Στο σημερινό άρθρο θα παρουσιασθούν τα βασικά σημεία της παρουσίασης αυτής.
Σύμφωνα με τη σχετική εισήγηση, το σύνολο του πολύ μεγάλου αριθμού των προσδιοριστών υγείας, που πέρα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου, όπως η ηλικία, το φύλο, διάφοροι βιολογικοί παράγοντες και ατομική συμπεριφορά, περιλαμβάνει και το κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον που ζουν οι άνθρωποι και οι οποίοι αποτελούνται από πλειάδα επί μέρους τομέων που διαμορφώνουν τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των ανθρώπων, όπως το εργασιακό περιβάλλον, η εκπαίδευση, η παραγωγή τροφίμων, το νερό, οι υπηρεσίες υγείας και στέγασης κ.λπ., επηρεάζονται έντονα άμεσα ή έμμεσα από τις περιβαλλοντικές συνθήκες και επομένως το κλίμα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) θεωρεί ότι η Κλιματική Αλλαγή (ΚΑ) είναι η μεγαλύτερη υγειονομική απειλή που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Και αυτό γιατί οι άνθρωποι εκτίθενται σε επικίνδυνες συνθήκες στο σπίτι τους και στην εργασία τους που οφείλονται στη ρύπανση του αέρα, στο ανεπαρκές και μολυσμένο νερό, στις γεωργικές πρακτικές και τα χρησιμοποιούμενα xημικά, στην ακτινοβολία και σε διάφορους επαγγελματικούς κινδύνους.
Η ΚΑ έχει άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις που τελικά βλάπτουν σημαντικά την ανθρώπινη υγεία. Οι άμεσες επιπτώσεις είναι τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η ξηρασία, οι πλημμύρες, οι καύσωνες και οι πυρκαγιές. Οι έμμεσες είναι η έλλειψη νερού, η διατροφική ανασφάλεια, η μείωση της γεωργικής παραγωγής, οι γεωπολιτικές εντάσεις για τη γη και το νερό, ο θάνατος ζώων από δίψα, η μείωση της ποιότητας του αέρα, η καταστροφή της βιοποικιλότητας, η φτωχοποίηση και η μετανάστευση. Οι επιπτώσεις αυτές της ΚΑ έχουν σοβαρές συνέπειες στην ανθρώπινη υγεία, όπως: νοσηρότητα και θνησιμότητα λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων, προβλήματα του αναπνευστικού συστήματος, ζωονόσοι και ασθένειες που μεταδίδονται μέσω διαβιβαστών, λοιμώδη νοσήματα που μεταδίδονται μέσω τροφής και νερού, καρδιαγγειακά νοσήματα, νεοπλάσματα και ψυχικές διαταραχές και στρες.
Ένα, επίσης, σημαντικό θέμα που αναδείχθηκε στη συζητούμενη παρουσίαση ήταν αυτό της διάχυσης και ενιαίας υγείας. Σύμφωνα με την ανάλυση πάνω από τα μισά λοιμώδη και μεταδοτικά νοσήματα προκαλούνται από παθογόνους οργανισμούς που μπορούν να μολύνουν και άλλα είδη στον πλανήτη. Η κλιματική αλλαγή αυξάνει την κινητικότητα κάποιων ειδών και την πιθανότητα μεταπήδησης μολυσματικών παραγόντων από την πανίδα και τη χλωρίδα στον άνθρωπο, φαινόμενο γνωστό και ως διάχυση (spillover). Επομένως, η υγεία των ανθρώπων, των κατοικίδιων και άγριων ζώων, των φυτών και του ευρύτερου περιβάλλοντος (συμπεριλαμβανομένων των οικοσυστημάτων) είναι στενά συνδεδεμένα και αλληλοεξαρτώμενα και πρέπει να αντιμετωπίζονται με ενιαίο τρόπο.
Ποια είναι όμως η κατάσταση στην Ευρώπη και την Ελλάδα; Σύμφωνα με την παρουσίαση, η κλιματική αλλαγή και η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνονται για περίπου 550.000 θανάτους τον χρόνο στις χώρες του ΠΟΥ της Ευρώπης σε ένα παγκόσμιο εκτιμώμενο σύνολο 7 εκατομμυρίων θανάτων. Μεταξύ 2030 και 2050, η ΚΑ αναμένεται να προκαλέσει περίπου 250.000 επιπλέον θανάτους τον χρόνο, λόγω υποσιτισμού, μεταδιδόμενων νοσημάτων, διάρροιας και θερμοπληξίας. Υπενθυμίζεται εδώ ότι η Ελλάδα και η Θεσσαλία είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες γιατί γίνονται όλο και πιο ζεστές και ξηρότερες, με ακραία καιρικά φαινόμενα που προβλέπεται ότι θα είναι πιο έντονα, πιο συχνά και πιο μακροχρόνια, όπως τονίσθηκαν και στις άλλες παρουσιάσεις της ίδιας εκδήλωσης του ΕΝΑ.
Μπροστά σε αυτούς τους κινδύνους που δημιουργεί η ΚΑ στην ανθρώπινη υγεία σημειώνεται ότι οι χώρες με αδύναμα συστήματα υγείας (όπως η Ελλάδα, σημείωση δική μας) είναι πιο ευάλωτες στις επιπτώσεις της ΚΑ και πρέπει άμεσα να τα βελτιώσουν και να επιτύχουν βιώσιμη υγειονομική περίθαλψη λαμβάνοντας υπόψη τη σχέση της ΚΑ με την υγεία. Σε ό,τι αφορά τις ιδιαίτερες αδυναμίες και προβλήματα του Ελληνικού Συστήματος Υγείας, ο κ. Μυλωνέρος ανέφερε τα εξής: Το σύστημα υγείας στην Ελλάδα είναι νοσοκομειοκεντρικό και δεν επενδύει στην πρόληψη σε όλο το φάσμα των παραγόντων κινδύνου, δεν διαθέτει οργανωμένη μεθοδολογία προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή σε κεντρικό ή τοπικό επίπεδο, οι όποιες αποσπασματικές δράσεις με κατακερματισμένη χρηματοδότηση αφορούν στην καταπολέμηση των διαβιβαστών, στην προστασία των πολιτών από επεισόδια αέριας ρύπανσης, καυσώνων και πλημμυρών, χωρίς οι δράσεις αυτές να εντάσσονται σε μια συνολική, ολοκληρωμένη συνεκτική στρατηγική προσαρμογής του τομέα της υγείας στην κλιματική αλλαγή. Τέλος επισημαίνεται ότι δεν έχει υιοθετηθεί η έννοια της Ενιαίας Υγείας. Κλείνοντας την πολύ ενδιαφέρουσα εισήγηση ο κ. Μυλωνέρος παρέθεσε σημαντικές προτάσεις σε ό,τι αφορά την θεώρηση του τομέα της δημόσιας υγείας σε σχέση με την ΚΑ που αναφέρονται:
* Στην ανάγκη προτεραιοποίησης των πολιτικών αντιμετώπισης της ΚΑ και τις συνέργειες των φορέων.
* Τον στρατηγικό σχεδιασμό για τη βιώσιμη αστική και ημιαστική ανάπτυξη με προτεραιότητα τις ευάλωτες ομάδες και περιοχές της χώρας, την ενίσχυση δημόσιας λογοδοσίας των εμπλεκομένων φορέων και αύξηση της συμμετοχικότητας της κοινωνίας καθώς και εκπαίδευση σε περιβαλλοντικά ζητήματα.
* Τη στρατηγική και στοχευμένη προσαρμογή του συστήματος υγείας.
* Την επένδυση στην έρευνα για τη μελέτη και καταγραφή των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής στην υγεία.
* Την ενίσχυση της επιδημιολογικής επιτήρησης με περιβαλλοντικούς δείκτες.
* Την εξασφάλιση συνεχούς και αφιερωμένης χρηματοδότησης δράσεων προσαρμογής του τομέα της υγείας.
Σημειώνεται ότι η εκδήλωση του Παρατηρητηρίου Βιώσιμης Ανάπτυξης του Ινστιτούτου ΕΝΑ περιλάμβανε και συζήτηση στρογγυλής Τράπεζας με συμμετέχοντες επιστήμονες και εκπροσώπους της φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης φορείς, μεταξύ των οποίων και τον δήμαρχο Λαρισαίων κ. Απόστολο Καλογιάννη (αναφορά 2), ο οποίος αναφέρθηκε- μεταξύ άλλων- στην ανάγκη άμεσης εκτέλεσης έργων διαχείρισης του νερού για την αντιμετώπιση των κινδύνων ερημοποίησης καθώς και σε επιτυχημένο πιλοτικό πρόγραμμα της ΔΕΥΑΛ διαχείρισης νερού από 15 κρατικές γεωτρήσεις, μέσω του οποίου αποδείχθηκε ότι η ορθή διαχείριση του νερού είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους άρδευσης κατά 50% και την σημαντική αύξηση της αρδευόμενης έκτασης με τις ίδιες ποσότητες νερού.
Αναφορά 1: Μυλωνέρος, Θ. 2023. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη δημόσια υγεία: Πολιτικές & μέτρα προσαρμογής. Εκδήλωση Ινστιτούτου ΕΝΑ, Αθήνα, ImpactHub. 21-2-23.
Αναφορά 2: https://www.enainstitute.org/publication/%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%83%ce%b1%cf%81%ce%bc%ce%bf%ce%b3%ce%ae-%ce%b1%ce%bd%ce%b8%ce%b5%ce%ba%cf%84%ce%b9%ce%ba%cf%8c%cf%84%ce%b7%cf%84%ce%b1-%cf%84%ce%b7% cf%82-%ce%b5%ce%bb%ce %bb%c%b7%ce%bd%ce%b9/
*Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, Δρ. Εδαφολογίας, επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ
(e-mail: christotsadilas@gmail.com).
