Το ελληνικό πρόγραμμα για την ικανοποίηση των στόχων «παρουσιάστηκε» σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια στις 2/12, στο πλαίσιο «ενημέρωσης» των Ελλήνων αγροτών. Είχαν προηγηθεί ενημερώσεις, κυρίως από γεωπόνους, που έχουν γραφεία συμβούλων των αγροτών, όπου γίνονται και οι δηλώσεις ΟΣΔΕ κάθε χρόνο. Μια αξιέπαινη προσπάθεια, καθώς οι ενημερώσεις του ΥΠΑΑΤ, αλλά και της Περιφέρειας πολύ απέχουν από το να εξηγήσουν στους αγρότες τη νέα ΚΑΠ. Διότι η ΚΑΠ έχει ένα τμήμα που είναι επιδοτήσεις για ενίσχυση του εισοδήματος των παραγωγών, αλλά και πολιτικές που στοχεύουν στην προστασία του περιβάλλοντος. Εμείς καταφέραμε να κάνουμε κύριο μέλημά μας τη μεγιστοποίηση των επιδοτήσεων, αδιαφορώντας για στοιχεία που αναφέρονται σε βελτίωση της παραγωγικότητας, προστασία των εδαφών και του νερού και γενικότερα του περιβάλλοντος. Η Ε.Ε. έχει υιοθετήσει ένα πρόγραμμα σημαντικών παρεμβάσεων στον πρωτογενή τομέα που θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητά του και ευρύτερα στην επισιτιστική ασφάλεια.
Θα προσπαθήσω και εγώ από την πλευρά μου να βοηθήσω όσο μπορώ στην κατανόηση των νέων όρων εφαρμογής της ΚΑΠ, αλλά και του Ελληνικού Σχεδίου. Πήρα πολλά στοιχεία από την παρουσίαση της νέας ΚΑΠ του Γιώργου Δημόκα που είχε την ευγενή καλοσύνη να μου τη διαθέσει.
ΤΙ ΔΙΑΦΕΡΕΙ ΑΠΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ
Το πρώτο στοιχείο που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι η νέα ΚΑΠ διαφέρει ουσιαστικά από τις προηγούμενες. Προσφέρει επιδοτήσεις για στήριξη του εισοδήματος των αγροτών, αλλά ενώ στις προηγούμενες υπήρχαν κάποιες γενικές «καλές πρακτικές» που έπρεπε να ακολουθούν (που γενικά δεν εφαρμόζονταν και πολύ φανατικά), η νέα ΚΑΠ έχει σειρά απαιτήσεων που θα ελέγχονται πολύ περισσότερο. Όλοι γνωρίζουμε πώς εφαρμόζονταν το πρόγραμμα νιτρορύπανσης (μέχρι ξηρικές περιοχές είχαν συμπεριληφθεί και στο τέλος έψαχναν να βρουν γεωτρήσεις στις δηλώσεις ΟΣΔΕ για να μπορέσουν να τις πληρώσουν). Το πρόγραμμα βιολογικής γεωργίας ενώ ζητούσε πιστοποίηση, δεν απαιτούσε και ελάχιστες πωλήσεις των προϊόντων. Άλλα μέτρα που θα βοηθούσαν τη γεωργία μας, π.χ. μείωση της διάβρωσης και των πλημυρών, όπως μειωμένη κατεργασία, δημιουργία ζωνών με φυσική βλάστηση σε επικλινείς εκτάσεις, καλλιέργεια κατά τις ισοϋψείς, δεν επιλέχθηκε να εφαρμοστούν ποτέ στη χώρα μας. Οι επιδοτήσεις δίνονταν χωρίς συγκεκριμένες υποχρεώσεις με βάση ιστορικά δικαιώματα. Υπήρχε μια βασική επιδότηση και ελάχιστες συνδεδεμένες, όπως του βαμβακιού. Αργότερα προστέθηκαν τα ψυχανθή και σιγά-σιγά και άλλες καλλιέργειες. Ένα ερώτημα που έμενε πάντα αναπάντητο ήταν με ποια κριτήρια και με ποιους στόχους δίνονταν οι συνδεδεμένες επιδοτήσεις. Εκτός από τις επιδοτήσεις των ψυχανθών που ήταν σωστές για να επαναφέρουμε την καλλιέργεια ψυχανθών που είχαν εξαφανιστεί με τις επιδοτήσεις να κατευθύνονται μόνο στο βαμβάκι και στο σκληρό σιτάρι. Με τα συνδεδεμένα δικαιώματα είχαμε καταφέρει ένας παραγωγός με μονοκαλλιέργεια σκληρού σίτου (ή βαμβακιού) να εισπράττει μεγαλύτερες επιδοτήσεις από έναν παραγωγό που κάθε ένα ή δύο χρόνια καλλιεργούσε ένα ψυχανθές εφαρμόζοντας αμειψισπορά. Επιβράβευση μιας προφανώς λανθασμένης καλλιεργητικής πρακτικής. Και με την προηγούμενη ΚΑΠ υπήρχαν υποχρεώσεις, όπως η μη καύση της καλαμιάς, η υποχρέωση για αγρανάπαυση ή εναλλακτικά για ένα ποσοστό (4%) με ψυχανθή που εφαρμόζονταν. Γενικά ήταν περιορισμένες και εύκολα εφαρμόζονταν ή παρακάμπτονταν.
ΣΤΑΔΙΑΚΗ ΜΕΙΩΣΗ ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΩΝ
Με τη νέα ΚΑΠ φαίνεται ότι πολλές προϋποθέσεις πρέπει να καλυφθούν για να δοθούν οι επιδοτήσεις. Αρχικά η βασική επιδότηση μειώνεται για τους περισσότερους Θεσσαλούς. Θα πάει στα 21,5 ευρώ/στρ. για τη μεγάλη καλλιέργεια (από κοντά στα 40 ευρώ/στ. σήμερα), 27 για τις δενδρώδεις καλλιέργειες και 17,6 ευρώ/στρ. για τους λειμώνες. Η μείωση θα γίνει σταδιακά στα επόμενα χρόνια. Εδώ θα προστεθούν δύο ακόμα ποσά. Για τους μικρούς αγρότες (20-110 στρέμματα για τη μεγάλη καλλιέργεια, 10-40 στρ. για τις δενδρώδεις καλλιέργειες και 10-170 στρ. για τους λειμώνες) θα δοθούν επιπλέον 13,8 ευρώ/στρ. , 11, 6 και 17,7 αντίστοιχα. Από ό,τι φαίνεται θα επιδοτούνται εξ ίσου οι λειμώνες με τα καλλιεργούμενα χωράφια. Έχουμε κάποιον στόχο να μειώσουμε τα καλλιεργούμενα χωράφια; Όλα είναι πιθανά. Ίσως κάποιος να μας το εξηγήσει. Με την αναδιανεμητική επιδότηση η μείωση στους μικρούς παραγωγούς θα είναι μικρή. Για τους νέους αγρότες κάτω των 40 ετών θα δοθούν επιπλέον 7 ευρώ/στρ. Οι επιδοτήσεις αυτές θα δοθούν υπό όρους, όπως η τήρηση αμειψισπορών για κάθε χωράφι. Η αμειψισπορά είναι κρίσιμο στοιχείο για την καλλιέργεια. Περιορίζει τα παράσιτα και επομένως μειώνει τη χρήση φυτοφαρμάκων (στόχο της πολιτικής από το αγρόκτημα στο πιάτο του καταναλωτή) , αυξάνει τη γονιμότητα του εδάφους και την υγεία του. Ιδιαίτερα η εισαγωγή ψυχανθών μειώνει την αζωτούχο λίπανση, επίσης, έναν στόχο της πολιτικής από το αγρόκτημα στο πιάτο. Πειράματα σε όλο τον κόσμο δείχνουν ότι οι σωστά σχεδιασμένες αμειψισπορές αυξάνουν τις αποδόσεις.
Εκεί που ξεφύγαμε είναι στις συνδεδεμένες επιδοτήσεις. Θα δοθούν σε 21 καλλιέργειες. Ποιοι είναι οι στόχοι των συνδεδεμένων επιδοτήσεων; Να κατευθύνουν τη γεωργία μας κάπου; Μας είπαν ότι επιδοτούν το μαλακό σιτάρι, κριθάρι και καλαμπόκι για επισιτιστική ασφάλεια και για να αυξήσουμε την παραγωγή ζωοτροφών. Προφανώς όταν επιδοτούμε μια καλλιέργεια και αυξήσουμε την έκτασή της, κάποιες άλλες καλλιέργειες θα μειωθούν. Π.χ. αύξηση του μαλακού σίτου και του κριθαριού τι θα μειώσει; Τις καλλιέργειες ψυχανθών ή σκληρού σίτου; Τα ψυχανθή θα έχουν μεγαλύτερη επιδότηση 19,2 ευρώ/στρ. Δύσκολο να βρεθεί εξήγηση! Αύξηση της έκτασης του καλαμποκιού θα μειώσει ίσως το βαμβάκι (που έχει μεγαλύτερη συνδεδεμένη) και κυρίως τη μηδική (με συνδεδεμένη 8,9 ευρώ/στρ.) μια άλλη ζωοτροφή. Αυτή είναι η επιδίωξη; Από ό,τι φαίνεται οι συνδεμένες δεν είναι τίποτα άλλο από συμπλήρωμα εισοδήματος χωρίς στόχους αλλαγής των καλλιεργειών. Η συνδεδεμένη του καλαμποκιού, που ίσως άλλαζε καλλιέργειες (π.χ. από μηδική σε καλαμπόκι), φαίνεται ότι τελικά δεν θα δοθεί στην πεδινή Θεσσαλία κυρίως λόγω της κακής κατάστασης των υδάτων. Αυτό, όμως, που είναι θετικό με το νέο σχέδιο είναι οι υποχρεώσεις των παραγωγών να τηρήσουν κάποιους όρους παραγωγής (τιμολόγια πώλησης) που θα βοηθήσει να πάνε οι επιδοτήσεις σε παραγωγούς.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
