Της Φωτεινής Καλτσά, εργασιακής ψυχολόγου

Στο τέλος της δεκαετίας του ’80 ήμασταν μπροστά σε ένα φαινόμενο που προκάλεσε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο επικοινωνίας εξ αποστάσεως. Το φαινόμενο που άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε είναι το κινητό τηλέφωνο.

Το κινητό τηλέφωνο είναι μια συσκευή, διαδομένη σε αρκετά σημαντικό βαθμό ώστε να έχει καταφέρει να ξεπεράσει τα όρια της ηλικίας και της κοινωνικο – οικονομικής κατάστασης, θεωρείται το κατάλληλο μέσο για τη δημιουργία νέων, αλλά και για την ενίσχυση των ήδη υπαρκτών διαπροσωπικών σχέσεων.

Το κινητό έχει συμβάλει στην πραγματοποίηση σημαντικών αλλαγών όχι μόνο στον τρόπο ζωής αλλά και στον τρόπο σκέψης, εισάγοντας με εξαιρετική ταχύτητα μετατροπές σε οικονομικό, ψυχολογικό και σε συναισθηματικό επίπεδο. Η επικοινωνία μέσω του κινητού είναι μια καινούρια μορφή ευχαρίστησης, η οποία οδηγεί παράλληλα στην ανάπτυξη μίας καινούριας παθολογίας τη λεγόμενη εξάρτηση του κινητού.

Η παρουσία του θεωρείται το τέλειο αντίδοτο για τη μοναξιά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί οπουδήποτε σε οποιαδήποτε στιγμή, μπορεί να φέρει σε επαφή τους ανθρώπους πολλές φορές την ημέρα.

Ανάμεσα στους νέους είναι αρκετά διαδομένη η μανία των γραπτών μηνυμάτων. Η υπερβολική όμως χρήση των sms, οδηγεί τους νέους στην απόκτηση ενός λεξιλογίου πλούσιο σε συντομεύσεις, συμπυκνωμένο και εκφραστικά φτωχό, στο οποίο οι λέξεις εξαφανίζονται για να αφήσουν χώρο σε σύμβολα και σε εικόνες που περιγράφουν την ψυχική τους κατάσταση. Η μανία των sms αντιπροσωπεύει για τους νέους τον τρόπο για να οικοδομήσουν την αυτοεκτίμησή τους και την ανάγκη τους για να ορίσουνε την ταυτότητά τους. Η εξάρτηση των νέων στα γραπτά μηνύματα έχει σαν συνέπεια πέρα από την εξαφάνιση του λεξιλογίου και την ικανότητα να μιλάς σωστά, την παρουσία διαταραχών της διάθεσης και ενοχλήσεις στον ύπνο.

Το κινητό ελκύει ιδιαίτερα τους εφήβους γιατί εμφανίζεται στα μάτια τους σαν το κατάλληλο μέσο κοινωνικής ένταξης, για παράδειγμα το να έχεις ένα κινητό τελευταίας τεχνολογίας δίνει την εντύπωση της τέλειας ένταξης στην κοινωνία, το να δέχεσαι και να έχεις συνεχείς τηλεφωνικές επαφές μαρτυρεί κατά κάποιο τρόπο τη συμμετοχή σε ένα τεράστιο δίκτυο φιλικών και κοινωνικών σχέσεων, δημιουργώντας την εικόνα ενός περιζήτητου ατόμου.

Ιδιαίτερα αξιόλογο είναι το γεγονός ότι το κινητό έχει αποκτήσει ναρκισσιστική αξία, η υπερβολική αισθητική του περιποίηση είναι συνώνυμο για το ενδιαφέρον που δείχνει ο έφηβος για την εξωτερική του εμφάνιση. Στην επιλογή του κινητού οι έφηβοι δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στο χρώμα και στο design παρά στην τιμή, περνάνε μεγάλο μέρος του χρόνου τους με το κινητό στο χέρι, να το επιδεικνύουν συνεχώς στους άλλους και να συζητούν για τις λειτουργίες του. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος με τον οποίον πραγματοποιούν τα τηλεφωνήματα, μιλάνε συνήθως με δυνατή φωνή και αφήνουν να χτυπάει το κινητό αρκετή ώρα πριν απαντήσουνε ώστε να γίνουνε αντιληπτοί από τα άλλα άτομα.

Τα άτομα που χρησιμοποιούν υπερβολικά το κινητό γνωρίζουν ότι μπορούν να ασκήσουν έλεγχο στον άλλον, ικανοποιώντας μία βαθιά ανάγκη που προκύπτει από το αίσθημα ανασφάλειας που τους διακατέχει.

Οι άνθρωποι έχουν χάσει πια την εμπιστοσύνη στην ικανότητά τους να κρατάνε στο μυαλό τους ζωντανή την εικόνα του άλλου όταν είναι μακριά, αντίθετα καταφεύγουν αμέσως στη χρήση του κινητού για να αναβιώσουν τη συναισθηματική σχέση.

Στην πραγματικότητα, αν και το κινητό εμφανίζεται ως ένα εργαλείο ικανό να παράγει όλο και πιο ταιριαστές κοινωνικές σχέσεις, από την άλλη η υπερβολική του χρήση εμποδίζει τους ανθρώπους να εκφράζουν τα συναισθήματά τους χρησιμοποιώντας ένα επαρκή λεξιλόγιο, την προφορική επικοινωνία τους, όπως και ότι έχουν ξεμάθει να χρησιμοποιούν το μυαλό τους και τη φαντασία τους. Έχει βάλει τον κόσμο σε κίνδυνο να χάσει την αυθεντικότητά του, την ικανότητά του να αντιμετωπίσει μία άμεση σχέση, τη συνήθεια να καθιερώσει μία επικοινωνία αυθόρμητη και αυθεντική η οποία δεν ήταν ήδη προετοιμασμένη και προγραμματισμένη από κάποιον άλλον.

 Όταν η επικοινωνία περιορίζεται μόνο σε ανταλλαγή σύντομων τηλεφωνικών σχολίων ή γραπτών μηνυμάτων, είναι επακόλουθο να μην αφήνει χώρο πια στην έκφραση των συναισθημάτων, αλλά και στον μη προφορικό τρόπο επικοινωνίας όπως είναι η γλώσσα του σώματος.

Η λύση στο πρόβλημα, βρίσκεται επομένως σε μία εξισορροπημένη και σταθμισμένη χρήση του κινητού ώστε να εκμεταλλευτούμε σωστά τα πλεονεκτήματα που μας προσφέρει η συγκεκριμένη συσκευή, αποφεύγοντας συγχρόνως να δημιουργήσουμε σχέσεις που θα βασίζονται απλά και μόνο σε λέξεις χωρίς συναίσθημα.