Οι τρεις καταρχήν στόχοι της συγκεκριμένης μεταρρυθμιστικής προσπάθειας είναι η δημιουργία επιτελικού κράτους, πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και διαβαθμιδικής συνεργασίας.

Σύμφωνα με την εισήγηση του προέδρου της Επιτροπής Αναθεώρησης του Θεσμικού Πλαισίου της Τ.Α. που έχει ορίσει το υπουργείο Εσωτερικών και γενικού γραμματέα του υπουργείου, Κώστα Πουλάκη, μιας επιτροπής που προγραμματίζεται να καταθέσει τα αποτελέσματα της εργασίας της στα τέλη του 2016, υλοποιείται η μητροπολιτική διακυβέρνηση.

Όπως επισημαίνεται χαρακτηριστικά, «ο Καλλικράτης καθιέρωσε μεν για την Αττική και τη Θεσσαλονίκη τον θεσμό της Μητροπολιτικής Περιφέρειας, ωστόσο το βήμα αυτό έμεινε σε μεγάλο βαθμό ημιτελές. Αξιοποιώντας, λοιπόν και τα μοντέλα και διδάγματα της ευρωπαϊκής και διεθνούς εμπειρίας, εμβαθύνουμε περισσότερο στη μητροπολιτική διακυβέρνηση, αναπτύσσοντας και υλοποιώντας τη πλήρως τουλάχιστον για την Αθήνα/Αττική και τη Θεσσαλονίκη, ενδεχομένως δε και για άλλα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας που παρουσιάζουν μητροπολιτικά χαρακτηριστικά».

Ως μία πόλη στο κέντρο της Ελλάδας, η Λάρισα μπορεί να συγκεντρώνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά για να είναι εν δυνάμει Μητροπολιτικός Δήμος.

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΡΩΝ

ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ

Η σημαντικότερη ίσως πτυχή των επικείμενων μεταρρυθμίσεων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση θα αφορά στη μεταφορά καίριων αρμοδιοτήτων στις Περιφέρειες και τους Δήμους, σε συνδυασμό με τους αντίστοιχους πόρους.

«Η δημιουργία ενός επιτελικού κράτους», αναφέρεται, «προϋποθέτει και επανασχεδιασμό ολόκληρου του διοικητικού συστήματος, με ουσιαστική μεταφορά εξουσιών, αρμοδιοτήτων και πόρων από το κέντρο προς τους περιφερειακούς και τοπικούς δημόσιους θεσμούς. Σε υπέρβαση της ισχύουσας σήμερα διάκρισης του κρατικού "κέντρου" που αποφασίζει και της αυτοδιοικητικής "περιφέρειας" που υλοποιεί, θα πρέπει το κεντρικό κράτος και η Τ.Α. να γίνουν αντιληπτά ως διακριτοί πόλοι του ενιαίου πολιτικού και διοικητικού συστήματος της χώρας, με κοινό στόχο την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο».

Στο πλαίσιο αυτό, «αποσυνδέονται πλήρως οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις από την άσκηση κάθε είδους εποπτείας επί των Ο.Τ.Α., διακρίνεται σαφώς και ενισχύεται ο πολιτικός ρόλος των Ο.Τ.Α., δίπλα σε αυτόν της εκάστοτε κυβέρνησης, ενισχύεται η ανεξαρτησία και το πεδίο αυτόνομης δράσης των Ο.Τ.Α., ως πολιτικής έκφρασης της τοπικά οργανωμένης κοινωνίας, αντί της μεθόδου της επιλεκτικής μεταφοράς αποσπασματικών και διαχειριστικού χαρακτήρα αρμοδιοτήτων από βαθμίδα σε βαθμίδα, αναπροσδιορίζονται συνολικά οι σχέσεις μεταξύ των βαθμίδων αυτών και εκπονείται ένα συνολικό και συνεκτικό σχέδιο κατανομής των αρμοδιοτήτων, με τρόπο που να μπορούν να ασκηθούν ουσιαστικά.

Η μεταφορά των αρμοδιοτήτων σχεδιάζεται και υλοποιείται σταδιακά, λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα επιχειρησιακή και οικονομική κατάσταση των Ο.Τ.Α. και με βάση τις μεσοπρόθεσμες προβλέψεις περί των δυνατοτήτων οικονομικής και έμψυχης στήριξης των Ο.Τ.Α. σε συνεργασία με τα συναρμόδια Υπουργεία.

Ειδικότερα, για κάθε βαθμό Αυτοδιοίκησης διαμορφώνεται ένα "κέντρο" βάρους των απονεμόμενων αρμοδιοτήτων.

Ο στόχος είναι οι Περιφέρειες να μεταβληθούν σε βασικούς θεσμούς ανάπτυξης ώστε το σύνολο του Προγράμματος Δημόσιων Επενδύσεων, πέρα των κεντρικών έργων εθνικής εμβέλειας, να υλοποιείται από αυτές, οι οποίες θα συμμετέχουν ουσιαστικά στον γενικό δημόσιο σχεδιασμό, συντονίζοντας και συναποφασίζοντας με τους Ο.Τ.Α., για τις παραγωγικές και κοινωνικές δράσεις της περιοχής τους.

Αντίστοιχα, οι δήμοι θα είναι συν-διαμορφωτές και διαχειριστές του κοινωνικού κράτους και οι δομές της τοπικής πολιτικής εξουσίας και διοίκησης, που παρεμβαίνουν και απαντούν αποτελεσματικά στα προβλήματα καθημερινότητας των πολιτών, με ευθύνη για το σύνολο των τομέων που αφορούν κοινωνικές δράσεις (κοινωνική συνοχή, χωροταξία, περιβάλλον, χρήσεις γης, τοπική ανάπτυξη κ.λπ.), θα περάσουν στην αρμοδιότητά τους.

ΜΕ ΑΠΛΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ Η ΕΚΛΟΓΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ

Η επιτροπή του υπουργείου Εσωτερικών προκρίνει παράλληλα και την εκλογή περιφερειακών και δημοτικών συμβούλων με το σύστημα της εκλογικής αναλογικής. Τονίζεται συγκεκριμένα πως, «με δεδομένο ότι το εκλογικό σύστημα είναι ο βασικός μηχανισμός εξασφάλισης της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης, καθώς και το ότι ο χώρος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εξ ορισμού, προσφέρεται για την καλλιέργεια κουλτούρας διαλόγου και αναζήτησης συναινέσεων, καθιερώνεται ως σύστημα εκλογής των δημοτικών και περιφερειακών συμβούλων η απλή αναλογική.

Στην κατεύθυνση της εσωτερικής ουσιαστικής ενοποίησης των Δήμων και των Περιφερειών, εισάγονται εκλογικές διαδικασίες που να επιτρέπουν τη σταδιακή υπέρβαση των παλιών διοικητικών ορίων, χωρίς να φαλκιδεύεται η εκπροσώπηση του συνόλου των περιοχών κάθε Δήμου και κάθε Περιφέρειας».

ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΕΤΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Καίριο κομμάτι της προτεινόμενης μεταρρύθμισης αποτελεί η οικονομική αυτοτέλεια της αυτοδιοίκησης, με τη σταδιακή αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης, την επικαιροποίηση του θεσμικού πλαισίου για τα ίδια έσοδα των ΟΤΑ και με τρόπους διασφάλισης της βιωσιμότητάς τους.

Τονίζεται ειδικότερα ότι «εξετάζεται το ενδεχόμενο αλλαγής της βάσης υπολογισμού της κρατικής χρηματοδότησης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών, ώστε να διασφαλίζεται η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σταθερότητα των εσόδων των Ο.Τ.Α. από τον κρατικό προϋπολογισμό, χωρίς αυτά να είναι ευάλωτα σε τυχαίες μεταβολές της εισπρακτικής ικανότητας των υπηρεσιών του κράτους.

Άμεσα μπορεί να θεσμοθετηθεί η αλλαγή του τρόπου επιμερισμού της κρατικής χρηματοδότησης στους Ο.Τ.Α. με θέσπιση περισσοτέρων αντικειμενικών κριτηρίων και ενδεχομένως παράλληλη θέσπιση ενός ελάχιστου ορίου ώστε να προστατεύεται η βιωσιμότητα και των πληθυσμιακά μικρότερων Δήμων.

Καθιερώνεται ένας μόνιμος μηχανισμός παρακολούθησης των δημοσιονομικών μεγεθών των ΟΤΑ, ώστε να αποτρέπεται ο εκτροχιασμός τους. Ο μηχανισμός αυτός θα πρέπει να διαθέτει δημοκρατική νομιμοποίηση να σέβεται τη συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτοτέλεια των Ο.Τ.Α. και θα αντικαταστήσει το "Παρατηρητήριο", πηγαίνοντας ένα βήμα πέρα από αυτό, αφού ο σκοπός του δεν θα περιορίζεται στην παρακολούθηση και την κατασταλτική αντιμετώπιση των περιπτώσεων δημοσιονομικού εκτροχιασμού, αλλά θα έχει έναν περισσότερο προληπτικό και υποστηρικτικό ρόλο».

ΕΝΙΣΧΥΟΝΤΑΙ ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΟΤΑ

Τέλος, η επιτροπή του υπουργείου Εσωτερικών επισημαίνει ότι «καθιερώνεται "τεκμήριο αρμοδιότητας" άσκησης της κοινωνικής πολιτικής υπέρ των Δήμων.

Ενισχύεται και αναβαθμίζεται η κοινωνική υπηρεσία των Δήμων, ώστε να αναλάβει επιτελικό - συντονιστικό ρόλο, και ταυτοχρόνως ρόλο σχεδιασμού και διάγνωσης των αναγκών, συμβάλλοντας και στην ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων και στη δημιουργία δικτύων.

Συνδέεται η κοινωνική (προνοιακή) πολιτική με την ανάπτυξη άλλων παράπλευρων κοινωνικών δράσεων των Δήμων (στους τομείς της λαϊκής στέγης, της πρωτοβάθμιας υγείας, της παιδείας, του πολιτισμού, του αθλητισμού κ.λπ.), μέσω των οποίων θα διασφαλίζεται η πρόσβαση όλων των πολιτών σε κάθε σημείο της χώρας σε ίδιες ποιοτικές παροχές με στόχο τη διαρκή ενίσχυση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής».

Μενέλαος Κατσαμπέλας