Σε λιγότερο από 15 ημέρες από σήμερα, στο διάστημα 13 – 17 Νοεμβρίου στο Ουζμπεκιστάν, θα φιλοξενηθεί η 21η Σύνοδος της Επιτροπής του ΟΗΕ για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης (UNCCD) με σκοπό την επανεξέταση της εφαρμογής της Σύμβασης που μπήκε σε ισχύ το 1996 και στην οποία συμμετέχει και η Ελλάδα (αναφορά 1). Στη σύνοδο συμμετέχουν τα περιφερειακά παραρτήματα εφαρμογής της Σύμβασης μεταξύ των οποίων και της Βόρειας Μεσογείου, όπου ανήκει και η Ελλάδα, για να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της μέχρι τώρα εφαρμογής της σύμβασης και να καθορίσουν τις συγκεκριμένες μελλοντικές δραστηριότητες για την επίτευξη των στόχων της Ουδετερότητας της Υποβάθμισης της Γης (Land Degradation Neutrality-LDN) μέχρι το 2030, δηλαδή μόνο επτά χρόνια από σήμερα. Δηλαδή εντός αυτού το τόσο σύντομου χρόνου θα πρέπει όχι μόνο να σταματήσει η υποβάθμιση της Γης, αλλά να αρχίσει και η βελτίωση της κατάστασής της. Ο στόχος αυτός, όσο δύσκολος και αν φαίνεται, πρέπει να υλοποιηθεί, επειδή η κατάσταση της υποβάθμισης της γης σε παγκόσμια κλίμακα έχει προσλάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, όπως φαίνεται από τα στοιχεία του ΟΗΕ, σύμφωνα με τα οποία: το 70% της χερσαίας γης του πλανήτη έχει μεταβληθεί προς το χειρότερο επηρεάζοντας αρνητικά περίπου 3.2 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Με αυτούς τους ρυθμούς μέχρι το 2050 θα έχει υποβαθμισθεί το 90% της χερσαίας γης.
Επί πλέον, από το 2015 μέχρι το 2019 χάνονταν κάθε χρόνο λόγω έντονης υποβάθμισης 1 δις στρ. από τη χερσαία Γη του πλανήτη. Αναφέρεται ότι μέχρι το 2019 είχαν υποβαθμισθεί 7,422 εκατ. στρ., δηλαδή περίπου το 23% της συνολικής έκτασης της Χώρας. Μόνο το 2019 είχαν υποβαθμισθεί το 5,79% της συνολικής έκτασης της Χώρας. Στην Ευρώπη το ζήτημα της υποβάθμισης της Γης εστιάζεται κυρίως στις χώρες με μεσογειακό περιβάλλον, στις οποίες ανήκει και η Ελλάδα. Οι κύριες αιτίες υποβάθμισης της Γης είναι η διάβρωση, η μείωση της οργανικής ουσίας η αλάτωση των εδαφών, οι κατολισθήσεις και η ρύπανση των εδαφών, που προκαλούν ένα κόστος περί τα 18 δις ευρώ κάθε χρόνο (αναφορά 2).
Τι γίνεται όμως στη Χώρα μας; Σε πολλά άρθρα στο παρελθόν («ΕτΔ» 25-9-23, 3-9-23, 20-12-21, 8-6-23, …) αναφερθήκαμε στην ανύπαρκτη πολιτική της χώρας μας σε ό,τι αφορά την προστασία της γεωργικής γης που είναι στενά συνυφασμένη με την καταπολέμηση της ερημοποίησης μέχρι του σημείου να θεωρηθούμε εμμονικοί. Όμως θεωρώντας ότι το ζήτημα είναι θεμελιακό θα συνεχίσουμε να επιμένουμε. Η Ελλάδα υπέβαλε την τελευταία έκθεση για την πορεία της ερημοποίησης το 2019 (βλ. αναφορά 3). Σε αυτή αναφέρονται ενδιαφέροντα στοιχεία, όπως ότι μέχρι τότε είχαν υποβαθμισθεί 7,422 εκατ. στρ. γης, δηλαδή το 23% περίπου της συνολικής έκτασης της Χώρας, ενώ μόνο το 2019 είχε υποβαθμισθεί περίπου το 6% της χώρας. Επίσης ότι 10,8 εκατ. στρ, δηλαδή το 8΄23% της Γης βρίσκονταν σε καθεστώς ξηρασίας.
Μία ενδιαφέρουσα παρατήρηση στην έκθεση αυτή είναι ότι τα στοιχεία που περιέχονται σε αυτή αποκλίνουν πολύ από τα στοιχεία που αναφέρονται στο Εθνικό Σχέδιο για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης που συντάχθηκε ήδη από το 2001. Για παράδειγμα στα hotspots για ερημοποίηση της Ελλάδας δεν αναφέρεται η ανατολική Θεσσαλία, η οποία είναι πασίγνωστο ότι ερημοποιείται με ρυθμούς ορατούς πλέον δια γυμνού οφθαλμού (ενδεικτικά εγκατάλειψη αγρών διότι δεν μπορούν να αρδευτούν, στάθμη υπεδάφιου υδάτινου ορίζοντα κάτω από τα 300 m, έντονη διάβρωση σε επικλινείς περιοχές κ.λπ).
Το πιο σημαντικό όμως που θα έπρεπε να αποτελέσει κεντρικό πολιτικό ζήτημα είναι η ομολογία που αναφέρεται στα ψιλά γράμματα της έκθεσης της Χώρας, ότι δηλαδή «Η Ελλάδα δεν συμμετέχει στην Πρωτοβουλία για την Ουδετερότητα της Υποβάθμισης της Γης και, ως εκ τούτου, δεν έχει καθοριστεί πρόγραμμα καθορισμού στόχων για την Ουδετερότητα της Υποβάθμισης της Γης». Δηλαδή η Χώρα ομολογεί ότι είναι εκτός των παγκόσμιων συμφωνιών για τη διάσωση της βιωσιμότητας του πλανήτη. Επισημαίνεται ότι o στόχος 15 των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (15-Lifeon Land) περιλαμβάνει ρητά την ανάγκη καταπολέμησης της ερημοποίησης, δηλαδή την ακραία μη αντιστρεπτή υποβάθμιση της Γης. Πιο συγκεκριμένα στο κεφάλαιο 15.3 αναφέρεται ότι «Μέχρι το 2030, (πρέπει) να αντιμετωπισθεί η ερημοποίηση, να αποκατασταθεί η υποβαθμισθείσα γη και το έδαφος, συμπεριλαμβανομένης της γης που επηρεάσθηκε από ερημοποίηση, η ξηρασία και οι πλημμύρες και να αγωνισθούμε για να επιτευχθεί ένας κόσμος ουδέτερος στην υποβάθμιση της Γης».
Είναι τελείως απογοητευτικό να μη γίνονται κατανοητές από την Πολιτεία οι τεράστιες προκλήσεις που δημιουργεί η κλιματική κρίση και να αντιμετωπίζεται το πρόβλημα τελείως επιφανειακά και επικοινωνιακά. Και αυτό σε μια περίοδο που βιώνουμε με τον πιο ακραίο τρόπο τα αποτελέσματά της, όπως στις πρόσφατες περιπτώσεις των φαινομένων Daniel και Elias. Ξεπερνάει τα όρια της ακραίας υποκρισίας να προβάλλουμε τη θέση ότι η Χώρα πρωτοστατεί στην προσπάθεια αντιμετώπισης των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής και να ζητούμε τη βοήθεια των διεθνών οργανισμών για την αντιμετώπιση των καταστροφών που προκαλεί, όταν δεν ανταποκρινόμαστε στοιχειωδώς στις υποχρεώσεις μας. Στην 21η Σύνοδο της Επιτροπής του ΟΗΕ για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης στο Ουζμπεκιστάν, η Χώρα μας δεν πρόκειται να εκπροσωπηθεί. Πώς να το κάνει όμως, όταν έχει ομολογήσει ότι δεν συμμετέχει στην πρωτοβουλία για την επίτευξη της Ουδετερότητας της Υποβάθμισης της Γης και δεν έχει ακόμα εκπληρώσει τις οικονομικές της υποχρεώσεις απέναντι στον ΟΗΕ για τη Σύμβαση Καταπολέμησης της Ερημοποίησης (θυμίζουμε ότι το ποσό είναι μόλις 25.000 ευρώ τον χρόνο). Αναρωτιέται κανένας τι άλλο πρέπει να (μας) συμβεί για να ανησυχήσουμε και να αρχίσουμε να ευαισθητοποιούμαστε. Φαίνεται ίσως πολύ δύσκολο έως ουτοπικό, αλλά δεν υπάρχει άλλη ελπίδα απ’ το να κατανοήσει ο απλός άνθρωπος το πρόβλημα και τους κινδύνους που διατρέχει η ίδια η ύπαρξή μας (επισιτιστική ανασφάλεια, ερημοποίηση) και να κινητοποιηθεί, επειδή το πολιτικό σύστημα δυστυχώς φαίνεται να έχει άλλες προτεραιότητες. Αλήθεια τι έχει να απαντήσει το ΥΠΑΑΤ σχετικά με την υποχρέωση ανασύστασης της Εθνικής Επιτροπής για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης και την επικαιροποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης, που αποτελούν υποχρεώσεις στα πλαίσια της Σύμβασης που υπέγραψε από το 1996; Φοβάμαι ότι και πάλι το ερώτημα θα μείνει αναπάντητο. Συμμετέχει η Χώρα μας στη Σύμβαση UNCCD;

* Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. Διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ (e-mail: christotsadilas@gmail.com).

Αναφορές:
1- https://www.unccd.int/news-stories/stories/milestone-moment-uzbekistan-and-unccd-team-tackle-land-crisis, 2- Ferreiraetal. 2002. Soil degradation in the European Mediterranean region: Processes, status and consequenceshttps://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2021.150106, 3 -https://data.unccd.int/country-overview?country=GR