Της Ζωής Παρμάκη

Όλο και περισσότερο απομακρύνονται οι νέοι από την τηλεόραση προς όφελος του υπολογιστή και των «έξυπνων» κινητών. Όλο και λιγότεροι νέοι επιλέγουν για την ενημέρωσή τους την τηλεόραση και τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. Αν και για χρόνια παρέμεινε η πιο δημοφιλής πηγή ενημέρωσης το κοινό της γερνάει. Κάποτε είχε «διακεκριμένη» θέση σε ένα σπίτι, πλέον καταλαμβάνει απλώς χώρο ή δεν υπάρχει καν. Την ίδια ώρα η συνεχής δικτύωση κάνει τους νέους να μετρούν τους φίλους τους μέσω των «like» που εισπράττουν ενώ οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι στην κοινωνία της πληροφορίας κανείς πια δεν σκέφτεται.

Για τον ρόλο της τηλεόρασης στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς του κοινού μιλά στην «Ε» η ψυχολόγος Σοφία Ρετσιάνη – Βουτυρίτσα και υποστηρίζει ότι «τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πολλή συζήτηση για την τηλεόραση και το ρόλο της στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς. Αποτελεί μια από τις ισχυρότερες επιρροές». Σχετικά με τη συμπεριφορά των νέων υποστηρίζει ότι «οι νέοι δεν είναι παθητικοί δέκτες –όπως, ίσως, νομίζουμε- αλλά επεξεργάζονται ενεργά τα μηνύματα που δέχονται κι αντιδρούν ανάλογα με το κοινωνικό και πολιτιστικό τους περιβάλλον και τη γνωστική τους ικανότητα. Οι συνέπειες στη συμπεριφορά –ειδικά των παιδιών και των εφήβων – είναι μακροχρόνιες και αθροιστικές. Η τηλεόραση δημιουργεί πρότυπα, επηρεάζει τη συμπεριφορά, την προσωπικότητα, τις επιθυμίες και τις καταναλωτικές συνήθειες».

Σε ό,τι αφορά τον λόγο που η τηλεόραση χάνει πλέον τα πρωτεία η κ. Ρετσιάνη επισημαίνει ότι «το διαδίκτυο και τα smart phones είναι μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας που προσφέρουν απίστευτες δυνατότητες στους χρήστες τους, πολύ περισσότερες από την τηλεόραση. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, μια σταδιακή απεξάρτηση από την τηλεόραση που αντικαθίσταται από την ολοένα και μεγαλύτερη εξάρτηση από τις πιο σύγχρονες τεχνολογικά συσκευές».

Οι υπολογιστές, τα tablets, τα smart phones παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου σήμερα ,καθώς μέσα από αυτά ενημερώνεται, ψυχαγωγείται ,διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντές του και επικοινωνεί. Η ενημέρωση είναι συνεχής. Οι ειδοποιήσεις χτυπούν στα smart phones εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο.

Και αν η τηλεόραση όλα αυτά τα χρόνια κατηγορήθηκε για «αποβλάκωση» του κοινού τελικά η πλοήγηση στο διαδίκτυο κρατά σε εγρήγορση τον εγκέφαλο των χρηστών;

«Το φαινόμενο του διαδικτύου και των αμέτρητων πληροφοριών που προσφέρει μέσα σε δευτερόλεπτα σαν έτοιμη τροφή, καθώς και όλα τα ψηφιακά μέσα που χρησιμοποιούμε καθημερινά, φαίνεται ότι δεν αφήνουν πλέον τους ανθρώπους να χρησιμοποιήσουν τον εγκέφαλό τους όπως τον χρησιμοποιούσαν προτού εκείνα εισβάλλουν τόσο δυναμικά στην καθημερινότητά τους. Ποτέ στην ιστορία δεν υπήρχαν περισσότερες πληροφορίες και ποτέ οι άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο δεν είχαν τόσο εύκολη και άμεση πρόσβαση σε γνώσεις, επικοινωνία και πληροφορίες», αναφέρει η ψυχολόγος για να συμπληρώσει για την υπερπροσφορά των πληροφοριών ότι «οι μηχανές αναζήτησης προσφέρουν απαντήσεις σε εκατομμύρια ερωτήματα των χρηστών του διαδικτύου. Ωστόσο, η κριτική σκέψη μάλλον χάνεται. Στην κοινωνία της πληροφορίας κανείς δεν σκέφτεται πια. Η πρόσβαση σε πληροφορίες είναι σημαντική, όχι όμως όταν ξεπερνάει τα όρια του φυσιολογικού».

Σχετικά με τα όσα υποστηρίζουν οι υπέρμαχοι των νέων τεχνολογιών η κ. Ρετσιάνη λέει ότι «ο χρήστης συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία, είτε αναζητά πληροφορίες, είτε επικοινωνεί, είτε ψυχαγωγείται. Έχει άπειρες δυνατότητες επιλογής, ανάλογα με την προσωπικότητα, τις προτιμήσεις και τις ανάγκες του. Δεν είναι παθητικός δέκτης, σε καμία περίπτωση. Ωστόσο, η πολύωρη ενασχόληση επιδρά αρνητικά τόσο στον εγκέφαλο όσο και στην ανθρώπινη συμπεριφορά».

Ειδικότερα, σύμφωνα με τους ειδικούς «διαταράσσει τη νευρική λειτουργία, προκαλεί οκνηρία, μειώνει την ικανότητα συγκέντρωσης και μας κάνει να χρησιμοποιούμε λιγότερο το μυαλό μας, ενώ περιορίζει και τη γλωσσική ανάπτυξη. Επίσης δημιουργεί συναισθηματική απόσταση και αλλοιώνει την ποιότητα επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους, κάτι το οποίο πολλές φορές οδηγεί στην αποξένωση».

ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ

Τον κώδωνα του κινδύνου για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κρούουν οι ειδικοί, καθώς κάνουν λόγο για την επιφανειακή κοινωνικοποίηση που προσφέρουν. «Οι νέοι προσκολλούνται στην οθόνη πιστεύοντας ότι αποκτούν επικοινωνία και κοινωνικότητα. Μετρούν τους φίλους τους με τα “like” που παίρνουν. Όμως, είναι ψευδαίσθηση. Αυτή η επικοινωνία δεν υποκαθιστά την πραγματική επαφή πρόσωπο με πρόσωπο. Γιατί ο νέος βρίσκει επαφές χωρίς αληθινό πρόσωπο , δεν προσπαθεί να τροποποιήσει τη συμπεριφορά του ώστε να αποκτήσει και πραγματικές επαφές, να δομήσει δηλαδή πραγματικές κοινωνικές σχέσεις πρόσωπο με πρόσωπο. Δεν υπάρχει οπτική επαφή, κοντινότητα, γλώσσα του σώματος, αλληλεπίδραση και ανταλλαγή συναισθημάτων. Οι νέοι εθίζονται σε “τεχνητή” επαφή που οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη αίσθηση μοναξιάς. Επιπλέον, επειδή ακριβώς δεν έχει φίλους, ίσως μπει στον πειρασμό να αρχίσει να γνωρίζει φίλους μέσω διαδικτύου και να οδηγηθεί σε “τυφλά ραντεβού” με επικίνδυνα άτομα».

Το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους οι έφηβοι αλλά και οι νέοι γενικότερα το περνούν μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή, σε μια οθόνη «έξυπνου» τηλεφώνου, « κι αυτό μπορεί να τους οδηγήσει στο να αποκτήσουν εθισμό. Ο εθισμός είναι μια νέα μορφή εξάρτησης», υπογραμμίζει η κ. Ρετσιάνη. «Είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που μπορεί να ξεκινήσει σταδιακά χωρίς να το αντιληφθείτε. Δεν πρέπει να πανικοβάλλεστε πάντως και να νομίζετε ότι το παιδί έχει εξάρτηση μόνον και μόνον επειδή παίζει πολλή ώρα παιχνίδια. Θα πρέπει να συνυπάρχουν και άλλα συμπτώματα, όπως: η ενασχόληση με τον υπολογιστή να είναι η κεντρική και βασική δραστηριότητα της καθημερινότητάς του, να μην έχει συναίσθηση του χρόνου που απασχολείται με τον υπολογιστή, να εγκαταλείπει καθημερινές δραστηριότητες για χάρη του, να απομονώνεται, να παραμελεί το σχολείο του, να πέφτουν οι βαθμοί του, να λειτουργεί πολύ νευρικά όταν του επισημαίνετε το ζήτημα και να προσπαθεί να παρουσιάσει διαφορετική εικόνα, να θυμώνει όταν κάποιος τον διακόπτει την ώρα που κάθεται στον υπολογιστή, να έχει πει και μόνος του ότι πρέπει να βρει τρόπο να μειώσει τις ώρες που περνά στον υπολογιστή αλλά να δείχνει ότι δεν μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του όσον αφορά το χρόνο, να δείχνει εκνευρισμό ή κατάθλιψη όταν δεν παίζει στον υπολογιστή, να εμφανίζει διαταραχές ύπνου».

Καταλήγοντας η ψυχολόγος Σοφία Ρετσιάνη – Βουτυρίτσα πιστεύει ότι η χρήση υπολογιστών, tablets και smart phones είναι επιβεβλημένη στις μέρες μας για όλα τα πλεονεκτήματα που μας προσφέρουν. «Όμως είναι ευθύνη των ατόμων να ελέγχουν τη χρήση τους, - τον τρόπο και τον χρόνο -έτσι ώστε να μην επηρεάζουν τη γνωστική λειτουργία τους , τη συμπεριφορά τους και τον τρόπο ζωής τους. Πρέπει να τα ελέγχουμε κι όχι να μας ελέγχουν», καταλήγει.