μεθοδικότατα την τελική επίθεση. Οι Έλληνες δεν κατάλαβαν τίποτα απ’ το τόσο μελετημένο παραπλανητικό του σχέδιο.
Μια πρόταση των συμμάχων προς τους Έλληνες και τους Τούρκους, που έδειξε να τη δέχεται ο Κεμάλ, την απέρριψαν οι Έλληνες. Ακόμη πίστευαν πως έχουν παντού το πάνω χέρι κι έκαμναν όνειρα να καταλάβουν μάλιστα και την Πόλη! Προς τούτο τους ξεγέλασαν και πάλι οι Άγγλοι κι έστειλαν και στρατό να την καταλάβουν, οπότε αδυνάτισε έτσι και το μέτωπο… Το 1922 ερχόταν πάντως δυσοίωνο.
Οδυσσέας Β. Τσιντζιράκος, φιλόλογος
