Του Γιώργου Δελαστίκ

Εμβρόντητος παρακολουθεί ο κόσμος τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Είναι εξόφθαλμο ότι για κάποιο λόγο που δεν είναι εύκολα κατανοητός στον ενδιαφερόμενο πολίτη, έχουν ανατραπεί όλοι οι συσχετισμοί δυνάμεων που υπήρχαν εκεί. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ένα καθοριστικής σημασίας γεγονός έλαβε όντως χώρα πέρυσι. Είναι το γεγονός που σταδιακά ανατρέπει τους μέχρι τώρα υφιστάμενους συσχετισμούς δυνάμεων. Στις προεδρικές εκλογές που έγιναν στο Ιράν κέρδισε ο φιλοαμερικανός - για τα ιρανικά δεδομένα, εννοείται - υποψήφιος Ροχανί, ο οποίος έγινε πρόεδρος του Ιράν. Δεδομένου ότι μιλάμε για εκλογές και όχι για κάποιο εσωτερικό πραξικόπημα κάποιας φράξιας των ισλαμιστών, η νίκη των φιλοαμερικανικών δυνάμεων στο Ιράν έχει εξαιρετική σημασία.

Πρώτον, αντανακλά τη θέληση της πλειοψηφίας των Ιρανών. Δεύτερον, το γεγονός ότι επετράπη στον Ροχανί να συμμετάσχει στις εκλογές (γιατί στο Ιράν υπάρχει προεπιλογή των υποψήφιων προέδρων από θρησκευτικό - κρατικό όργανο), υποδηλώνει την έγκριση της στροφής προς τις ΗΠΑ και από τον ανώτατο σιιτικό κλήρο της ισλαμικής δημοκρατίας.

Ας αφήσουμε κατά μέρος τις αιτίες αυτής της αλλαγής πλεύσης για να δούμε πρώτα απ’ όλα τις γεωπολιτικές συνέπειές της.

ΟΙ ΗΠΑ ΟΝΕΙΡΕΥΟΝΤΑΙ ΤΟΝ... ΣΑΧΗ!

Εδώ και 35 ολόκληρα χρόνια, από την εποχή που η ισλαμική επανάσταση στο Ιράν ανέτρεψε τον σάχη Ρεζά Παχλεβί και έφερε στην εξουσία τον αγιατολάχ Χομεϊνί το 1979, ο καθοριστικός παράγοντας των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή είναι η αντίθεση ΗΠΑ - Ιράν.

Το Ιράν είναι ο πληθυσμιακός και στρατιωτικός γίγαντας της περιοχής. Με πληθυσμό περίπου 80 εκατομμύρια και άφθονο πετρέλαιο, υπερτερεί εμφανώς έναντι των γειτονικών αραβικών κρατών του Κόλπου.

Στην Ουάσινγκτον ονειρεύονται ήδη επιστροφή στην εποχή του... σάχη, πριν από το 1979, όταν το Ιράν ήταν ο υπ’ αριθμόν ένα σύμμαχος των ΗΠΑ που μέσω ακριβώς του Ιράν ασκούσαν την επικυριαρχία τους στη Μέση Ανατολή.

Αυτό όμως αναστατώνει τη Σαουδική Αραβία και τα εμιράτα του Κόλπου που είναι οι παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ. Αυτές οι «πετρομοναρχίες», όπως αποκαλούνται, γνωρίζουν άριστα ότι οφείλουν την ύπαρξή τους στην «προστασία» - με την καλή και την κακή έννοια του όρου (!) - που τους παρέχει ο Λευκός Οίκος.

Πληρώνουν, βέβαια, αδρά αυτή την προστασία, αγοράζοντας κάθε τόσο αμερικανικά όπλα πανάκριβα και... εντελώς άχρηστα, πληρώνοντας δισεκατομμύρια δολάρια! Μιλάμε ότι αγοράζουν πολεμικά αεροπλάνα που δεν έχουν ούτε καν... πιλότους για να τα πετάξουν!!! Αλλά και να είχαν πιλότους, τι να τα κάνουν τα υπερηχητικά πολεμικά αεροπλάνα τα διάφορα εμιράτα του Κόλπου, αφού... δέκα δευτερόλεπτα μετά την απογείωσή του ένα τέτοιο πολεμικό αεροπλάνο βρίσκεται ήδη έξω από τον εθνικό εναέριο χώρο του εμιράτου; Να επιτεθούν εναντίον του Ιράν των 80 εκατομμυρίων οι... 300.000 Καταριανοί ή οι λιγότεροι από 1.000.000 ντόπιοι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων ή οι περίπου 400.000 πολίτες του Μπαχρέιν; Αστεία πράγματα!

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΑΝΤΙΒΑΡΟ

Δικαίως έχουν πανικοβληθεί οι αραβικές πετρομοναρχίες του Κόλπου. Ένα φιλοαμερικανικό Ιράν σήμερα, συγκριτικά μιλώντας, θα είναι πολύ πιο ισχυρό από το Ιράν της εποχής του σάχη.

Τη δεκαετία του 1970, το Ιράν είχε απέναντί του ένα πολύ δυνατό στρατιωτικά Ιράκ και μια σχεδόν εξίσου ισχυρή Συρία, με ακόμη μεγαλύτερη πολιτική επιρροή της Δαμασκού από εκείνη της Βαγδάτης. Και στο Ιράκ και στη Συρία κυριαρχούσαν τότε αντιαμερικανικές, πατριωτικές πτέρυγες του κόμματος Μπάαθ. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970 και η Αίγυπτος, η χώρα-κορωνίδα του αραβικού έθνους, όσο ζούσ ο Νάσερ και τα πρώτα χρόνια μετά τον θάνατό του, ακολουθούσε πολιτική εναντίον των ΗΠΑ. Τότε, λοιπόν, υπήρχαν ισχυρά αραβικά αντίβαρα στην ισχύ του αμερικανόδουλου Ιράν του σάχη.

Σήμερα, μετά την εισβολή των Αμερικανών στο Ιράκ, την υποδούλωση της χώρας στις ΗΠΑ και την εκτέλεση του Σαντάμ Χουσεΐν, η σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης είναι εντελώς φιλοϊρανική. Άκρως φιλοϊρανική είναι όμως και η κυβένρηση Άσαντ στη Συρία, καθώς με τη βοήθεια της Τεχεράνης, οικονομική και στρατιωτική, κατόρθωσε το συριακό καθεστώς να νικήσει συντριπτικά τους μισθοφόρους «τζιχαντιστές» που χρηματοδοτούνται από τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ ανοιχτά και από άλλα εμιράτα διακριτικά, ενώ την έμμεση πολιτική καθοδήγησή τους την έχουν οι ΗΠΑ.

Όλα αυτά, βέβαια, ίσχυαν όσο η πολιτική του Ιράν ήταν αντιαμερικανική. Τώρα που η Τεχεράνη στρέφεται προς τις ΗΠΑ, όλα αυτά αλλάζουν.

Έχοντας πάρει όμως το μάθημά τους από την ισλαμική επανάσταση του 1979, οι Αμερικανοί έχουν πλήρως συνειδητοποιήσει ότι όσο και αν τους συμφέρει η συμμαχία με το Ιράν, πρέπει οπωσδήποτε να δημιουργήσουν και κάποιο αραβικό αντίβαρο στην παντοδυναμία του.

ΔΙΑΜΕΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΡΑΚ

Σε πρώτη φάση, ο Λευκός Οίκος ταλαντεύεται μήπως πρέπει να προωθήσει τη διάλυση του κράτους του Ιράκ σε τρία μικρότερα κράτη - ένα κουρδικό πλήρως ελεγχόμενο από την Ουάσινγκτον, ένα σιιτικό που θα είναι όργανο του Ιράν και ένα σουνιτικό, στο οποίο θα αλληλοσφάζονται μεταξύ τους διάφοροι σουνίτες φύλαρχοι κατά τα πρότυπα του... 1700 και 1800!

Αυτός ο διαμελισμός δεν προσθέτει κάτι σοβαρό στην επιρροή των ΗΠΑ. Διασφαλίζει όμως τα βόρεια σύνορα της Σαουδικής Αραβίας και απαλλάσσει τους Αμερικανούς από τον πονοκέφαλο της σοβαρής διατάραξης των σχέσεών τους με τους πανικόβλητους Σαουδάραβες, οι οποίοι έχουν πραγματικά κάθε λόγο να ανησυχούν για την αποκατάσταση των σχέσεων των ΗΠΑ με το Ιράν.

Η διάλυση του Ιράκ έχει όμως μια σοβαρή παρενέργεια. Οδηγεί αναπότρεπτα σε σοβαρή αναβάθμιση το ιρακινό Κουρδιστάν, του οποίου η ηγεσία μάλιστα έχει βλέψεις επέκτασης και σε άλλες επαρχίες, τώρα που το Ιράκ αποσυντίθεται.

Αν μάλιστα το Κουρδιστάν του Ιράκ ανακηρυχθεί σε ανεξάρτητο κράτος, αυτό θα έχει ισχυρότατες επιπτώσεις στο διπλανό Κουρδιστάν της Τουρκίας, το οποίο έχει υπερδιπλάσιο πληθυσμό. Οι Κούρδοι της Τουρκίας θα έχουν το παράδειγμα των ομοεθνών τους για να εντείνουν τις προσπάθειές τους να αποκτήσουν κι αυτοί τη δική τους πατρίδα. Με δεδομένο ότι ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε από την αρχή λάβει ενεργό μέρος στην οργάνωση των «τζιχαντιστών» για την ανατροπή του συριακού καθεστώτος, η ξαφνική απόφαση των ΗΠΑ να διαμελίσουν το Ιράκ αναμένεται να προκαλέσει νέα ένταση στις σχέσεις Ουάσινγκτον - Άγκυρας.

ΝΕΑ ΠΙΕΣΗ ΣΤΟΝ ΑΣΑΝΤ

Η προσπάθεια των Αμερικανών να ανατρέψουν στρατιωτικά τον Άσαντ της Συρίας μέσω των μισθοφόρων ισλαμιστών απέτυχε παταγωδώς. Ο Άσαντ τους νίκησε κατά κράτος. Η προσέγγιση όμως των ΗΠΑ με το Ιράν θα γεννά όσο προωθείται νέους κινδύνους για το συριακό καθεστώς. Χωρίς την οικονομική και στρατιωτική στήριξη της Τεχεράνης, με όλα τα αραβικά καθεστώτα εναντίον του και με τη γειτονική Τουρκία εχθρική, το καθεστώς του Άσαντ είναι πολύ δύσκολο να αντέξει μακροπρόθεσμα.

Σε δεινή θέση θα περιέλθει σύντομα υπ’ αυτές τις συνθήκες και η Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Η πανίσχυρη αυτή οργάνωση στηριζόταν στρατιωτικά και οικονομικά πρώτα απ’ όλα από το Ιράν, όσο αυτό είχε αντιαμερικανική γραμμή, και εν συνεχεία από τη Συρία. Τώρα τα πράγματα αλλάζουν ριζικά, καθώς οι Ιρανοί πάνε με τους Αμερικανούς και ο Άσαντ απειλείται με σοβαρότατη αποδυνάμωση, αν όχι με ανατροπή, οπότε χάνονται τα κρισιμότατα εξωτερικά στηρίγματα της Χεζμπολάχ. Δεν αποκλείεται καθόλου, σύντομα ο Λίβανος να περάσει κι αυτός στο στρατόπεδο των κρατών της Μέσης Ανατολής, που είναι υποτελή στις ΗΠΑ.

Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ

Το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στο Ιράν είναι ένα σοβαρό μήνυμα περί του επερχόμενου τέλους του καθεστώτος που εγκαθιδρύθηκε εκεί πριν από 35 χρόνια, με την ισλαμική επανάσταση του Χομεϊνί. Οι νέοι των 25-35 χρόνων που τότε εξεγέρθηκαν εναντίον του σάχη είναι πια σήμερα ηλικιωμένοι άνθρωποι 60-70 χρόνων. Η γενιά της ισλαμικής επανάστασης απέρχεται σταδιακά δηλαδή από τον ενεργό οικονομικό και πολιτικό βίο. Η ηλικιακή πυραμίδα του πληθυσμού του Ιράν είναι αδιανόητη για ευρωπαϊκή χώρα. Στο Ιράν τα παιδιά και οι έφηβοι έως 19 ετών αποτελούν το... 53% του πληθυσμού!!! Στην Ελλάδα - για να καταλάβουμε καλύτερα τι σημαίνει αυτό - το αντίστοιχο ποσοστό είναι 24%, στη Γερμανία 21,6%, στην Ιταλία 20,7%, στη Γαλλία 26,8% και πάει λέγοντας. Στο Ιράν το 29,1% του πληθυσμού είναι από 20 έως 39 ετών.

Δεδομένου ότι η ισλαμική επανάσταση έγινε πριν από 35 χρόνια, αυτό πρακτικά σημαίνει ότι πάνω από το 82% του ιρανικού πληθυσμού δεν έχει την παραμικρή προσωπική εμπειρία για το πώς ήταν το καθεστώς του σάχη! Μόνο από τις διηγήσεις των γονέων του ή μέσα από αναγνώσματα μπορεί να έχει σχηματίσει μια θολή εικόνα για το εφιαλτικό καθεστώς του σάχη και για την εποχή της αμερικανοκρατίας στο Ιράν. Ούτως ή άλλως, ένα φρικιαστικό παρελθόν ποτέ δεν αρκεί για να δικαιολογήσει ένα παρόν που δεν ικανοποιεί τις ανάγκες του λαού, ιδίως όταν απέρχονται σταδιακά οι γενιές που είχαν υποστεί στο πετσί τους την καταπίεση του παλιού καθεστώτος.

Η φιλοαμερικανική στροφή του πληθυσμού του Ιράν δεν επιβάλλεται από τα έξω. Εσωτερική διεργασία είναι. Την ανεπάρκεια ή και την ανικανότητα του καθεστώτος της ισλαμικής δημοκρατίας, όπως αυτή έχει εξελιχθεί σήμερα, αποδεικνύει. Έτσι κατέρρευσαν και οι αλήστου μνήμης χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Δεν ήταν «προδότες» ο Γκορμπατσόφ και οι όμοιοί του. Καθρέφτες των διαθέσεων και των αυταπατών των κοινωνιών τους ήταν.