Τιμολέων Δ. Αμπελάς (1849-1926)

ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ

Eνας λόγιος δικαστικός στη Λάρισα

Ο Τιμολέων Αμπελάς. Εικονογραφημένη (Αθήνα), έτος Β’, αρ. 14 (Δεκ. 1905), σελ. 25. © Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Κύπρου.

Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου

Μεταξύ των εκατοντάδων δικαστικών υπαλλήλων που υπηρέτησαν στα δικαστήρια της Λάρισας, εξέχουσα θέση κατέχει ο Τιμολέων Αμπελάς.

Όχι μόνο για την υπηρεσιακή του ακεραιότητα, την τιμιότητα και το ήθος του, αλλά κυρίως για το πλούσιο λογοτεχνικό έργο που κατέλειπε. Γιος του Δημητρίου Αμπελά και της Αικατερίνης Περίδη, ο Τιμολέων γεννήθηκε στην Πάτρα στις 4 Μαΐου 1849. Μετά από τις εγκύκλιες σπουδές του εγγράφθηκε στη Νομική Σχολή του Εθνικού Πανεπιστημίου (Αθήνα) απ’ όπου έλαβε το πτυχίο του το 1872. Έλαβε την άδεια «του δικηγορείν» και στις 31 Οκτωβρίου 1872 διορίσθηκε στα δικαστήρια της Σύρου (ΦΕΚ 4/Α/14-2-1873). Στις 26 Ιουνίου 1875 μετατέθηκε στα δικαστήρια των Αθηνών (πλην του Αρείου Πάγου) (ΦΕΚ 50/Α/29-8-1875), ενώ στη συνέχεια ακολούθησε τον δικαστικό κλάδο. Από το 1877 έως το 1897 υπηρέτησε τη Θέμιδα ως πρωτοδίκης στην Χαλκίδα, στη Ζάκυνθο, στη Λευκάδα, στην Κέρκυρα, στην Αθήνα και στη Λάρισα (1895-1897). Το 1901 προήχθη σε πρόεδρο Πρωτοδικών και το 1904 σε εφέτη [1].
Ήδη από τα χρόνια της εφηβείας του και μέχρι τότε είχε συγγράψει πλήθος θεατρικών έργων (κωμωδίες και δράματα), ποιήματα, χρονογραφήματα, διηγήματα, ενώ συμμετείχε σχεδόν πάντα με επιτυχία σε διάφορους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς [2].
Το 1910 μετατέθηκε ως εφέτης στο Εφετείο της Λάρισας, ενώ την επόμενη χρονιά (1911) τον συναντούμε ως ειδικό εφέτη – ανακριτή στην υπόθεση του Ανώτερου Δημοτικού Παρθεναγωγείου του Βόλου, γνωστή στην ιστοριογραφία ως τα «Αθεϊκά» [3]. Η παρουσία του στη Λάρισα έδωσε το έναυσμα στον θίασο των Βέλλου και Γαλάνη να ανεβάσουν στις 14 Ιουλίου 1911 στο θέατρο του Φρουρίου το θεατρικό του έργο «Λίνα Δράκου», «έργο ιστορικής υποθέσεως εκ δικογραφίας του παρελθόντος αιώνος περισωθείσης εις το Αρχειοφυλακείον Ζακύνθου ένθα διετέλεσεν προ τινών ετών πρόεδρος ο συγγραφεύς» [4].
Στις αρχές Οκτωβρίου του 1912 ο Τιμολέων Αμπελάς είχε συνταξιοδοτηθεί αλλά βρισκόταν στη Λάρισα. Τις εντυπώσεις του από την πόλη κατά τις πρώτες ημέρες του πολέμου κατέγραψε σε ένα μικρό φυλλάδιο [5] αποσπάσματα του οποίου δημοσίευσε στο παρελθόν ο Νικόλαος Παπαθεοδώρου [6]. Εν τούτοις ο Τιμολέων Αμπελάς έγραψε (Αθήνα, 1 Ιουνίου 1913) ένα άρθρο [7], στο οποίο αναφέρει μερικά χαρακτηριστικά γεγονότα που συνέβησαν την 5η Οκτωβρίου 1912, όταν αποφάσισε να ακολουθήσει μαζί με άλλους τρεις φίλους του τον ελληνικό στρατό κατά τη νικηφόρα πορεία του προς την Ελασσόνα.
Σημειώνει ο Αμπελάς: «Ημείς δε οι τέσσερις άνθρωποι του καλάμου ή του γραφείου – ο γράφων τας γραμμάς ταύτας, ένας αισθηματίας διευθυντής Τραπέζης, ένας ενθουσιώδης, αεικίνητος και ακούραστος Αθηναίος δημοσιογράφος και ένας πλήρους ζωής επιθεωρητής δασών – ηυτυχίσαμεν να φέρωμεν πρώτοι εις Λάρισσαν, την πρώτην ημέραν του πολέμου, τα πρώτα λάφυρα, τας πρώτας εγκαταλειφθήσας Τουρκικάς σημαίας».Ο Αμπελάς περιγράφει με γλαφυρότητα τα αντικείμενα που βρήκαν στον τουρκικό σταθμό του Μπουγαζίου: «Ο Τουρκικός αυτός καναπές, μετενεχθείς αυθημερόν εις Λάρισσαν και ήδη κοσμών την αίθουσαν της Νομαρχίας μας, κατέστη ιστορικός ως το πρώτον εγκαταλειφθέν έπιπλον των πανικοβλήτων φρουρών του Μπουγαζίου (…). Καινουργής έτι, εκ βυσσινοχρόου υφάσματος κεκοσμημένου διά κροσσών, ρυθμού αναμίκτου, ήτοι Τουρκοβενετικού, εχρησίμευεν ως αναπαυτήριον του Τούρκου αξιωματικού του διοικούντος την φρουράν του Μπουγαζίου. Ευρέθη ανεστραμμένος προ της θύρας του μικρού στρατώνος μεταξύ άλλων αντικειμένων ήτοι Τουρκικών βιβλίων, κορανίων και κανονισμών, τηγανίων και πινακίων, στρωμάτων και φεσίων, κούκων εκ χακί και επισκεπτηρίων Τούρκων αξιωματικών, εγγράφων και εσωβράκων».
Ο Τιμολέων Αμπελάς απεβίωσε στην Αθήνα στις 25 Αυγούστου 1926. Από τον γάμο του με την Ασπασία Δ. Αθανασίου (χήρα του χ. Φαρλόπουλου), απέκτησε πέντε παιδιά: τον Δημήτριο, τον Φαίδωνα, τον Λέοντα, την Ιουλία και την Έλλη. Τιμήθηκε από την Ελληνική Πολιτεία με το παράσημο του Ταξιάρχη του Βασιλικού Τάγματος του Γεωργίου Α’ (1922).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Αρχείο Οικογένειας Αμπελά-Τερέντσιο. Τμήμα Τιμολέοντος Αμπελά και Ιουλίας Αμπελά-Τερέντσιο. Ελληνικό Λογοτεχνικό & Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) – Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας (ΜΙΕΤ). Επίσης βλ. ΓιολάνταΤερέντσιο, Κορυφαίοι Έλληνες στη σφαίρα της τέχνης, Αθήνα, ΕΛΙΑ 2000, σελ. 250-303.
[2]. Αικατερίνη Π. Δεμέστιχα, Τιμολέων Αμπελάς: Ένας πολυγραφότατος θεατρικός συγγραφέας και δεξιοτέχνης των δραματικών θεατρικών διαγωνισμών. Αθήνα 2015.
[3]. Το Παρθεναγωγείο ιδρύθηκε το 1908 από τον τότε Δήμο Παγασών (Βόλου) με εισήγηση του ιατρού Δημητρίου Σαράτση και με διευθυντή τον 28χρονο φιλόλογο Αλέξανδρο Π. Δελμούζο. Περισσότερα βλ. Χαράλαμπος Χαρίτος, Το Παρθεναγωγείο του Βόλου. Αθήνα: Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, 1989 (2 τόμοι).
[4]. Μικρά (Λάρισα), φ. 6/512 (14 Ιουλίου 1911).
[5]. Τιμολέων Αμπελάς, Η εισβολή του Ελληνικού στρατού εις την Ελασσόνα. Το πρώτον λάφυρον. Αναμνήσεις της πρώτης ημέρας του πολέμου, εν Αθήναις, εκδοτικός οίκος Γεωργίου Δ. Φέξη, 1914.
[6]. Νικόλαος Παπαθεοδώρου, «Η Λάρισα τον Οκτώβριο του 1912», Ελευθερία (Λάρισα), 5 Οκτωβρίου 2016 (Α’ μέρος) και 12 Οκτωβρίου 2016 (Β’ μέρος).
[7]. Τιμολέων Αμπελάς, «Το σιδεροπάλουκο ή τα πρώτα λάφυρα», Ποικίλη Στοά (Αθήνα), τ. 16 (1914), σελ. 405-411.