Στο σημερινό σημείωμα θα παρουσιάσουμε επιλεγμένα αποσπάσματα από αυτό το ταξίδι που αφορούν αποκλειστικά τη Θεσσαλία. Η μετάφραση του κειμένου έγινε από τον γράφοντα.
«Ήταν Σεπτέμβριος του 1880, όταν αποφάσισα να πραγματοποιήσω την επιθυμία μου και να επισκεφθώ τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και την Ήπειρο. Ως πρώτο βήμα για τον σκοπό αυτόν, ήταν φυσικά να πάρουμε την άδεια των τουρκικών αρχών για να ταξιδέψουμε σε εκείνες τις επαρχίες της αυτοκρατορίας. Και εκεί άρχισαν οι δυσκολίες μου. Οι ναυτικές επιδείξεις βρισκόταν στο απόγειό τους και ο επίσημος κόσμος της Κωνσταντινούπολης ήταν εξοργισμένος κατά των ξένων υπηκόων γενικότερα, αλλά ιδιαίτερα κατά των Άγγλων [...]. Μάταια περίμενα να μου δοθεί το μπουγιουρντί ή το διαβατήριο, μάταια πηγαινοερχόμουν κάθε μέρα στα πολυπληθή γραφεία της Υψηλής Πύλης, που ήταν γεμάτα, αφενός μεν με τις άπορες χήρες και τα ορφανά που περίμεναν υπομονετικά να τους καταβληθούν οι καθυστερημένες αποζημιώσεις για τους στρατιώτες που έχασαν τη ζωή τους στον τελευταίο πόλεμο [2] πολεμώντας για τον σουλτάνο, αφετέρου δε, με όλο το πλήθος των ζητιάνων, των δανειστών και των συκοφαντών που καθημερινά στριμώχνονται με ανατολίτικη υπομονή στους στενούς διαδρόμους των κυβερνητικών κτιρίων [...]. Το μπουγιουρντί δεν είχε κάποια ιδιαίτερη δυσκολία στο να εκδοθεί, οι δικαιολογίες όμως ήταν τόσο πολλές, όσο οι μύγες τον Ιούνιο. Οι ληστείες και οι απαγωγές μάστιζαν αυτές τις επαρχίες και η τουρκική κυβέρνηση δεν μπορούσε να επιτρέψει στους ξένους ταξιδιώτες να εκτεθούν σε κινδύνους, σαν κι αυτούς που είχε βιώσει πρόσφατα ο Βρετανός συνταγματάρχης Synge [...] [3].
Ο χρόνος που απαιτείται για να φθάσει κανείς από την Κωνσταντινούπολη στη Λάρισα, είναι περίπου ο ίδιος που χρειάζεται για να μεταβεί από την πρώτη στο Λονδίνο. Η αυστριακή ναυτιλιακή εταιρεία «Lloyd’s» και η αντίστοιχη γαλλική «Fraissinet» είναι οι δύο μόνες που συνδέουν την Κωνσταντινούπολη, με την επαρχία της Θεσσαλίας. Τα ατμόπλοιά τους χρειάζονται έξι ημέρες για να φθάσουν στο λιμάνι του Βόλου, αφού πραγματοποιήσουν στάσεις στα παράλια του Αιγαίου πελάγους [= Δαρδανέλια, Καβάλα, Θεσσαλονίκη] [...]. Την πέμπτη ημέρα, αφότου φύγαμε από την Κωνσταντινούπολη το μεγάλο ατμόπλοιο «Apis» πέρασε δίπλα από το Πήλιο, που σαν ένα τεράστιο νύχι προβάλλει στην είσοδο του Παγασητικού κόλπου. Περικυκλωμένος από ψηλά βουνά και απότομους βράχους, που τελειώνουν προς τα βορειοδυτικά για να επιτρέπεται η πρόσβαση στις πεδιάδες της Θεσσαλίας, ο κόλπος είναι προστατευμένος σαν λίμνη από τις χειμερινές καταιγίδες [...]. Επί του παρόντος η πόλη του Βόλου απλώνεται σαν μία μακριά λευκή γραμμή στην κορυφή ενός μικρού κόλπου που μοιάζει με κολπίσκο στο βορειότερο άκρο του. Μια τουρκική ναυτική μοίρα, που την αποτελούσαν ένα θωρηκτό, μία κορβέτα και δύο πλοία συνοδείας, έχει αγκυροβολήσει μπροστά του [...]. Απέναντι και πάνω στις πλαγιές του βουνού, σε απόσταση 1.500 περίπου ποδιών από τον Βόλο βρίσκονται η Μακρινίτσα και η Πορταριά, δύο χωριά που έγιναν διάσημα για την ηρωική αντίσταση που προέβαλαν στα τουρκικά στρατεύματα κατά τη βραχύβια επανάσταση του 1878 [...].
Ο Βόλος, όπως και πολλές άλλες τουρκικές πόλεις στα παράλια της Μεσογείου, αποτελείται στην πραγματικότητα από δύο ξεχωριστές πόλεις: την παλιά τουρκική και τη σύγχρονη χριστιανική πόλη. Η παλιά πόλη του Βόλου βρίσκεται βόρεια, στην κορυφή του κόλπου. Μέσα στο ερειπωμένο φρούριο, όπου βρίσκονται μερικά απαρχαιωμένα κανόνια, μπορεί ακόμη κανείς να διακρίνει μέσα από τα γκρεμισμένα τείχη, ένα τουρκικό παζάρι, κάτι στρατώνες και ίσως εκατό σπίτια που κατοικούνται αποκλειστικά από 1.200 ή 1.300 Τούρκους. Αλλά δεν μου επιτράπηκε η είσοδος σε αυτήν [...]. Η νέα πόλη του Βόλου χρονολογείται εδώ και 30 περίπου χρόνια. Ένας από τους παλιούς κατοίκους της που εγκαταστάθηκε εδώ το 1858, μου είπε ότι τότε είχε μόλις 80 σπίτια, ενώ σήμερα αριθμεί πάνω από 500 στα οποία διαμένουν 4.000 άτομα, τα περισσότερα από τα οποία είναι άνδρες. Η νέα πόλη του Βόλου αποτελείται από έναν μακρύ και φαρδύ δρόμο, με μήκος πάνω από μισό μίλι, που τρέχει παράλληλα με τη θάλασσα. Δεξιά και αριστερά του δρόμου βρίσκονται λίγες αποθήκες, ένας ατμόμυλος και κάποια ναυτιλιακά γραφεία. Τα σπίτια είναι σχεδόν όλα κτισμένα από πέτρα και στόκο σύμφωνα με τη μοντέρνα ελληνική αρχιτεκτονική. Και ανάμεσά τους ξεφυτρώνουν αμέτρητα καφενεία και οινοπωλεία. Ο Βόλος μπορεί να υπερηφανεύεται ακόμη και για ένα ξενοδοχείο για το οποίο το λιγότερο που μπορεί να πει κανείς, είναι ότι είναι το καλύτερο.
Ανάμεσα από τον Βόλο και την πρωτεύουσα της Θεσσαλίας [Λάρισα], υπάρχει αμαξωτός δρόμος, αλλά, όπως οι περισσότεροι παρόμοιοι δρόμοι στην Τουρκία, είναι κακοφτιαγμένοι. Μπορεί κάποιος να αφήσει τον εαυτό του να ταρακουνιέται για οκτώ ώρες στα ξύλινα σκεπαστά κάρα, καθισμένος πάνω στον απλωμένο σανό [...]. Φτάνοντας στην κορυφή των λόφων που χωρίζουν τη θάλασσα από τον Θεσσαλικό κάμπο, μπορεί κάποιος να αντικρύσει την υπέροχη θέα της πόλης και του κόλπου του Βόλου. Τους προμαχώνες και τους μιναρέδες της τουρκικής συνοικίας, τα κάτασπρα σπίτια της νέας πόλης, τους ελαιώνες που φωλιάζουν στους πρόποδες των βουνών, τα πολυάριθμα χωριά που μοιάζουν σαν αετοφωλιές πάνω στις απόκρημνες πλαγιές του Πηλίου, καθώς και τις ακτές με τα απαλά γαλάζια νερά πάνω στα οποία είναι αγκυροβολημένα τα πλοία του τουρκικού στόλου [...].
(συνεχίζεται)

Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Valentine Chirol, Twixt Greek and Turk: or Jottings during a journey through Thessaly, Macedonia, and Epirus, in the autumn of 1880. With frontispiece and map. Edinburgh & London: William Blackwood and Sons, 1881.
[2]. Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1877-1878).
[3]. Πρόκειται για τον Βρετανό συνταγματάρχη Henry Synge, ο οποίος ήταν σύμβουλος της Οθωμανικής χωροφυλακής. Ο συνταγματάρχης απήχθη από ληστές στις αρχές του 1880 και για να ελευθερωθεί, η βρετανική κυβέρνηση κατέβαλε στους απαγωγείς 12.000 λίρες Αγγλίας.