* Από τον Θρασύβουλο Καβασίδη
Ο όρος «Φονταμενταλισμός», υποδηλώνει την απόλυτη επιστροφή και προσήλωση σε βασικούς, θεμελιώδεις κανόνες, οι οποίοι διέπουν μια ιδεολογία ή θρησκεία. Ο όρος προέρχεται από το λατινικό fundanentum (=θεμέλιο), και εκφράζει, υπό τις παρούσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, ό,τι πιο συντηρητικό και αποκρουστικό μπορεί να διανοηθεί κάποιος, είτε αυτό αναφέρεται σε ιδεολογία, είτε σε θρησκεία.
Ιστορικά, το πρώτο σοβαρό κρούσμα φονταμενταλισμού που σημειώθηκε ήταν, όταν τον Νοέμβριο του έτους 1859 δημοσιεύθηκε το έργο του Άγγλου φυσιοδίφη Κάρολου Δαρβίνου (Charles Robert Darwin, 1809-1882), «Η Καταγωγή των Ειδών» (μέσω της φυσικής επιλογής). «Το έργο εκείνο σήκωσε θύελλα αντιδράσεων στους επιστημονικούς και θρησκευτικούς κύκλους του δυτικού κόσμου, πυροδοτώντας έναν πρωτοφανή, ως προς την έντασή του διάλογο». Ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, την πλέον συντηρητική κοινωνία τότε (αλλά και τώρα ακόμη), του δυτικού κόσμου, μερικοί αντι-δαρβινιστές οργίαζαν, υποστηρίζοντας επιπολαιότητες, όπως το «Ευφυές Σχέδιο», ή τον «Εφυή Σχεδιασμό».
Ο όρος «Φονταμενταλισμός» αποτυπώθηκε για πρώτη φορά από τους προτεστάντες Μίλτον και Λάιμαν Στιούαρντ στο έργο τους «The Fundamentals» («Τα Θεμέλια»), το 1909. Με το έργο αυτό οι αναγνώστες παροτρύνονταν να προβούν «σε μια επιστροφή στις θεμελιώδεις αξίες της πίστης και στις παραδοσιακές ερμηνείες του θρησκευτικού δόγματος».
Ο Φονταμενταλισμός εξακολούθησε να διαχέεται μέσα από διάφορες ανεξάρτητες Εκκλησίες στον δυτικό κόσμο, ενώ στη δεκαετία του 1940 εμφανίσθηκε ακόμη μια αίρεση των «νεο-ευαγγελιστών». «Στο ευρύ κοινό, όμως, οι εκδηλώσεις αυτές απορρίπτονταν και τις θεωρούσε συνώνυμες με την έλλειψη πνευματικής καλλιέργειας και τον εξτρεμισμό».
Καθ’ όλη τη διάρκεια του υπολοίπου του 20ού αιώνα εμφανίσθηκαν σοβαρά κρούσματα τέτοιων εκδηλώσεων. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια ο φονταμενταλισμός επεκτάθηκε τόσο σε άλλες θρησκευτικές οργανώσεις, ιδιαίτερα ισλαμικές, όσο και σε πολιτικές όπως αναρχικές, νεοναζιστικές, αντικομμουνιστικές, κατά της ομοφυλοφιλίας και των αμβλώσεων κλπ. οι οποίες ανθούν λόγω των επικρατουσών κοινωνικοοικονομικών συνθηκών.
[Παρέκβαση: 1. Το έτος 2009 ανακηρύχθηκε «Έτος Δαρβίνου», γιατί συμπληρώθηκαν 200 έτη από τη γέννησή του. Τιμήθηκε παγκοσμίως για την επιστημονική, αλλά και ιδεαλιστική επανάσταση που προκάλεσε με την εξελικτική θεωρία του. Με τη θεμελίωση της θεωρίας αυτής άλλαξε και η ιδέα του ανθρώπου για τον ίδιο τον εαυτό του. Δηλαδή και ο σημερινός άνθρωπος ως είδος, - ο οποίος από Homo Lupus (Άνθρωπος Λύκος) εξελίχθηκε σε Homo Sapiens, (Σοφός Άνθρωπος), - έχει εξελικτική και όχι ειδική προέλευση.
2. Εντυπωσιακή είναι η «επιστολή» που απηύθυνε προς τον Κάρολο Δαρβίνο, ο ομότιμος καθηγητής της Γενετικής του Πανεπιστημίου Πατρών Σταμ. Αλαχιώτης – ο οποίος προλογίζει το έργο του: «Αγαπητέ δάσκαλε, σίγουρα θα πήρες πολλά γράμματα αυτές τις ημέρες για τα χθεσινά γενέθλιά σου. (...) Φαντάζομαι πώς θα ένιωσες όταν έμαθες για την επίθεση του επισκόπου Wilberforce κατά του φίλου σου και υπερασπιστή της θεωρίας σου, του Thomas Henry Huxley, από τον οποίο ζητούσε προκλητικά να του πει αν συγγένευε με τον πίθηκο μέσω της γιαγιάς του ή του παππού του...!» (Εφημ. «Το Βήμα» της 13.02.2009). Τι θλιβερό, αλλά συγχρόνως και τι τραγικό θύμα της «Γένεσης» αυτός ο επίσκοπος!
3. Το Βατικανό, το 2009, προ του τραγικού αδιεξόδου, παραδέχθηκε υποκριτικά ότι η θεωρία για την εξέλιξη των ειδών δεν έρχεται σε αντίθεση με το δόγμα της Καθολικής Εκκλησίας. Όμως, δεν νομίζω ότι η Αγία Έδρα, έπεισε περί αυτού κάποιον που διαθέτει έστω τον κοινό νου].
Σήμερα, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός στρέφεται ευθέως και πάλι προς τις κατακτήσεις που γεννήθηκαν ιδιαίτερα από τις ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Προσπαθεί απεγνωσμένα να προκαλέσει το πισωγύρισμα του ωρολογίου της Ιστορίας, απαξιώνοντας ιδέες οι οποίες άλλαξαν τη ροή της.
Πρόσφατα, γνωστός θεολόγος προσπάθησε, (σε αντιπαράθεση με τον γράφοντα), να ειρωνευτεί τον Γαλλικό Διαφωτισμό, ο οποίος αποτέλεσε τη μήτρα από την οποία γεννήθηκαν ιδέες που ανέτρεψαν, με τη Γαλλική Επανάσταση (1789), το ονομαζόμενο «Παλαιό Καθεστώς» (Ancien Regime). Το καθεστώς δηλ. του Δεσποτισμού, και του Φεουδαρχισμού με τον Κλήρο παντοδύναμο ν’ αποτελεί χωριστή προνομιούχο και γεμάτη από σκάνδαλα Τάξη, η οποία ζούσε πλουσιοπάροχα σε βάρος του χειμαζόμενου γαλλικού λαού και τους φεουδάρχες να καταδυναστεύουν την Τρίτη Τάξη.
Οι φονταμενταλιστές του δυτικού κόσμου, δεν μπορούν ν’ αντιληφθούν, ότι με το να χρησιμοποιούν σήμερα τα ίδια όπλα που χρησιμοποιούσαν οι πνευματικοί τους πρόγονοι, (όταν η γνώση τότε στους λαούς ήταν «είδος εν ανεπαρκεία»), «προς κέντρα λακτίζουν»; Δεν μπορούν σήμερα ένα νέο, λ.χ. να τον παραπέμψουν στους πρεσβυτέρους και με την επάλειψη λαδιού και τις προσευχές τους να του πουν ότι θα γιατρευθεί (Επιστολή Ιακώβου Ε΄, 14) ή να τον πείσουν ότι μπορεί να υπάρξει γέννηση τέκνου χωρίς τη συνδρομή του αρσενικού, όταν και ο πελαργός, που έφερνε κάποτε τα παιδιά… συνταξιοδοτήθηκε!
Ο Φονταμενταλισμός σήμερα έχει έναν πολύ ισχυρό αντίπαλο και μάλιστα απροσμάχητο: τη Γνώση, την οποία στερήθηκαν οι πολίτες με τους εμπρησμούς των μεγάλων βιβλιοθηκών και τη λογοκρισία, τόσο πριν όσο και κατά το βαθύ σκοτάδι του Μεσαίωνα. Δυστυχώς, ακόμη και σήμερα, συμβαίνουν περιστατικά τα οποία αποσκοπούν στην παρεμπόδιση της ελεύθερης διακίνησης, ιδεών, έστω και ανατρεπτικών, τα οποία φυσικά δεν περιποιούν τιμή σ’ έναν λαό που έχει βαθιές τις ρίζες του, στον Ορθό Λόγο. Δεν είναι δυνατόν να του στερούν το δικαίωμα να κρίνει αυτός ελεύθερα ένα οποιοδήποτε έργο.
Και το ερώτημα που τίθεται είναι: Ο Φονταμενταλισμός βρυχάται; Δυστυχώς, ναι.
* Ο Θρασύβουλος Καβασίδης είναι επίτιμος δικηγόρος
