Από τον Κων/νο Παπακωνσταντίνου
Είναι πράγματι παράξενο και συχνά συζητιέται ευρύτατα, το γεγονός, πώς ο Έλληνας ζώντας σε διαφορετικές συνθήκες και κοινωνικά κατεστημένα, συμπεριφέρεται κατά τρόπο απόλυτα διαφορετικό. Λες κι έχει δύο πρόσωπα, δύο αντιδράσεις, δύο συμπεριφορές. Και χρησιμοποιεί μια απ’ αυτές, ανάλογα με το περιβάλλον που ζει.
Συζητάμε λοιπόν συχνά και λέμε, πως ο Έλληνας, που ζει και εργάζεται στο εξωτερικό σταδιοδρομεί και επιτυγχάνει τέτοιες επιδόσεις, που προκαλούν τον θαυμασμό. Καθηγητές Πανεπιστημίων ανά τον κόσμο, επιχειρήσεις, κέντρα έρευνας, αλλά και απλοί πολίτες, που συνεργάζονται με Έλληνες του εξωτερικού εκφράζονται με τα καλύτερα λόγια. Επισημαίνουν και αναδεικνύουν δυνάμεις και αρετές των Ελλήνων συχνά αξιοθαύμαστες. Οι Έλληνες διακρίνονται στο εξωτερικό με όπλο, την αρετή, την εργατικότητα, την ευφυία, το ελληνικό δαιμόνιο. Οι διακρίσεις μας είναι μεγάλες. Τα πρωτεία μας αδιαφιλονίκητα.
Το δεύτερο πρόσωπο του Έλληνα, είναι αυτό που ζει και εργάζεται στον τόπο του. Ο Έλληνας αυτός αναδεικνύει διαφορετικές νοοτροπίες, πρακτικές και συμπεριφορές. Εδώ κυριαρχεί ο άκρατος εγωισμός, η ιδιοτέλεια, οι διχαστικές τάσεις, ο εγκλεισμός στο εγωπαθές όστρακό του. Πρακτικές, που τους καθιστούν αναποτελεσματικούς να οργανώσουν ένα κράτος δικαίου, με κοινωνικές δομές, όπου οι ίδιοι θα ζουν ευτυχισμένοι. Γίνονται δημιουργοί της ελληνικής κακοδαιμονίας. Και παραδείγματα έχουμε πολλά. Το 1821 από εγωισμό και διχαστικές τάσεις, παραλίγο να χάσουμε τον αγώνα. Ασυμφωνίες και καπετανάτα, μας οδήγησαν στη Μικρασιατική καταστροφή. Αρρωστημένες φιλοδοξίες στερημένες εθνικών αισθημάτων, έφεραν το αδελφοφάγωμα. Τη φωτιά και το τσεκούρι. Πριονίσαμε το κλαδί, όπου καθόμασταν.
Αυτά είναι τα δύο πρόσωπα των Ελλήνων. Λες και δεν είμαστε αδελφοί. Δεν μεγαλώσαμε στο ίδιο κλίμα. Δεν πήραμε την ίδια Παιδεία. Πώς εξηγείται το παράδοξο αυτό φαινόμενο; Οι ίδιοι άνθρωποι, έξω από την Ελλάδα να διαπρέπουν, ενώ στον τόπο τους να αποτυγχάνουν οικτρά; Μια απλή εξήγηση, θέλει τον άνθρωπο, που ξενιτεύεται πιο ευφυή, πιο τολμηρό. Έχουν τάση και δύναμη να ρισκάρουν. Τολμούν και επικρατούν. Ενώ όσοι μένουν εδώ είναι άτολμοι και συντηρητικοί. Δεν θέλουν το ξεβόλεμα. Φοβούνται το άγνωστο. Τους λείπει η μαχητική διάθεση. Το όραμα. Ίσως να καθηλώνονται εδώ, από εγγενείς αδυναμίες. Από ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς. Η άποψη αυτή σίγουρα δεν έχει καθολική ισχύ.
Πιο αληθοφανής εξήγηση αυτού του φαινομένου, έχει να κάνει με το κοινωνικό περιβάλλον. Δηλ. με διοικητικές δομές του τόπου, με θεσμούς ή από αιώνες διαμορφωμένες συνθήκες ζωής. Συνήθως οι τόποι όπου μεταναστεύουν οι Έλληνες, είναι κοινωνίες οργανωμένες, με δομημένες αρχές και αξίες, που οι άνθρωποι, τις σέβονται και τις τηρούν με θρησκευτική ευλάβεια. Διέπονται από Νόμους, τους οποίους κανείς δεν διανοείται να παραβεί. Όταν ο Έλληνας βγαίνει από την Ελλάδα, αφήνει πίσω του μια χώρα ανομίας και ατιμωρησίας. Της αέναης σύγκρουσης των κοινωνικών τάξεων, τη χώρα του «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω». Του κουτσαβακισμού και της αρρωστημένης συντεχνίας. Την αντιμετώπιση της ζωής με κρυψίνοια και πονηριά.
Στο εξωτερικό όλα αυτά είναι άγνωστα. Δεν διανοείται ο Έλληνας να παίξει το βιολί που ξέρει, γιατί ως παραβάτης θα εξουθενωθεί. Η κοινωνία εκεί είναι δομημένη για μια άριστη κοινωνική συμβίωση, όπου άρχει η αξιοκρατία, η αρετή επιβραβεύεται, αλλά και η Δαμόκλειος σπάθη του Νόμου άτεγκτη. Και φυσικά δίκαια. Σ’ έναν τέτοιο λοιπόν κόσμο, ο Έλληνας μετανάστης βάζει σε λειτουργία τις φυλετικές του αρετές. Την ευφυία, την εργατικότητα, την ευπείθεια, το δαιμόνιο φυλετικό του κύτταρο. Τον υγιή εγωισμό, για ανάδειξη και επικράτηση. Απορρίπτει τα βαρίδια της ελληνικής πραγματικότητας και γίνεται υπόδειγμα ευνόμου και δημιουργικού πολίτη.
Άρα φταίει το σύστημα. Το αρρωστημένο κατεστημένο.
Οι ελλιπείς θεσμοί, η πολιτική ανεπάρκεια. Όλα αυτά που στραγγάλισαν τις φυλετικές μας αρετές και ανέδειξαν τα φυλετικά μας μειονεκτήματα.
