Ένα μέρος της πολιτικής είναι η μείωση των χρησιμοποιούμενων φυτοπροστευτικών προϊόντων κατά 50% μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Υπάρχουν πολλές αντιρρήσεις για τη δυνατότητα εφαρμογής αυτής της πολιτικής και μελέτη του ΕΣΥΦ (Ελληνικός Σύνδεσμος Φυτοπροστασίας) δείχνει σημαντικά προβλήματα σε πολλές ελληνικές καλλιέργειες από την κατάργηση δραστικών ουσιών. Για παράδειγμα, στις υπό κατάργηση δραστικές ουσίες φαίνεται να είναι όλα τα ζιζανιοκτόνα του βαμβακιού. Υποθέτω ότι σε λίγα χρόνια θα έχουμε ρομπότ που θα καταστρέφουν τα ζιζάνια, αλλά μέχρι τότε δεν πιστεύω ότι μπορεί να καλλιεργηθεί βαμβάκι χωρίς ζιζανιοκτόνα. Ανάλογα παραδείγματα υπάρχουν και για άλλες καλλιέργειες και παράσιτα. Παρ’ όλο που οι πολιτικές της Ε.Ε. είναι πάντα σε διαπραγμάτευση και οι στόχοι, μπορεί να μειωθούν θα πρέπει να ετοιμαζόμαστε για να συμβάλλουμε στην επιτυχία των πολιτικών αυτών. Γι’ αυτό θα πρέπει να αρχίσουμε να εφαρμόζουμε κατάλληλες πρακτικές που θα βοηθήσουν στην επίτευξη των στόχων.
Σήμερα έχουμε στο οπλοστάσιό μας αρκετές τεχνολογίες που μπορούν να μας βοηθήσουν. Πρώτη δυνατότητα είναι η χρήση νέων τεχνολογιών για την παρακολούθηση των καλλιεργειών, ώστε να έχουμε έγκαιρη διαπίστωση των προσβολών της φυτείας μας. Τα drones, αλλά και εικόνες από δορυφόρους μπορούν να μας δείχνουν (πέρα από τη δική μας επίσκεψη στο χωράφι) σημεία του χωραφιού με προβλήματα που πρέπει να επισκεφτούμε για να διαπιστώσουμε ποια είναι και να επέμβουμε. Επομένως, ψεκάζουμε όταν υπάρχει πρόβλημα και όχι προληπτικά ή όταν ψεκάζει ο γείτονας. Βοήθεια στον γρήγορο προσδιορισμό των προβλημάτων προσφέρουν προγράμματα υποβοήθησης των αγροτών στη λήψη αποφάσεων (DS Sdecision Support Systems). Τα προγράμματα αυτά είναι συνδεδεμένα με μετεωρολογικούς σταθμούς και μπορούν εκτός από παρακολούθηση της καλλιέργειας, τους χρόνους και τις ποσότητες λιπασμάτων, ποτίσματος κ.λπ., να προβλέπουν κινδύνους από εχθρούς και να προτείνουν ψεκασμούς. Η εμπειρία μου με το πρόγραμμα granoduro.net (έχω γράψει αναλυτικά παλαιότερα) για το σκληρό σιτάρι για δέκα χρόνια μού απέδειξε πόσο σωστά λειτουργεί και δίνει σωστές συμβουλές στους παραγωγούς για την καλύτερη διαχείριση της καλλιέργειας. Είμαι βέβαιος ότι υπάρχουν προγράμματα και για άλλες καλλιέργειες.
Δεύτερη δυνατότητα αποτελεί η εφαρμογή διαφοροποιημένης δόσης ψεκασμού. Σήμερα υπάρχουν αισθητήρες που μπορούν να αποτυπώσουν την κατάσταση της φυτείας και να ρυθμίσουν την εφαρμογή των παρασιτοκτόνων. Ένας δείκτης βλάστησης μετρά το χρώμα της φυτείας που απεικονίζει την επάρκεια αζώτου. αλλά και τη φυτομάζα στο χωράφι. Το στοιχείο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μεταβλητή λίπανση, αλλά και για εφαρμογή φυτοφαρμάκων. Π.χ. στο βαμβάκι μεταβάλλουμε τη δόση ρυθμιστών ανάπτυξης ή αποφυλλωτικού με σημαντική εξοικονόμηση φυτοφαρμάκων. Μια τέτοια εφαρμογή ανέπτυξε η AUGMENTA, μια νεοφυής επιχείρηση που ξεκίνησε πριν δέκα χρόνια και πουλήθηκε για 110.000.000$ στη δεύτερη σε μέγεθος εταιρεία παραγωγής τρακτέρ στον κόσμο, την AGCO. Η εταιρεία ανέπτυξε λογισμικό και συστήματα που τοποθετούνται πάνω στο τρακτέρ, ανιχνεύουν τη βλάστηση και ρυθμίζουν αυτόματα τον λιπασματοδιανομέα ή το ψεκαστικό για εφαρμογή διαφοροποιημένης δόσης.
Μεταβλητή εφαρμογή φυτοφαρμάκων μπορούμε να κάνουμε με χρήση drones. Μπορούμε να κάνουμε χάρτες του χωραφιού που δείχνουν τη βλάστηση σε κάθε σημείο και να διαφοροποιήσουμε την εφαρμογή ψεκαστικού υγρού ανάλογα με τη βλάστηση, μειώνοντας την ποσότητα εκεί που η βλάστηση είναι μικρότερη. Ήδη υπάρχουν τέτοιες εφαρμογές με σημαντική εξοικονόμηση δραστικών ουσιών. Βέβαια, είναι εντυπωσιακό ότι στη χώρα μας απαγορεύονται οι αεροψεκασμοί. Πώς γίνεται και στην AGROTHASSALY υπήρχαν πολλά ψεκαστικά – drones και υπάρχουν πολλά που ήδη χρησιμοποιούνται; Τα περίεργα του ελληνικού κράτους. Είτε πρέπει να χρησιμοποιηθούν και επομένως να αλλάξει η νομοθεσία και να επιτραπούν οι συγκεκριμένοι αεροψεκασμοί είτε δεν πρέπει, οπότε δεν μπορεί να επιτρέπεται η πώληση και η χρήση.
Σήμερα, όμως, έχουμε πολλά νέα ψεκαστικά, όπως αυτά με ηλεκτροστατική φόρτιση και αυτά σε drones που μειώνουν τις εφαρμοζόμενες ποσότητες ψεκαστικού υγρού. Αυτό δίνει μια σημαντική αύξηση της απόδοσης του ψεκαστικού, μειώνοντας τις καθυστερήσεις (και το κόστος εργασίας) από τον χρόνο γεμίσματος των ψεκαστικών. Η μείωση του ψεκαστικού υγρού ανά στρέμμα επιτυγχάνεται χάρη στην καλύτερη διασπορά των σταγονιδίων. Στα ψεκαστικά με ηλεκτροστατική φόρτιση το θετικό φορτίο των σταγονιδίων έλκεται από τα αρνητικά φορτισμένα φυτά και επικάθεται καλύτερα μειώνοντας τις απώλειες. Παράλληλα, τα θετικά φορτισμένα σταγονίδια απωθούνται και επικάθονται στο φύλλωμα πιο ομοιόμορφα. Στα drones το καθοδικό ρεύμα αέρα που δημιουργούν οι έλικες βοηθά στην κίνηση των σταγονιδίων και στην καλύτερη διείσδυση στο φύλλωμα. Αυτά τα χαρακτηριστικά επιτρέπουν τη μείωση του ψεκαστικού υγρού ανά στρέμμα. Ένα ερώτημα που τίθεται από τους αγρότες είναι αν στα ψεκαστικά αυτά εφαρμόζουμε τη δόση φαρμάκου ανά στρέμμα ή αν βάζουμε το φάρμακο στην ποσότητα νερού και όταν μειώνουμε την εφαρμοζόμενη ποσότητα ψεκαστικού υγρού μειώνουμε ανάλογα και τη δραστική ουσία ανά στρέμμα; Αυτό είναι ένα σημαντικό ερώτημα που τίθεται και ερευνάται από πολλές ερευνητικές ομάδες. Σε μια εργασία που αξιολόγησα πριν λίγες εβδομάδες, ερευνητές στην Ισπανία σύγκριναν τα αποτελέσματα ψεκασμού ενός αμπελιού για περονόσπορο με χαλκούχο σκεύασμα με drone. Εφάρμοσαν μεταβλητή δόση ψεκασμού (ποσότητα ψεκαστικού υγρού) με βάση τον δείκτη βλάστησης τμημάτων του αμπελιού και χρησιμοποίησαν είτε τη δόση ανά στρέμμα είτε τη δόση με βάση το διάλυμα στο ψεκαστικό υγρό (με βάση τις οδηγίες του φαρμάκου) που τα συνέκριναν με ψεκασμό με συμβατικό νεφελοψεκαστήρα εδάφους. Βρήκαν ότι είχαν ικανοποιητικά αποτελέσματα, τόσο με τη διαφοροποιημένη εφαρμογή όσο και με τη λύση του διαλύματος με μείωση του φυτοφαρμάκου κατά 33-40%. Μια ελπιδοφόρα προοπτική. Χρειαζόμαστε και στη χώρα μας δοκιμές με τις νέες τεχνολογίες σε διάφορα παράσιτα και μέσα εφαρμογής για να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε σωστά τις νέες δυνατότητες που μας δίνει η τεχνολογία προς όφελος των καλλιεργειών μας, της παραγωγής και του κέρδους μας, αλλά και για την προστασία του περιβάλλοντος. Να έχουμε πάντα στο μυαλό μας τη διατήρηση της παραγωγικότητας της γεωργίας που θα εξασφαλίσει την επισιτιστική ασφάλεια του πληθυσμού του πλανήτη με το μικρότερο αρνητικό αποτέλεσμα στην υγεία μας και το περιβάλλον.

Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας