Μία από τις δενδρώδεις καλλιέργειες που έχουν πληγεί είναι η ακτινιδιά, που στη Θεσσαλία καλλιεργείται σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90% στο Δέλτα του Πηνειού, όπου παράγεται το 5% της συνολικής ποσότητας της χώρας. Σε ό,τι αφορά τη διατροφική αξία των ακτινιδίων, τις εδαφοκλιματικές απαιτήσεις της καλλιέργειας και τα χαρακτηριστικά των εδαφών του Δέλτα του Πηνειού αναφερθήκαμε σε παλαιότερα άρθρα μας («ΕτΔ» 8/11/21, 15/11/21, 22/11/21). Στο άρθρο αυτό θα αναφερθούν οι ιδιαιτερότητες της εν λόγω καλλιέργειας ως προς την ευαισθησία της στις πλημμύρες, με την ελπίδα ότι αυτό θα βοηθήσει στην καλύτερη αποτίμηση των ζημιών που προκλήθηκαν και στη δικαιότερη αποζημίωση των παραγωγών.
Η ευαισθησία των ριζών των φυτών σε ένα πλημμυρισμένο έδαφος διαφέρει κατά πολύ μεταξύ των φυτικών ειδών, με τις ακτινιδιές να χαρακτηρίζονται ως τα πιο ευαίσθητα είδη στις συνθήκες αυτές. Δεδομένου ότι στη χώρα μας δεν υπάρχουν σχετικά ερευνητικά δεδομένα, θα μεταφέρουμε αποτελέσματα από σχετικές έρευνες στη Νέα Ζηλανδία (αναφορά 2), μία χώρα που πρωτοπορεί διεθνώς στην καλλιέργεια αυτή. Οι επιπτώσεις των πλημμυρών στην ακτινιδιά έχουν μελετηθεί διεξοδικά στη χώρα αυτή ήδη από το 1988, όταν συνέβη εκεί ένας μεγάλος τυφώνας με την ονομασία «Bola», που προκάλεσε μεγάλες πλημμύρες στις περιοχές που καλλιεργείται η ακτινιδιά.
Τα αποτελέσματα των σχετικών ερευνών στη Νέα Ζηλανδία έδειξαν τα παρακάτω:
H πρώτη εμφάνιση των ζημιών γίνεται 3-7 ημέρες από την πλημμύρα σε ορισμένα φυτά και παίρνει μεγάλες διαστάσεις 11 εβδομάδες από την κάλυψη με νερό του εδάφους. Οι ζημίες εκδηλώνονται με συμπτώματα που είναι μαρασμός, νέκρωση και πτώση των φύλλων και αργότερα πτώση και καρπών. Η έρευνα έδειξε ότι οι αιτίες που προκαλούν την εμφάνιση αυτών των συμπτωμάτων δεν οφείλονται σε προσβολή από φυτόφθορα, που είναι ο πιο συχνός και επικίνδυνος εχθρός της ακτινιδιάς. Ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι η καταστροφή της δομής του εδάφους που εμποδίζει τη στράγγιση και τη δημιουργία αναερόβιων συνθηκών, κάτι που σχετίζεται και με την προηγούμενη διαχείριση του εδάφους. Όπου αυτή ήταν καλή (δεν υπήρχε συμπίεση και η δομή του εδάφους ήταν καλή), η ανθεκτικότητα των ριζών είναι μεγαλύτερη, διότι ο αερισμός τους σε αυτές τις περιπτώσεις είναι καλύτερος. Η ιδιαίτερη ευαισθησία των ριζών της ακτινιδιάς στις αναερόβιες συνθήκες, που οδηγεί σε σταδιακή νέκρωση των ριζών και πτώση των φύλλων, έχει βεβαιωθεί από πάρα πολλές έρευνες και πρέπει αυτό να το λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη οι καλλιεργητές.
Ένας άλλος παράγοντας που φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην αντοχή των φυτών είναι το βάθος στο οποίο εκτείνεται το ριζικό σύστημα των φυτών, κάτι που σχετίζεται με την ηλικία των φυτών και το βάθος του εδάφους. Σε νέα φυτά (ηλικίας μέχρι 4-5 ετών) το ριζικό σύστημα είναι μικρό και εκτείνεται στα επιφανειακά στρώματα του εδάφους, ενώ σε μεγάλης ηλικίας φυτά (10 και πλέον χρόνια), εάν το βάθος του εδάφους είναι μεγάλο, το ριζικό σύστημα εκτείνεται σε πολύ μεγαλύτερο βάθος, με αποτέλεσμα οι αναερόβιες συνθήκες να μην επεκτείνονται σε ολόκληρο το ριζικό σύστημα και τα φυτά να εμφανίζουν μεγαλύτερη αντοχή, να μην ξηραίνονται και να επανέρχεται μερικώς η βλάστηση την επόμενη άνοιξη. Η εκτίμηση εάν αυτά τα φυτά πρέπει να διατηρηθούν και όχι να αντικατασταθούν είναι δύσκολη και πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά, διότι έρευνες έδειξαν ότι αν και μπορεί αυτά τα φυτά να ξαναδώσουν κάποια παραγωγή, από οικονομική πλευρά αυτό δεν είναι η πιο συμφέρουσα λύση.
Η εμπειρία αυτή από τη Νέα Ζηλανδία φαίνεται να επιβεβαιώνεται και στο Δέλτα του Πηνειού. Σε λίγες ημέρες μετά την απομάκρυνση των νερών από τα κτήματα που πλημμύρισαν εμφανίστηκαν τα συμπτώματα, που ήταν αποχρωματισμός των φύλλων, εμφάνιση νεκρωτικών κηλίδων και πτώση. Τα φαινόμενα αυτά παρατηρήθηκαν σύμφωνα με παρατηρήσεις συναδέλφων γεωπόνων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή σε μία έκταση περίπου 2.000 στρ. σε κτήματα με διαφορετικές ηλικίες. Στα κτήματα που πλημμυρίσθηκαν, που κυρίως βρίσκονται κοντά στην κοίτη του Πηνειού, οι ζημίες στην αναρτημένη παραγωγή ήταν σημαντικές. Η κατάσταση αντιμετωπίστηκε σε έναν βαθμό με την απόφαση να γίνει πρόωρη συλλογή των καρπών στα κτήματα αυτά, κάτι που πρέπει να αναγνωριστεί στα θετικά της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας που αποδέχθηκε τη σχετική πρόταση. Το αποτέλεσμα ήταν να «διασωθούν» περί τους 600 τόνους ακτινιδίων που πουλήθηκαν με χαμηλότερες, αλλά όχι ευκαταφρόνητες τιμές (60-70 λεπτά/kg).
Τους παραγωγούς που υφίστανται ζημιές από τις πλημμύρες, όπως συνέβη στο Δέλτα του Πηνειού, τους ενδιαφέρει να γνωρίζουν α) πότε θα σταθεροποιηθούν τα καταπονημένα ή νεκρά φυτά, β) σε τι κατάσταση θα είναι τα καταπονημένα φυτά τον επόμενο χρόνο, γ) τα καταπονημένα φυτά μπορούν διασωθούν ή πρέπει να αντικατασταθούν.
Τα προβλήματα που πρέπει από τώρα και στο εξής να αντιμετωπιστούν για να παραμείνει η αποδοτική αυτή καλλιέργεια ζωντανή είναι:
α) Η αποκατάσταση των υποδομών (οδικό δίκτυο, αντλιοστάσια),
β) η αποκατάσταση των αγρών που διαβρώθηκαν από το νερό, μία πολύ κοστοβόρα εργασία και
γ) η αποκατάσταση του φυτικού κεφαλαίου.
Το τρίτο θέμα που σχετίζεται με τον ΕΛΓΑ σημειώνεται ότι είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί, λόγω της έλλειψης εμπειρίας σε παρόμοια φαινόμενα για την καλλιέργεια της ακτινιδιάς.
Τέλος, πρέπει να αναφερθεί το πολύ σοβαρό πρόβλημα της κατάρρευσης της γέφυρας του Παλαιόπυργου που συνδέει τις δύο πλευρές του Δέλτα που χωρίζονται από τον Πηνειό, ενώ η σημασία της για την περιοχή είναι θεμελιώδης και πρέπει να δρομολογηθεί γρήγορα η λύση του.

Αναφορές: 1. Σταυρίδης, Δ. 2023. Επιπτώσεις στη Φυτική παραγωγή από τις θεομηνίες στη Θεσσαλία. Ημερίδα Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών «ΕΝΑ» «Η Θεσσαλία μετά τις πλημμύρες: Μια πρώτη αποτίμηση. Λάρισα 16-11-23. 2) Reid et al. 1992. Effects of flooding and alluvium deposition on kiwifruit (Actinidiadeliciosa) 2. Vine performance the following season. New Zealand of Crop and Horticultural Science, 20:283-288.
*Γεωπόνος, δρ Εδαφολογίας, πρ. διευθυντής του Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών «ΕΝΑ»
(e-mail: christotsadilas@gmail.com).