* Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
Η σημερινή εικόνα καταγράφει μια όμορφη άποψη της οδού Αλεξάνδρας. Η οδός αυτή θεωρείται ανέκαθεν από τις κεντρικότερες της Λάρισας. Επί τουρκοκρατίας ονομαζόταν οδός Χατζή Χουσεΐν πασά, όπως αποτυπώνεται στον «Χάρτη πόλεως Λαρίσσης, χαραχθείς τω 1880 ή 1296 Τ. ημ. (τουρκικό ημερολόγιο)», ο οποίος είναι ενσωματωμένος στο βιβλίο του Επαμεινώνδα Φαρμακίδη[1]. Στις πρώτες εφημερίδες της Λάρισας μετά την απελευθέρωση το ίδιο δρόμο τον βρίσκουμε σαν οδό Ντάρκουλη ή Δάρκουλη, προφανώς από την ομώνυμη κεντρική συνοικία Νταρκουρά. Τον Σεπτέμβριο του 1891 πέθανε στη Ρωσία η πριγκίπισσα της Ελλάδος Αλεξάνδρα[2]. Το Δημοτικό Συμβούλιο Λαρίσσης στη συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου 1891αποφάσισε να δώσει το όνομά της σε κεντρικό δρόμο, και μετονόμασε την οδό Ντάρκουλη σε Αλεξάνδρας[3].Η ονομασία αυτή του δρόμου διατηρήθηκε σαράντα περίπου χρόνια, μέχρι και το 1932, οπότε μετονομάσθηκε σε οδό των Έξ[4].Μεταπολεμικά, μετά την εξορία του αρχιεπισκόπου της Κύπρου Μακαρίου στις Σεϋχέλλες το 1956 και τα γεγονότα που ανέδειξαν το κυπριακό ζήτημα, είχαμε νέα μετονομασία του δρόμου αυτού σε Κύπρου, ονομασία η οποία διατηρείται μέχρι και σήμερα. Παρατηρούμε λοιπόν ότι μέσα σε 135 χρόνια είχαμε πέντε διαφορετικές ονομασίες του ίδιου δρόμου. Αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Το ίδιο συνέβη και σε πολλούς άλλους δρόμους της Λάρισας όλα αυτά τα χρόνια.
Η φωτογραφία της οδού Αλεξάνδρας που δημοσιεύεται προέρχεται από ένα επιστολικό δελτάριο του Ιω. Κουμουνδούρου. Ιστορικά ο Κουμουνδούρος δεν έχει καταγραφεί στους μεγάλους φωτογράφους της Λάρισας. Δραστηριοποιήθηκε τη δεκαετία του 1930, η ποιότητα της δουλειάς του είναι μέτρια, υστερεί στην εκτύπωση, τα γράμματα είναι ασύμμετρα και πρόχειρα, οι δε κάρτες του κυκλοφόρησαν μόνον τοπικά. Ο φωτογράφος έκανε τη λήψη ανεβασμένος στο μπαλκόνι του ξενοδοχείου ύπνου «Κεντρικόν», το οποίο βρισκόταν στη γωνία των οδών Αλεξάνδρας και Μεγ. Αλεξάνδρου και την περίοδο εκείνη λειτουργούσε ως επιχείρηση του Γεωργίου Σκένδρου. Το 1936 το κτίριο αυτό, το οποίο στον επάνω όροφο στέγαζε το ξενοδοχείο, ενώ στο ισόγειο υπήρχαν διάφορα καταστήματα, κατεδαφίσθηκε και στη θέση του κατασκευάσθηκε από τον Κουτσίνα που ήταν ο ιδιοκτήτης του, το τριώροφο ξενοδοχείο «Ολύμπιον», αυτό το οποίο διατηρείται μέχρι και σήμερα, έχοντας όμως διαφορετική χρήση.
Μελετώντας τη φωτογραφία από αριστερά, διακρίνουμε αρχικά το όμορφο νεοκλασικό κτίριο το οποίο στέγαζε το υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας. Η κατασκευή του είχε ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 1907.Θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κανείς σαν τριώροφο με υπόγειο. Στο ισόγειο φιλοξενούσε τα γραφεία και τις διάφορες υπηρεσίες της Τράπεζας, στον όροφο ήταν η κατοικία του διευθυντή, στην οποία ευκαιριακά φιλοξενήθηκαν και υψηλά πρόσωπα και στην οροφή έφερε ένα χαρακτηριστικό επίμηκες μεγάλο υπερώο με τριγωνικό αέτωμα στην όψη. Ο σεισμός του 1941 κατέστρεψε το υπερώο και το υπόλοιπο κτίριο λειτούργησε κανονικά μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60, οπότε κατεδαφίσθηκε και κατασκευάσθηκε το σημερινό κτίριο.
Αμέσως μετά, στο βάθος, υπάρχει μια διώροφη κατοικία, στη θέση της οποίας το 1935 κτίσθηκε το υποκατάστημα της Τράπεζας της Ελλάδος. Στη συνέχεια διακρίνεται μέρος από το ξενοδοχείο «Όλυμπος», ενώ πίσω από τα δένδρα του πεζοδρομίου είναι κρυμμένο το φαρμακείο του Νικ. Ζησιάδη. Ακολουθεί το ιστορικό «Μέγα Ξενοδοχείον το Στέμμα». Κτίσθηκε με πρωτοβουλία του δημάρχου Διονυσίου Γαλάτη το 1887 ως δημοτική επιχείρηση και είχε ανεπτυγμένα στον όροφο 18 δωμάτια. Στο ισόγειο υπήρχαν δύο μεγάλες αίθουσες, η μία στέγαζε εστιατόριο και η άλλη καφενείο. Ήταν το πρώτο ξενοδοχείο της Λάρισας που είχε τις απαραίτητες ανέσεις για την εποχή του και κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 ήταν κατειλημμένο ολόκληρο από ξένους δημοσιογράφους και υψηλόβαθμους αξιωματικούς.
Στο διπλανό ισόγειο κτίριο, η πλευρά που έβλεπε προς την πλατεία φιλοξενούσε υποκατάστημα της Λαϊκής τράπεζας, ενώ στην άλλη που είχε μέτωπο επί της οδού Φιλελλήνων βρισκόταν το βιβλιοχαρτοπωλείο του Ιω. Κουμουνδούρου, του εκδότη της κάρτας που σχολιάζουμε.
Τέλος δεξιά, το διώροφο κτίριο με τον τρούλο ήταν το στολίδι της πλατείας. Την περίοδο που έγινε η λήψη της φωτογραφίας στέγαζε το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία». Από το 1935 όμως περιήλθε στο δημόσιο και στους χώρους του μετακόμισε η Λέσχη αξιωματικών.
Στην άκρη της οδού Αλεξάνδρας προς την κεντρική πλατεία βλέπουμε να βρίσκονται σταθμευμένες οι άμαξες, τα ταξί της εποχής. Την χρονολογία της φωτογραφίας μπορούμε να την τοποθετήσουμε με μια σχετική ακρίβεια στα 1932-33.
----------------------------------------
[1]. Φαρμακίδης Επαμεινώνδας, Η Λάρισα. Από των μυθολογικών χρόνων μέχρι της προσαρτήσεως αυτής εις την Ελλάδα (1881), Βόλος (1926). Στην άκρη του χάρτη σημειώνει ο Φαρμακίδης σημειώνει ότι παραχωρήθηκε «προθύμως παρά του Συμπολίτου μου κ. Ιωάννου Τσιμπούκη».
[2]. Η πριγκίπισσα Αλεξάνδρα (1870-1891) ήταν κόρη του βασιλιά Γεωργίου Α΄. Το 1889 παντρεύτηκε τον μέγα δούκα της Ρωσίας Παύλο Αλεξάνδροβιτς και το 1891, λίγες ημέρες μετά τη γέννηση του δεύτερου παιδιού της, πέθανεσε ηλικία 21 ετών.
[3]. Διαβάζουμε από τα πρακτικά της συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου: «Κατά πρότασιν του Δημάρχου, αποφαίνεται: ονομάζει την δημοτικήν οδόν Ντάρκουλη, την άγουσαν εις Εβραϊκήνσυνοικίαν παρά τη οικία Ν. Κουκουτάρα εις οδόν Αλεξάνδρας, εις μνήμην αΐδιον της μεταστάσης βασιλόπαιδος, αγγελομόρφου Αλεξάνδρας, συζύγου Μεγάλου Δουκός Παύλου και αναρτά εις πινακίδα το όνομά της». Δήμαρχος το 1891 ήταν ο Διονύσιος Γαλάτης. Το όνομά της εκτός από τη Λάρισα, δόθηκε και σε άλλες πόλεις της χώρας, σε δρόμους και δημόσια κτίρια. Στην Αθήνα π. χ. η οδός Αλεξάνδρας και το νοσοκομείο Αλεξάνδρα υπάρχουν μέχρι και σήμερα.
[4]. Η ονομασία οδός των Έξ δόθηκε το 1932,όταν ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος εξέφρασε την επιθυμία να αποκατασταθεί η μνήμη των έξη (οι πέντε ήταν πολιτικοί και ο έκτος στρατιωτικός), οι οποίοι εκτελέσθηκαν το 1922 ως πρωταίτιοι της μικρασιατικής καταστροφής.
nikapap@hotmail.com
