Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη

«Οι πολιτικοί έχουν τις μεγαλύτερες ευθύνες, γιατί αποτελούν τους ηγέτες και δίνουν το στίγμα στις κοινωνίες. Αλλά κι εμείς έχουμε μεγάλες ευθύνες, όχι μόνον γιατί τους επιλέγουμε αλλά και γιατί συνήθως οι πολιτικοί αφουγκράζονται τις βαθύτερες επιθυμίες μας και μέσα στον λαϊκισμό τους πράττουν αναλόγως. Αν εμείς διεκδικούσαμε διαφορετικό τρόπο προσέγγισης των πολιτικών πραγμάτων και ζητούσαμε από τους πολιτικούς διαφορετικούς στόχους και αξίες, είμαι βέβαιος ότι θα προσαρμόζονταν αναλόγως. Μπορούμε να τους ελέγξουμε και να αντιστρέψουμε την τάση, αρκεί να είμαστε συνειδητοί και να έχουμε σαφείς και επ’ αγαθώ στόχους».

Αυτά ανάμεσα σε άλλα αναφέρει στην «Ελευθερία» ο κ. Πάνος Βαλαβάνης, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας. Πιο συγκεκριμένα ο Πάνος Βαλαβάνης, είναι καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε Κλασική Αρχαιολογία στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Würzburg, καθώς και σε πολλές ανασκαφές, κοντά σε σπουδαίους δασκάλους, όπως ο Β. Λαμπρινουδάκης, ο Π. Θέμελης, ο Μ. Τιβέριος, η E. Simon και η H. Froning.

Τα δώδεκα βιβλία και οι περισσότερες από τις μελέτες του αναφέρονται στην αρχαία ελληνική κεραμική και εικονογραφία, στην αρχιτεκτονική και την τοπογραφία της Αθήνας, στον αρχαίο αθλητισμό, καθώς και στην αρχαία ελληνική τεχνολογία. Έχει λάβει μέρος σε πολλά ελληνικά και διεθνή συνέδρια και έχει δώσει διαλέξεις σε Πανεπιστήμια και Μουσεία στην Ευρώπη, την Αμερική και την Άπω Ανατολή. Επίσης, είναι συγγραφέας (μόνος ή σε συνεργασία) πολλών αρχαιολογικών οδηγών και βιβλίων για το ευρύ κοινό, με ιδιαίτερη έμφαση σε αρχαιολογικά βιβλία για μαθητές, τα περισσότερα από τα οποία έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες.

Η συνέντευξη

* Σε μια συνέντευξή σας είχατε δηλώσει πως οι αρχαίοι Έλληνες δεν θα μας ήθελαν για απογόνους τους. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι εννοείτε;

«Κάθε πρόγονος έχει την επιθυμία να βλέπει και να αναγνωρίζει στους απογόνους του δικά του στοιχεία. Οι βασικές αξίες, οι στόχοι ζωής και οι συμπεριφορές των Νεοελλήνων έχουν συχνά τόσο μεγάλη διαφορά από τις αντίστοιχες των αρχαίων που θα τους έκαναν να μας αποδοκιμάζουν. Κυρίαρχη διαφορά η διάθεση των αρχαίων για καταξίωσή τους μέσω της συμβολής τους στα δημόσια πράγματα έναντι της ιδιοτέλειας των Νεοελλήνων».

* Η χώρα μας αντιμετωπίζει μια κρίση εδώ και πέντε χρόνια περίπου. Εκτιμάτε πως το οικονομικό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα ή είναι και θέμα αντιλήψεων που πρέπει να αλλάξουμε;

«Το οικονομικό είναι μία από τις συνέπειες της κρίσης, η απλούστερη και η σαφέστερη. Ήλθε ως αποτέλεσμα της περιφρόνησης κάθε αξίας όχι μόνον ηθικής αλλά και πρακτικής, π.χ. ότι ο καθένας θα πρέπει να αμείβεται αναλόγως του έργου που παράγει. Θα πρέπει να αλλάξουμε κυρίως ως προς τις αντιλήψεις που σχετίζονται με την οργάνωση του δημόσιου βίου και των υποχρεώσεων του καθένα μας προς το κράτος και προς τους άλλους».

* Λείπει στο σύγχρονο Έλληνα η καθαρότητα του νου στην καθημερινή μας ζωή;

«Νομίζω ότι στο καθημερικό επίπεδο ο Έλληνας είναι πρακτικός και συχνά υστερόβουλος. Όμως σε ευρύτερα θέματα πολλές φορές η ορθοφροσύνη μας συσκοτίζεται από συναισθηματικές εμπλοκές. Πολύ ισχυρό στοιχείο μέσα μας και κριτήριο στις επιλογές μας είναι το φαντασιακό, δηλ. οι επιθυμίες μας και όχι η απτή πραγματικότητα που ξεδιπλώνεται μπροστά μας. Αυτό μας κάνει εύκολα ευεπίφορους και στις απατηλές υποσχέσεις των πολιτικών μας».

* Φταίνε πάντα μόνο οι πολιτικοί ή έχουμε και εμείς τις ευθύνες που βολευτήκαμε, συνεργήσαμε;

«Οι πολιτικοί έχουν τις μεγαλύτερες ευθύνες, γιατί αποτελούν τους ηγέτες και δίνουν το στίγμα στις κοινωνίες. Αλλά κι εμείς έχουμε μεγάλες ευθύνες, όχι μόνον γιατί τους επιλέγουμε αλλά και γιατί συνήθως οι πολιτικοί αφουγκράζονται τις βαθύτερες επιθυμίες μας και μέσα στον λαϊκισμό τους πράττουν αναλόγως. Αν εμείς διεδικούσαμε διαφορετικό τρόπο προσέγγισης των πολιτικών πραγμάτων και ζητούσαμε από τους πολιτικούς διαφορετικούς στόχους και αξίες, είμαι βέβαιος ότι θα προσαρμόζονταν αναλόγως. Μπορούμε να τους ελέγξουμε και να αντιστρέψουμε την τάση, αρκεί να είμαστε συνειδητοί και να έχουμε σαφείς και επ’ αγαθώ στόχους».

* Σήμερα στην Ελλάδα μήπως ενώ βλέπουμε το πρόβλημα μένουμε σε παλιές αντιλήψεις που φρενάρουν κάθε προσπάθεια προς τη σωστή κατεύθυνση;

«Η παλιότερη όχι με τη χρονική αλλά με την ηθική σημασία της λέξης αντίληψη είναι ότι τα προβλήματα δεν θα λυθούν από εμάς τους ίδιους αλλά από κάποιους άλλους. Αυτό είναι το βασικό ελάττωμα στον τρόπο σκέψης των Ελλήνων. Επειδή έχει διαρραγεί το πλαίσιο που μας ενώνει ως κοινωνία, δεν θεωρούμε ότι κι εμείς είμαστε μέρος του προβλήματος άρα από εμάς θα προέλθει και η λύση. Επίσης, συχνά αρνούμαστε να δούμε αυτό που έρχεται, ελπίζοντας απατηλά ότι δεν μας αφορά και δεν θα μας αγγίξει. Υπάρχει μια έλλειψη διορατικότητας που μας συσκοτίζει και την ικανότητα πρόληψης των φαινομένων.

Όμως δεν χάνω την αισιοδοξία μου. Οι δύσκολες συνθήκες μπορεί να λειτουργήσουν ευεργετικά. Μέσα από τον πόνο και τις δυσκολίες θα υποχρεωθούμε σε μετά-νοια (= αλλαγή μυαλού). Θα οδηγηθούμε σε επανεκτίμηση των αξιών, σε νέες επιλογές βασικών αρχών για μια πιο ισορροπημένη προσωπική και κοινωνική ζωή. Θέλοντας και μη, θα επανέλθουμε στον εκ νέου ορισμό του αναγκαίου και του σημαντικού, των οποίων το νόημα είχαμε απολέσει».