Ουσιαστικά συγκομίζουμε ό,τι περισσέψει από τα παράσιτα των φυτών μας. Πώς μπορούμε να εξασφαλίσουμε την παραγωγή μας με το ελάχιστο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος;
Πρώτο στοιχείο, ψεκάζουμε όταν χρειάζεται και όχι προληπτικά ούτε όταν ψεκάζει ο γείτονας. Είναι ένα κρίσιμο στοιχείο που πρέπει να το καταλάβουμε καλά και να το εφαρμόσουμε. Συνεχείς παρατηρήσεις των αγροτών στα χωράφια τους, αλλά και λογισμικά για υποβοήθησή τους στη λήψη αποφάσεων μπορούν να τους βοηθήσουν στις σωστές αποφάσεις.
Στα σημειώματα για τη λίπανση αναφέρθηκα στη λανθασμένη λογική της ομοιομορφίας των χωραφιών και στην ομοιόμορφη εφαρμογή των εισροών. Είναι λογικό σε σημεία του χωραφιού με μικρή βλάστηση να πρέπει να εφαρμόσουμε μακρότερη δόση φαρμάκων και να έχουμε ικανοποιητική φυτοπροστασία. Σήμερα υπάρχουν αισθητήρες που μπορούν να αποτυπώσουν την κατάσταση της φυτείας. Έχουμε αισθητήρες σε δορυφόρους, είτε σε εναέρια μέσα (π.χ. drones) είτε σε επίγεια μέσα. Με βάση τις μετρήσεις των αισθητήρων για τα χαρακτηριστικά της φυτείας μπορούμε να ρυθμίσουμε την εφαρμογή των παρασιτοκτόνων επιτυγχάνοντας σημαντική οικονομία σκευασμάτων, κόστους παραγωγής, αλλά και προστασία του περιβάλλοντος. Υπάρχουν πολλοί δείκτες βλάστησης που έχουν προταθεί στη βιβλιογραφία. Ένας δείκτης βλάστησης που χρησιμοποιείται περισσότερο είναι ο λεγόμενος NDVI (δείκτης βλάστησης κανονικοποιημένης διαφοράς) που αναφέρθηκα σε προηγούμενα σημειώματα. Ο NDVI σχετίζεται και με τη βιομάζα των φυτών του χωραφιού και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργήσει ζώνες στο χωράφι με παρόμοια χαρακτηριστικά βλάστησης, δηλαδή ζώνες διαχείρισης. Οι ζώνες διαχείρισης είναι η βάση της εφαρμογής διαφοροποιημένων εισροών στο χωράφι μας και αποτελούν τη βάση της γεωργίας ακριβείας. Μια τέτοια εφαρμογή ανέπτυξε η AUGMENTA. Η εταιρεία ανέπτυξε λογισμικό και συστήματα που τοποθετούνται πάνω στο τρακτέρ, ανιχνεύουν τη βλάστηση (με κάποια μορφή NDVI) και ρυθμίζουν αυτόματα το ψεκαστικό για εφαρμογή διαφοροποιημένης δόσης. Το σύστημα εφαρμόστηκε με επιτυχία σε ψεκασμούς ρυθμιστικών ουσιών και αποφύλωσης σε φυτείες βαμβακιού. Η εξοικονόμηση χημικών κυμαίνεται από 15-25% με τουλάχιστον διατήρηση της παραγωγής.
ΨΕΚΑΣΜΟΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΒΡΟΧΗ-ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΜΕΛΙΣΣΩΝ
Μεταβλητή εφαρμογή φυτοφαρμάκων μπορούμε να κάνουμε με χρήση drones. Μπορούμε να κάνουμε χάρτες του χωραφιού που δείχνουν τη βλάστηση σε κάθε σημείο και με κατάλληλο λογισμικό να διαφοροποιήσουμε την εφαρμογή ψεκαστικού υγρού ανάλογα με τη βλάστηση, μειώνοντας την ποσότητα εκεί που η βλάστηση είναι μικρότερη. Ήδη υπάρχουν τέτοιες εφαρμογές με σημαντική εξοικονόμηση δραστικών ουσιών. Η χρήση των drones δίνει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως τη δυνατότητα ψεκασμού μετά από βροχή που η χρήση επίγειων ψεκαστήρων είναι αδύνατη. Μια ιδιαίτερα χρήσιμη εφαρμογή των drones είναι η δυνατότητα νυκτερινών ψεκασμών που θα προστάτευε τις μέλισσες.
Σήμερα, όμως, έχουμε πολλά νέα ψεκαστικά, όπως με ηλεκτροστατική φόρτιση και drones που μειώνουν τις εφαρμοζόμενες ποσότητες ψεκαστικού υγρού. Ουσιαστικά ψεκάζουν λιγότερο από το 1/3 του ψεκαστικού υγρού με καλά αποτελέσματα. Αυτό δίνει μια σημαντική αύξηση της απόδοσης του ψεκαστικού, μειώνοντας τις καθυστερήσεις (και το κόστος εργασίας) από τον χρόνο γεμίσματος των ψεκαστικών και τη μείωση των διαδρομών μέχρι την πηγή του καθαρού νερού. Η μείωση του ψεκαστικού υγρού ανά στρέμμα επιτυγχάνεται χάρη στην καλύτερη διασπορά των σταγονιδίων. Στα ψεκαστικά με ηλεκτροστατική φόρτιση, το θετικό φορτίο των σταγονιδίων έλκεται από τα αρνητικά φορτισμένα φυτά και επικάθεται καλύτερα μειώνοντας τις απώλειες. Παράλληλα, τα θετικά φορτισμένα σταγονίδια απωθούνται και επικάθονται στο φύλλωμα πιο ομοιόμορφα. Αυτό επιτρέπει η καλύτερη επαφή παρασίτου και παρασιτοκτόνου με βελτίωση του αποτελέσματος. Στα drones το καθοδικό ρεύμα αέρα που δημιουργούν οι έλικες βοηθά στην κίνηση των σταγονιδίων και στην καλύτερη διείσδυση στο φύλλωμα. Αυτά τα χαρακτηριστικά επιτρέπουν τη μείωση του ψεκαστικού υγρού ανά στρέμμα.
Ένα ερώτημα που τίθεται από τους αγρότες είναι αν στα ψεκαστικά αυτά εφαρμόζουμε τη δόση φαρμάκου ανά στρέμμα ή αν βάζουμε το φάρμακο στην ποσότητα νερού και όταν μειώνουμε την εφαρμοζόμενη ποσότητα ψεκαστικού υγρού μειώνουμε ανάλογα (ή έστω μερικώς) και τη δραστική ουσία ανά στρέμμα; Αυτό είναι ένα σημαντικό ερώτημα που τίθεται και ερευνάται από πολλές ερευνητικές ομάδες. Σε μια εργασία που δημοσιεύτηκε σε διεθνές περιοδικό πριν λίγες εβδομάδες, ερευνητές στην Ισπανία σύγκριναν τα αποτελέσματα ψεκασμού ενός αμπελιού για περονόσπορο με χαλκούχο σκεύασμα με drone και συμβατικό νεφελοψεκαστήρα. Εφάρμοσαν μεταβλητή δόση ψεκασμού (ποσότητα ψεκαστικού υγρού) με βάση τον δείκτη βλάστησης τμημάτων του αμπελιού και χρησιμοποίησαν είτε τη δόση ανά στρέμμα είτε τη δόση με βάση το διάλυμα στο ψεκαστικό υγρό (με βάση τις οδηγίες του φαρμάκου) που τα συνέκριναν με ψεκασμό με συμβατικό νεφελοψεκαστήρα εδάφους. Βρήκαν ότι είχαν ικανοποιητικά αποτελέσματα τόσο με τη διαφοροποιημένη εφαρμογή όσο και με τη λύση του διαλύματος με μείωση του φυτοφαρμάκου κατά 33-40%. Μια ελπιδοφόρα προοπτική. Χρειαζόμαστε και στη χώρα μας δοκιμές με τις νέες τεχνολογίες σε διάφορα παράσιτα και μέσα εφαρμογής για να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε σωστά τις νέες δυνατότητες που μας δίνει η τεχνολογία προς όφελος των καλλιεργειών μας, της παραγωγής και του κέρδους μας, αλλά και προστασία του περιβάλλοντος.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι νέες τεχνολογίες μας δίνουν εργαλεία μείωσης της χρήσης φυτοφαρμάκων, διατηρώντας την παραγωγικότητα της γεωργίας που θα εξασφαλίσει την επισιτιστική ασφάλεια του πληθυσμού του Πλανήτη με το μικρότερο δυνατό αρνητικό αποτέλεσμα στην υγεία μας και το περιβάλλον. Ένα σημαντικό πρόβλημα στη χώρα μας είναι πως αυτές οι τεχνολογίες θα φτάσουν στους αγρότες μας. Θα επαναλάβω την έλλειψη συστήματος γεωργικών εφαρμογών που θα καθοδηγεί και συμβουλεύει τους αγρότες, έλλειψη συστήματος διαρκούς εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των αγροτών και πλήρη αποστασιοποίηση του ΥΠΑΑΤ από την πρωτογενή παραγωγή. Αλλά και η μη χρηματοδότηση σχετικής έρευνας από τη ΓΓΕΤ σε συνδυασμό με το σχέδιο για την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ δεν δίνουν ελπίδες για κάποια πραγματική διάδοση νέων τεχνολογιών. Το ΥΠΑΑΤ και το πολιτικό σύστημα ασχολούνται για την ώρα με επιδοτήσεις κάθε μορφής και αποζημιώσεις. Αν αποφασίσουν να ασχοληθούν με την αύξηση της παραγωγικότητας της οικονομίας, όπως ελπίζω μετά τις εκλογές, ίσως να ασχοληθούν και με τον πρωτογενή τομέα.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
