Ο σωστός χρόνος είναι ένα άλλο σημαντικό στοιχείο. Πρέπει να εφαρμόζουμε το λίπασμα όταν χρειάζεται και θα αξιοποιηθεί από τα φυτά μας και δεν θα χαθεί. Για παράδειγμα, αν υπάρχει υπολειμματικό άζωτο στο έδαφος από τη προηγούμενη καλλιέργεια (ψυχανθές, ή ποτιστική καλλιέργεια) τότε στο σιτάρι δεν χρειαζόμαστε βασική αζωτούχο λίπανση. Γιατί το σιτάρι χρειάζεται ελάχιστο άζωτο μέχρι το τέλος Ιανουαρίου ή τον Φεβρουάριο. Το αμμωνιακό άζωτο με τις χαμηλές θερμοκρασίες καθυστερεί να νιτροποιηθεί, αλλά πάντα κινδυνεύει να εκπλυθεί. Η επιφανειακή λίπανση πρέπει να γίνεται σε περισσότερες δόσεις. Το ιδανικό θα ήταν να εφαρμόζουμε πολλές δόσεις ανάλογα με τον καιρό. Όταν έχουμε μια βροχερή άνοιξη και βροχές τον Απρίλιο, μια επιπλέον δόση λιπάσματος τον Απρίλιο μπορεί να αυξήσει την παραγωγή και να βελτιώσει τη ποιότητα. Ο κανόνας είναι να εφαρμόζουμε το λίπασμα όσο πιο κοντά στην περίοδο που το χρειαζόμαστε και όταν ο καιρός το ευνοεί. Το να εφαρμόζουμε αζωτούχο λίπασμα τον χειμώνα στα δέντρα, όταν το λίπασμα θα χρειαστεί την άνοιξη, είναι λάθος, όπως τονίζει ο κ. Νάνος. Να εφαρμόζουμε όλο το άζωτο ως βασική λίπανση στις ποτιστικές καλλιέργειες είναι επίσης λάθος. Η εφαρμογή επιφανειακής λίπανσης και ιδιαίτερα με το πότισμα αυξάνει την απόδοση του λιπάσματος. Καταλαβαίνω ότι κάθε εφαρμογή σημαίνει επιπλέον εργασία, αλλά η ωφέλεια που παίρνουμε από την καλύτερη απόδοση της χρήσης του λιπάσματος καλύπτει το παραπάνω κόστος. Θυμάμαι έναν παραγωγό στην Πτολεμαΐδα. Ήταν πρωταθλητής στην παραγωγή. Έπιανε 800-900 κιλά/στρ. σιτάρι κάθε χρόνο. Τι έκανε; Γυρνούσε στα χωράφια του και, όπου έβλεπε το σιτάρι να κιτρινίζει, πρόσθετε μια μικρή ποσότητα αζωτούχου λιπάσματος. Μάλιστα, δημιούργησε και ένα εμπειρικό σύστημα ελεγχόμενης κυκλοφορίας μετρώντας και σημαδεύοντας διαστήματα από την άκρη του χωραφιού όπου κυκλοφορούσε με το τρακτέρ. Φυσικά, πρέπει κάθε φορά να ισορροπούμε ανάμεσα στην επίτευξη μεγαλύτερης παραγωγής και μεγαλύτερου κόστους από τις περισσότερες εφαρμογές. Η ποσότητα του λιπάσματος που θα εφαρμόσουμε έχει σχέση με την προσδοκώμενη παραγωγή. Ο κάθε αγρότης γνωρίζει το χωράφι του και ξέρει τι περίπου περιμένει από παραγωγή. Βέβαια η παραγωγή διαφέρει από χρονιά σε χρονιά ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, αλλά πάντα υπάρχει μια πρόβλεψη. Ένας φίλος μου Ιταλός έλεγε ότι αν γνώριζε τι καιρό θα κάνει τον επόμενο μήνα θα μπορούσε να προβλέψει ακριβώς πόσο αζωτούχο λίπασμα θα πρόσθετε στο σιτάρι. Αυτό πιθανότατα θα επιτευχθεί στα επόμενα χρόνια, αλλά για την ώρα δεν υπάρχει τέτοια αξιόπιστη πρόβλεψη πέραν των λίγων ημερών. Παρόλα αυτά ο παραγωγός γνωρίζει ότι το γόνιμο χωράφι του πιάνει 400-500 κ./στρ. σιτάρι, ενώ το λιγότερο γόνιμο κοντά στα 300. Με βάση αυτήν την εκτίμηση πρέπει να γίνεται η λίπανση και ανάλογα με τι καιρικές συνθήκες μπορούμε να αυξο-μειώνουμε τις δόσεις.
Ο τρόπος εφαρμογής είναι κρίσιμο στοιχείο για την αυξημένη απόδοση του λιπάσματος. Η εφαρμογή του λιπάσματος στην επιφάνεια του εδάφους «στα πεταχτά» είναι εύκολη, αλλά με αρκετά μειονεκτήματα. Η ποιότητα του λιπασματοδιανομέα είναι ένα κρίσιμο στοιχείο. Πολλοί αγρότες δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην ποιότητά του. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να πηγαίνουμε στα χωράφια την άνοιξη και να βλέπουμε λωρίδες με πιο πράσινα φυτά (επαρκές λίπασμα) και πιο κίτρινα (ανεπαρκές λίπασμα) που προκαλείται από την ανομοιόμορφη διανομή. Η εφαρμογή στην επιφάνεια απαιτεί κάποια ενσωμάτωση. Για τη βασική, η ενσωμάτωση γίνεται με σβάρνα, αλλά για την επιφανειακή χρειάζεται ενσωμάτωση από βροχή ή πότισμα. Αν δεν βρέξει έχουμε απώλειες του λιπάσματος που μένει για μεγάλο χρόνο στην επιφάνεια του εδάφους. Η γραμμική εφαρμογή του λιπάσματος φαίνεται να είναι προτιμότερη σε καλλιέργειες με γραμμές που απέχουν αρκετά μεταξύ τους. Η έκχυσή τους στο έδαφος και η κάλυψή του βοηθά ακόμα περισσότερο, καθώς μειώνει τις απώλειες. Η συγκέντρωση του λιπάσματος βοηθά στην απορρόφησή του από τα φυτά και δεν λιπαίνει τα ζιζάνια ανάμεσα στις σειρές. Η εφαρμογή με το νερό άρδευσης βοηθά ακόμα περισσότερο, καθώς το νερό αυξάνει τη δράση των φυτών που απορροφούν το άζωτο.
Πιο πάνω σας περιέγραψα τον τρόπο που πρέπει να σκεφτόμαστε για να πετύχουμε την καλύτερη αξιοποίηση του αζώτου από τα φυτά μας. Με το αυξημένο κόστος του τα τελευταία χρόνια, πρέπει να εφαρμόσουμε όσο καλύτερα μπορούμε τις ιδέες αυτές για να πετύχουμε μεγαλύτερες αποδόσεις χρήσης του αζώτου. Βοήθεια στους αγρότες φαίνεται ότι μπορούν να δώσουν οι νέες τεχνολογίες, αλλά και τα ψυχανθή για τα οποία θα μιλήσω στο επόμενο.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
