Ο αμίαντος θεωρείται στις μέρες μας ένα από τα πιο επικίνδυνα υλικά που χρησιμοποίησε ποτέ ο άνθρωπος, καθώς προκαλεί ευρεία ατμοσφαιρική και περιβαλλοντική ρύπανση, η οποία επηρεάζει μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Εκλύεται στο περιβάλλον με τη μορφή μικροσκοπικών ινών, οι οποίες εισχωρούν εύκολα μέσω της αναπνοής στους πνεύμονες. Οι ίνες αμιάντου είναι αποδεδειγμένα καρκινογόνες για τον άνθρωπο. Οι ασθένειες που προκαλούνται από τον αμίαντο περιλαμβάνουν κυρίως την Αμιάντωση, το Μεσοθηλίωμα (μια επιθετική μορφή καρκίνου), τον Καρκίνο του Πνεύμονα και τον Καρκίνο του Λάρυγγα. Παρ’ ότι η εμπορία και χρήση όλων των τύπων αμιάντου έπαψε οριστικά την 1/1/2005 στις χώρες μέλη της Ε.Ε, ο αμίαντος θα συνεχίσει να μας απασχολεί για πολλές δεκαετίες ακόμα. Αυτό συμβαίνει γιατί μπορεί να περάσουν από 18 έως και 50 έτη μετά την έκθεση σε ίνες αμιάντου μέχρι να εκδηλωθεί η θανατηφόρος νόσος που λέγεται Μεσοθηλίωμα. Ο πρωτοπόρος ερευνητής Irving Selikoff έχει κατάλληλα περιγράψει τη βλάβη στην υγεία από τις ίνες του αμιάντου ως «τον σιδερένιο κλοιό του λανθάνοντος χρόνου». Ο κλοιός αυτός είναι ένα παγκόσμιο επιδημιολογικό πρόβλημα.
Σύμφωνα με μια δημοσίευση του έγκυρου επιδημιολόγου Julian Peto (BMJ, 31-1-2004 328:237), 1 στους 100 από αυτούς που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1940 θα πεθάνει από Μεσοθηλίωμα. Ήδη στη Μεγάλη Βρετανία πεθαίνουν λόγω Μεσοθηλιώματος περίπου 1.800 άνθρωποι ετησίως.
Στη Γερμανία αναγνωρίζονται 1.500 επαγγελματικές ασθένειες από Μεσοθηλίωμα και καρκίνο του Πνεύμονα κατά έτος, οι οποίες σχεδόν στο σύνολό τους 10 μήνες μετά τη διάγνωση οδηγούν στον θάνατο. Έχει υπολογιστεί ότι ο συνολικός αριθμός ατόμων που έχει εκτεθεί στη Γερμανία φάνει τις 350.000 και για το λόγο αυτό η χώρα αυτή προχώρησε σε εγκατάσταση προγράμματος παρακολούθησης της υγείας των εκτεθειμένων ατόμων με στόχο την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία τους.
ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Έγκυρες μελέτες διακεκριμένων επιδημιολόγων αναφέρουν ότι αναμένεται αύξηση της επίπτωσης Μεσοθηλιώματος και καρκίνου του πνεύμονα σε τέτοιο βαθμό που μπορούμε με βεβαιότητα να μιλάμε για αναμενόμενη επιδημία ασθενειών που προκαλούνται από τον αμίαντο. Στη Γαλλία σύμφωνα με μια εργασία του Banai et al. η κορύφωση των θανάτων αναμένεται τα έτη 2020-2025, ενώ σε αντίστοιχη μελέτη ο Julian Peto υπολογίζει την κορύφωση των αναμενόμενων περιστατικών τα έτη 2015-2025 (J.Peto et al. 1995).
Η χώρα μας δυστυχώς δεν θα αποτελέσει εξαίρεση καθώς ήταν στο παρελθόν η 7η μεγαλύτερη παραγωγός χώρα αμιάντου παγκοσμίως. Η κυρίαρχη χρήση του αμιάντου στη χώρα μας αφορούσε στην παραγωγή αμιαντοτσιμέντου με περιεκτικότητα 10-20% ινών αμιάντου. Κατασκευές από αυτό το υλικό είναι παντού παρούσες στην ελληνική επικράτεια. Σε πρόσφατη δημοσίευση στον ελληνικό Τύπο επισημάνθηκε το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι του χωριού Ωρωπού Πρεβέζης όπου 2.500 άτομα έχουν συνεχή έκθεση στον αμίαντο από το 1974 από την ευρύτατη χρήση του υλικού αυτού στις στέγες των σπιτιών τους. Αν εφαρμόσουμε τους υπολογισμούς του Julian Peto στον πληθυσμό αυτό τότε βλέπουμε ότι ένας σημαντικός αριθμός ατόμων που κατοικούν στο χωριό αυτό και που εκτέθηκαν επί σειρά ετών στις ίνες αμιάντου κινδυνεύουν να πεθάνουν στα προσεχή έτη από Μεσοθηλίωμα. Αντίστοιχη έκθεση στο καρκινογόνο αυτό υλικό υπάρχει σε πολλές άλλες περιοχές της Ελλάδας όπου έγινε ευρεία χρήση του αμιάντου. Αν και πλέον έχει σταματήσει η παραγωγή και εμπορική διάθεση προϊόντων αμιάντου στην Ελλάδα, συνεχίζεται η φθορά των υλικών τα οποία περιείχαν αμίαντο και που τον απελευθερώνουν τώρα σταδιακά στο περιβάλλον.
Το κόστος των συνεπειών από τις νόσους που προκαλεί ο αμίαντος θα αποδειχθεί τεράστιο για τη χώρα μας είτε το υπολογίσουμε σε χρήματα, είτε σε «μη οικονομικούς» όρους, δηλαδή: ψυχικό και φυσικό κόστος για τον παθόντα, συναισθηματικό και οικονομικό κόστος για την οικογένειά και την κοινότητά του, καθώς και το αίσθημα απώλειας των κοινωνικών αξιών της αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης. Μπορεί άραγε να αποτιμηθεί σε ευρώ η ηθική υποχρέωση της πολιτείας απέναντι στα παιδιά που μεγάλωσαν και έζησαν στον Ωρωπό Πρεβέζης; Σε καιρούς οικονομικής κρίσης το μεγάλο οικονομικό ‘’στοίχημα’’ που καλείται να κερδίσει η Ελλάδα είναι αδύνατο να κερδηθεί αδιαφορώντας για την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών της. Αποτελεί ηθική υποχρέωση της πολιτείας η πρόληψη, η φροντίδα και η αποκατάσταση των πασχόντων, πράγμα που πράττοντάς το, ενισχύεται το κοινωνικό της πρόσωπο και κατ’ επέκταση η κοινωνική συναίνεση και συνοχή.
Το κόστος της πρόληψης είναι μικρότερο από το συνολικό κόστος που θα προκύψει για την εθνική οικονομία αντιμετωπίζοντας τις συνέπειες των νόσων του αμιάντου. Έχει υπολογιστεί ότι για κάθε ευρώ που δαπανάται για την πρόληψη, εξοικονομούνται 7 ευρώ από το συνολικό κόστος της εκ των υστέρων αντιμετώπισης. Εύκολα λοιπόν συμπεραίνει κανείς ότι αυτός πρέπει να είναι ο βασικός στόχος του σχεδιασμού της πολιτικής της υγείας της χώρας μας: η πρόληψη και η όσο το δυνατόν πρωιμότερη διάγνωση και αντιμετώπιση. Δυστυχώς παρατηρείται μια μονόφθαλμη αντιμετώπιση των προβλημάτων που αφορούν τη Δημόσια Υγεία, μονομερώς στο πλαίσιο των μικροοργανισμών. Συχνά παραβλέπονται οι περιβαλλοντικοί και εργασιακοί παράγοντες, στους οποίους η έκθεση μπορεί να προκαλέσει σημαντικότερα και σοβαρότερα προβλήματα Δημόσιας Υγείας απ’ ό,τι προκαλούν τα μικρόβια και οι ιοί για τα οποία δαπανώνται συχνά τεράστια χρηματικά ποσά.
Στις μέρες μας η σύγχρονη ιατρική έρευνα μας έχει εξοπλίσει με τα αναγκαία διαγνωστικά και προγνωστικά εργαλεία, για να μπορούμε να κάνουμε έγκαιρη διάγνωση των νόσων που προκαλεί ο αμίαντος και συνεπώς να βελτιώνουμε την πρόγνωση και το θεραπευτικό αποτέλεσμα. Το ζήτημα είναι να υπάρξει η απαραίτητη γνώση, η κοινωνική ευαισθησία και ο σωστός σχεδιασμός πολιτικής της υγείας ώστε να αξιοποιηθούν τα εργαλεία αυτά.
* Μακρόπουλος Βασίλειος, MD, PhD, Καθηγητής Επαγγελματικής και Βιομηχανικής Υγιεινής Ε.Σ.Δ.Υ.
* Ευθύμιος Θανασιάς MD, Υποψήφιος Διδάκτωρ στην Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
