Από τον Σωτήρη Κολλάτο
Συμπληρώνονται σήμερα 46 χρόνια από την επιβολή της στρατοκρατικής δικτατορίας της χούντας της 21ης Απριλίου 1967.
Κατά τη διάρκεια της επτάχρονης νύχτας χιλιάδες πολίτες συνελήφθησαν, κλείστηκαν στις φυλακές και τα στρατόπεδα της εξορίας, στα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων της ασφάλειας και του ΕΑΤ ΕΣΑ, όπου υπέστησαν απάνθρωπους βασανισμούς.
Δεν έλειψαν ακόμα και οι δολοφονίες πολιτικών προσώπων και φοιτητών όπως στο Πολυτεχνείο.
Πολλά πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δεινά είναι ο απολογισμός της 7χρονης δικτατορίας με αποκορύφωμα το αιματοκύλισμα του Κυπριακού λαού και το διαμελισμό της Κύπρου.
Η 21η Απριλίου του 1967 προετοιμάστηκε από πολύ καιρό πριν. Ήταν η κατάληξη μιας αντιδημοκρατικής πορείας της πολιτικής μας ζωής, που άρχισε αμέσως μετά την κατοχή, από τους Γερμανούς κορυφώθηκε, με τον εμφύλιο και συνεχίστηκε για πολλά χρόνια μετά, τότε που το επίσημο κράτος συνεργαζόταν με τους παρακρατικούς πυρήνες που τους αποτελούσαν εκείνοι που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές, τότε, που παράλληλα με τους επίσημους νόμους και το σύνταγμα λειτουργούσε το καθεστώς των εκτάκτων μέτρων οκτώ ολόκληρα χρόνια από τη λήξη του εμφυλίου πολέμου.
Είχε προηγηθεί το βασιλικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 1965, με την ανατροπή της νόμιμης κυβέρνησης του Γ. Παπανδρέου.
Η λαϊκή κυριαρχία, το σύνταγμα και άλλοι θεσμοί δέχτηκαν καίρια πλήγματα. Αναδεικνύονται απίθανοι υπουργοί και πρωθυπουργοί κατεψυγμένοι. Ο λαός αποδοκιμάζει την εκτροπή. Βγαίνει στους δρόμους. Διαδηλώνει, διαμαρτύρεται, αντιστέκεται. Παιζόταν τότε τους υπόλοιπους μήνες του 65, αλλά και του 1966 μια πραγματική πολιτική διελκυστίνδα. Από τη μια ο λαός απαιτούσε αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης, σεβασμό στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, άμεση προσφυγή στις κάλπες και από την άλλη οι σκοτεινές δυνάμεις του πραξικοπήματος με την ανοχή και υποστήριξη των ξένων επέμεναν στην εκτροπή.
Όλα αυτά συντελούνται σε μια περίοδο, που στον διεθνή ορίζοντα συσσωρεύονταν απειλητικά μαύρα σύννεφα. Ο ψυχρός πόλεμος βρίσκεται στο ζενίθ. Στο Βιετνάμ. Ο πόλεμος κλιμακώνεται επικίνδυνα, οι τουρκικές προκλήσεις στην Κύπρο και οι απειλές ενάντια στο Μακάριο συνεχίζονται καθώς και η διαμάχη μεταξύ Αράβων και Ισραήλ στη Μέση Ανατολή. Η κατάσταση εκεί ήταν ένα ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί.
Στην επαρχία τα πράγματα ήταν ακόμα πιο δύσκολα.
Ένα κλίμα φοβίας και τρομοκρατίας κυριαρχούσε την ύπαιθρο. Είχε αναπτυχθεί μια ολόκληρη βιομηχανία μηνύσεων, διώξεων και δικών ενάντια στα μέλη της ΕΔΑ αλλά και της ΕΚ. τα συνδικάτα ήταν υπό διωγμό. Οι πορείες των εργαζομένων απαγορεύονταν αυστηρά. Οι κυβερνήσεις απαντούν με βία και συλλήψεις στα αιτήματα των απεργών.
Η «ΕΡΥΘΡΑ ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΣ»
Στις 7 Νοέμβρη του 1966 αρχίζει στη Λάρισα η δίκη της Ελένης Βούλγαρη που έγινε γνωστή αργότερα σ’ όλη την Ελλάδα από την ταινία του Παντελή Βούλγαρη «τα Πέτρινα χρόνια». Στον τύπο αναφέρεται ότι στο Διαρκές Στρατοδικείο Λάρισας δικάζεται η Ερυθρά Κατάσκοπος Ελένη Βούλγαρη στην οποία το Δ. Στρατοδικείο, επέβαλε τότε 10ετή φυλάκιση, ενώ από το Κακουργοδικείο Θεσσαλονίκης αθωώνονται οι αξιωματικοί της Χωροφυλακής που κατηγορούνται για ηθική αυτουργία στη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Η απόφαση προκαλεί δυσφορία στον λαό και τους πολιτικούς κύκλους, ο Γ. Παπανδρέου δηλώνει στη Βουλή ότι η απόφαση του δικαστηρίου δεν ικανοποιεί το περί δικαίου αίσθημα του ελληνικού λαού. Ακολουθεί η καταδίκη από το διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών των αξιωματικών σε βαριές ποινές για τη συμμετοχή στον ΑΣΠΙΔΑ.
Αυτή ήταν η κατάσταση μέχρι το πρώτο 10ήμερο του Απρίλη, του 1967. Σε λίγο ο κ. Στεφανόπουλος παραιτείται από πρωθυπουργός και ορίζεται νέα κυβέρνηση με τον Π. Κανελλόπουλο με εντολή να κάνει εκλογές στις 28 του Μάη.
Ανασάναμε λίγο, πιστεύοντας ότι τα πράγματα θα εξομαλυνθούν. Συγκαλούνται οι πρώτες κομματικές συσκέψεις, για την προετοιμασία του προεκλογικού αγώνα και τη συγκρότηση των συνδυασμών. Για την Κυριακή 23 Απρίλη, αναγγέλλονται τρεις μεγάλες προεκλογικές συγκεντρώσεις, στη Θεσσαλονίκη της Ένωσης Κέντρου με ομιλητή τον Γ. Παπανδρέου, στον Πειραιά με τον Π. Κανελλόπουλο και στον Βόλο με τον Η. Ηλιού.
Η Παρασκευή 21 Απρίλη ξημερώνει για όλους σχεδόν τους Λαρισαίους, όπως κάθε προηγούμενη μέρα. Έτυχε να εργάζομαι την ημέρα εκείνη στο σπίτι απόστρατου συνταγματάρχη, αντιστασιακού στο διαμέρισμά του στη Γωνιά Ψαρρών και Βασιλέως Παύλου, τότε, δίπλα σχεδόν από το Τμήμα Ασφαλείας. Τον βρήκα τρομερά ανήσυχο, πάνω απ’ το ραδιόφωνο, που έπαιζε συνεχώς στρατιωτικά εμβατήρια.
Μου λέει, κάτι συμβαίνει. Μου είπαν ότι τη γέφυρα του Αλκαζάρ φυλάνε στρατιώτες. Φαίνεται πως ο Κανελλόπουλος την έκανε τη δικτατορία. Έτσι πιστέψαμε στην αρχή. Σε λίγο ακούμε την πρώτη ανακοίνωση «Λόγω της εκρύθμου καταστάσεως, από του μεσονυχτίου, ο στρατός ανέλαβε την διακυβέρνηση της χώρας. Αναστέλλονται διατάξεις του Συντάγματος, λόγω εκδήλου απειλής κατά της δημόσιας τάξης και ασφαλείας της χώρας, εσωτερικών κινδύνων. Κωνσταντίνος Βασιλεύς των Ελλήνων, το υπουργικό συμβούλιο χωρίς να αναφέρει ονόματα. Στη συνέχεια εμβατήρια και μετά από λίγο πάλι.
«Απαγορεύομεν την κυκλοφορία στις οδούς της πόλης πεζών και οχημάτων. Απαγορεύεται κάθε συνάθροιση εν κλειστώ η εν υπαίθρω. Πάσα τοιαύτη θα διαλύεται διά των όπλων. Οι παραβάται θα παραπέμπονται εις τα έκτακτα στρατοδικεία». Έτσι προετοιμάστηκε και εκδηλώθηκε η φασιστική δικτατορία.
Εγκαταλείπω τη δουλειά και σπεύδω στο σπίτι μου να ντυθώ γιατί είχα τα ρούχα της δουλειάς και να δω τι θα κάνω. Βρίσκω την οικογένειά μου ανάστατη και διαπιστώνω ότι το σπίτι μου είναι ζωσμένο από την ασφάλεια.
Με συλλαμβάνουν και με οδηγούν στην κλούβα και κατευθείαν στα κρατητήρια της ασφαλείας. Βρίσκω αρκετούς από την οργάνωση της ΕΔΑ. Ανάμεσά μας και ο Δήμαρχος Λάρισας. Αλ. Χονδρονάσιος. Όταν ο θάλαμος γέμισε από κρατούμενους μας μεταφέρουν στις αίθουσες του 4ου Δημοτικού Σχολείου στην οδό Ανθίμου Γαζή σήμερα και από κεί στην «Κίτρινη αποθήκη» του Βόλου όπου έχουν μεταφέρει και τους Βολιώτες και την άλλη μέρα Τρικαλινούς και Καρδιτσιώτες.
Τελικά πλησιάζουμε τους χίλιους σ’ αυτή την αποθήκη σιτηρών. Όλοι κρατούν καλά και το ηθικό τους είναι υψηλό.
Θα αναφέρω και κάτι φαιδρά στιγμιότυπα, γιατί η θύμηση και αναφορά αυτών των γεγονότων μας προκαλούν τώρα στεναχώρια και θλίψη. Μας φέρνουν και διαβάζουμε συνεχώς μια και μόνο εφημερίδα τον «Ελεύθερο Κόσμο» του Σάββα Κωνσταντόπουλου. Εμείς ζητούμε και τις άλλες τότε ο μοίραρχος φρούραρχος μας λέει. «Όλες οι εφημερίδες γράφουν τα ίδια. Έχουν βάλει εκεί ένα Λοχία και ό,τι τους λέει γράφουν. Οι νέοι της Νεολαίας Λαμπράκη τραγουδούσαν από τον Θεοδωράκη τη Ρωμιοσύνη του Γ. Ρίτσου.
«Σώπα όπου νάναι θα σημάνουν οι καμπάνες, τούτο το χώμα είναι δικό τους και δικό μας». Τούτη την τελευταία φράση οι φρουροί την εξέλαβαν ότι τούτο το κόμμα είναι δικό τους και δικό μας. Δεν μπορεί κανείς να μας το πάρει και ζήτησαν να μην τραγουδάμε για το κόμμα, γιατί όπως είπαν τώρα όλα τα κόμματα τα διέλυσε ο στρατός.
Στις 27 Απρίλη το βράδυ της Μ. Πέμπτης πλευρίζει πίσω από την «Κίτρινη αποθήκη» το αρματαγωγό «Σέρρες» με πλοίαρχο τον Αλ. Παπαδόγγονα. Σε λίγη ώρα βρισκόμαστε στο αμπάρι του αρματαγωγού, μέσα σε μια αποπνιχτική ατμόσφαιρα από αναθυμιάσεις και καπνούς. Νωρίτερα από τη Στυλίδα είχαν μπεί σ’ αυτό, όσοι είχαν συλληφθεί από την Εύβοια και τη Δ. Στερεά. Σε λίγο σηκώνονται οι άγκυρες. Μέσα βρισκόμαστε στοιβαγμένοι περισσότεροι από 1.200 κρατούμενοι. Πολλοί ηλικιωμένοι κρατούμενοι άρρωστοι και γυναίκες.
Μετά από 24 ώρες που ξεκινήσαμε απ’ τον Βόλο, ξημερώματα Μ. Σαββάτου, ακούμε την άγκυρα να πέφτει. Η μπουκαπόρτα πέφτει κι αυτή και οι παλαιοί ένοικοι της Γυάρου από τον εμφύλιο φώναξαν: Είμαστε στη Γυάρο είχαμε φτάσει στις 29 Απρίλη 1967 παραμονή του Πάσχα. Κατάκοποι, εξαντλημένοι.
Σήμερα 46 χρόνια μετά νιώθουμε υπερήφανοι γιατί αντέξαμε και δεν μας λύγισαν οι παντοειδείς στερήσεις. Άλλωστε ολόκληρος ο ελληνικός λαός απεχθάνονταν τη δικτατορία όπως και ολόκληρος ο πολιτικός κόσμος. Ενέτειναν τους αγώνες και με τη συμπαράσταση των δημοκρατικών λαών της Ευρώπης η φασιστική χούντα, οδηγήθηκε τελικά σε μαρασμό, πολιτική καχεξία και πτώση. Τώρα στη σύγχρονη πολιτική συγκυρία που ο φασισμός σηκώνει κεφάλι και απειλεί τις δημοκρατικές ελευθερίες της χώρας μας, ο ελληνικός λαός ενωμένος θα αποκρούσει και θα συντρίψει και πάλι τον φασισμό, τον νεορατσισμό και τον ρατσισμό.
