Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
5 Ιουλίου 1887. Δεν είχαν περάσει ούτε έξη χρόνια από την απελευθέρωση της Λάρισας από την μακραίωνη οθωμανική κατοχή και στις δημοτικές εκλογές της ημέρας εκείνης δήμαρχος αναδείχθηκε ένας πανέξυπνος επτανήσιος, ο Διονύσιος Γαλάτης, ο οποίος ως σιτέμπορος είχε εγκατασταθεί στη Λάρισα πριν την απελευθέρωση.
Έναν χρόνο μετά την εκλογή του, εισηγήθηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο τη λειτουργία ετήσιας εμποροπανήγυρης στη Λάρισα, το γνωστό μας ως παζάρι. Η εισήγησή του, έπειτα από θυελλώδη συζήτηση, εγκρίθηκε παμψηφεί με την απόφαση αριθμ. 204 της13ης Οκτωβρίου 1888. Αποφασίσθηκε η διάρκειά του να είναι οκταήμερη, ώστε να είναι σε θέση έμποροι και αγοραστές από άλλα μέρη να φθάνουν έγκαιρα στη Λάρισα. Ως θέση της εμποροπανήγυρης επιλέχθηκε η περιοχή «Μεριάς», ένας χώρος ο οποίος περικλειόταν δυτικά από τον δρόμο προς Κοζάνη, νότια από τον κήπο του Αλκαζάρ (στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης), ανατολικά από την κοίτη του Πηνειού και βόρεια από το κτήμα Σωκράτη Ποδάρα (περίπου στο σημερινό Στάδιο Αλκαζάρ). Την εποχή εκείνη όλος αυτός ο χώρος ήταν επίπεδος και άδενδρος. Επί τουρκοκρατίας χρησίμευε ως πεδίο γυμνασίων του τουρκικού στρατού, ενώ μετά την απελευθέρωση χρησιμοποιήθηκε ως προσωρινός χώρος στρατοπέδευσης μονάδων του ελληνικού στρατού σε σκηνές.
Ως ημερομηνία έναρξης της εμποροπανήγυρης αρχικά επιλέχθηκε η 15η Σεπτεμβρίου κάθε χρόνου, ημέρα εορτής του επισκόπου Λαρίσσης αγίου Βησσαρίωνος[1]. Όμως η δημοτική αρχή λαμβάνοντας υπ’ όψη της τις ημερομηνίες εμποροπανηγύρεων των άλλων γειτονικών πόλεων, υποχρεώθηκε να μεταθέσει για μερικές ημέρες την έναρξη του τοπικού παζαριού και να την ορίσει στις 24 Σεπτεμβρίου, ημερομηνία η οποία διατηρείται μέχρι και σήμερα.
Η πρώτη εμποροπανήγυρη έγινε τον Σεπτέμβριο του 1889. Η δημοτική αρχή «κατόπιν συναγωνισμού», δηλαδή έπειτα από σχετική δημοπρασία, ανέθεσε σε εργολάβο, την κατασκευή 65 ξύλινων παραπηγμάτων στα οποία θα στεγάζονταν οι διάφοροι έμποροι και επιπλέον οριοθέτησε κάποιο ελεύθερο χώρο για την αγοραπωλησία των ζώων. Όμως την πρώτη χρονιά η ανταπόκριση από τον εμπορικό κόσμο της Λάρισας στην έκκληση της δημοτικής αρχής για συμμετοχή στην εμποροπανήγυρη υπήρξε μειωμένη. Γράφει μια τοπική εφημερίδα: «…οι της πόλεώς μας (έμποροι) καλόν εθεώρησαν να λάμψωσιν εν αυτή δια της απουσίας των»[2]. Ωστόσο παρ’ όλα αυτά κάθε χρόνο το παζάρι της Λάρισας στεφόταν από διοργανωτική και οικονομική επιτυχία, γιατί την περίοδο εκείνη η πόλη εκτός από τους μουσουλμάνους μπέηδες που είχαν παραμείνει μετά την ενσωμάτωση, είχε αρχίσει βαθμιαία να συγκεντρώνει πολλούς πλούσιους γαιοκτήμονες, επιστήμονες και υψηλόβαθμους στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους.
Το1896 το Δημοτικό Συμβούλιο με τη απόφαση αριθμ. 86της 2ας Αυγούστου πήρε την πρωτοβουλία της διεξαγωγής ιππικών αγώνων κατά την διάρκεια της εμποροπανήγυρης. Ως χώρος των αγώνων ορίσθηκε η γειτονική προς το παζάρι περιοχή, η οποία εκτεινόταν από το σημείο του σημερινού σταδίου Αλκαζάρ μέχρι περίπου την δεύτερη κοίτη του Πηνειού.
Το έτος 1900 στάθηκε ορόσημο για την πανελλήνια αναγνώριση της εμποροπανήγυρης της Λάρισας. Ο δήμαρχος Αναστάσιος Ζαρμάνης και το δημοτικό συμβούλιο αναβάθμισαν και με άλλες εκδηλώσεις το παζάρι. Αποφάσισαν να γίνουν συγχρόνως «Εμπορική Πανήγυρις, Γεωργική και Κτηνοτροφική Έκθεσις, Ιππικοί, Ποδηλατικοί και Αθλητικοί αγώνες»[3].Και το κυριότερο, προσκάλεσαν τον διάδοχο Κωνσταντίνο να παραστεί στα εγκαίνια της γεωργοκτηνοτροφικής έκθεσης και να παρακολουθήσει τους αγώνες[4].
Από τους αγώνες αυτούς προέρχεται και η σημερινή εικόνα ή μάλλον εικόνες. Είναι αποτυπωμένες σε ταχυδρομημένο επιστολικό δελτάριο του φωτογράφου Στέφανου Στουρνάρα. Η μικρή πάνω δεξιά φωτογραφία είναι του 1884, ανήκει στον φωτογράφο Δημήτριο Μιχαηλίδη από την Αδριανούπολη και έχει περιγραφεί πολλές φορές. Εδώ ο Στουρνάρας τη δανείζεται για να την συνθέσει με την δεύτερη φωτογραφία, η οποία έχει τη δική της σημασία. Αποτυπώνει μια εξέδρα που είχε στηθεί για να εξυπηρετήσει τους θεατές των αγώνων, οι οποίοι την έχουν κυριολεκτικά κατακλύσει. Πίσω από την εξέδρα ανεμίζουν σημαίες, οι οποίες θα πρέπει να είναι τεχνικό συμπλήρωμα του φωτογράφου. Με ένα λευκό χώρισμα πλαισιωμένο από γιρλάντες με άνθη, η εξέδρα χωρίζεται σε δύο τμήματα, το επάνω και το κάτω. Στο επάνω βρίσκεται συνωστισμένος ο απλός κόσμος, ενώ στο κάτω τμήμα αριστερά υπάρχουν οι επίσημοι με τις γυναίκες τους πλούσια στολισμένες και όλες με καπελίνα, ενώ δεξιά είναι συγκεντρωμένοι οι αξιωματικοί και αυτοί με τις γυναίκες τους. Ανάμεσά τους έχει στηθεί ειδική εξέδρα υπερυψωμένη, στην οποία διακρίνονται έξη άτομα, ανάμεσά τους και μια γυναίκα. Θα πρέπει να είναι ο διάδοχος Κωνσταντίνος με τη σύζυγό του Σοφία, ο δήμαρχος Αναστάσιος Ζαρμάνης και υπασπιστές του Κωνσταντίνου.
Από το 1900 ακόμα, τόσο νωρίς, η πόλη είχε προδιαγράψει το ευοίωνο μέλλον της…
-------------------------------------------
[1]. Όταν αργότερα λειτούργησε και δεύτερη εμποροπανήγυρη στη Λάρισα μέσα στον ίδιο χρόνο, γινόταν μέσα Μαΐου, δηλαδή κατά την ημέρα εορτής του πολιούχου Αγίου Αχιλλίου (15 Μαΐου).
[2]. εφ. Σάλπιγξ, Λάρισα, φύλλο της 30ης Σεπτεμβρίου 1889.
[3]. Μπαρμπής Δημήτρης, Η ετήσια Εμπορική Πανήγυρις της Λαρίσσης ή το παζάρι της Λάρισας. Πρακτικά του 8ου Συνεδρίου Λαρισαϊκών Σπουδών, Λάρισα 5-6 Δεκεμβρίου 2014, Λάρισα (2015) σελ. 221.
[4]. Είναι γνωστό ότι κάθε Σεπτέμβριο ο βασιλιάς ή ο διάδοχος του θρόνου επισκεπτόταν τη Λάρισα και παρέμενε μεγάλο χρονικό διάστημα για να παρακολουθεί τα στρατιωτικά γυμνάσια.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com
