Τότε, το σύνθημα « Je suis Charlie » ( Είμαι Σαρλί) που υποδήλωνε όχι μόνο τη συμπαράσταση στα θύματα αλλά και την πίστη στην ελευθερία της έκφρασης, είχε βγάλει στους δρόμους του Παρισιού 4 εκατομμύρια ανθρώπους.
Σήμερα, πολλοί είναι αυτοί που αναρωτιούνται κατά πόσο η έννοια του «Je suis Charlie » έχει αρχίσει να χάνει τη δύναμή της. Και αυτό εξαιτίας ενός αναπτυσσόμενου προβληματισμού γύρω από την έννοια της κοσμικότητας (laicité ) του γαλλικού κράτους, που είναι καρπός της Γαλλικής Επανάστασης, που καταγράφεται στο Σύνταγμα το 1958 και που με το νόμο του 1905 έγινε ο διαχωρισμός Κράτους και Εκκλησίας.
Ο Γάλλος πρόεδρος δεσμεύθηκε ότι θα τοποθετηθεί στο θέμα αυτό της κοσμικότητας. Μετά τη συνάντηση των θρησκευτικών οργανώσεων μάλιστα (για τις ευχές του νέου έτους) μίλησε για «laicite apaisee » που θα μεταφράζαμε ως «κατευνασμένη κοσμικότητα». Έτσι, πολλοί περίμεναν ότι η χθεσινή ημέρα μνήμης για τα θύματα, θα μπορούσε να είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για τον πρόεδρο, ώστε να εκφρασθεί σχετικά.
Ηταν όμως επιθυμία των οικογενειών των θυμάτων να μη γίνουν ομιλίες ώστε να αποφευχθεί κάθε πολιτική χειραγώγηση. Επιθυμούσαν μια σύντομη τελετή, η οποία τελικά εξελίχθηκε μέσα στη σιωπή. Έγινε η αποκάλυψη πλάκας με τα ονόματα των 11 εργαζομένων στο περιοδικό Charlie Hebdo, κατάθεση στεφάνων από τον υπουργό Εσωτερικών, από τους εβραϊκούς θεσμούς της Γαλλίας, από τους σημερινούς εργαζόμενους στο Charlie Hebdo και από τον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν μαζί με τη Δήμαρχο Αν Ινταλγκό.
Ακολούθησε ενός λεπτού σιγή που έληξε με την Μασαλιώτιδα, τον γαλλικό εθνικό ύμνο. Η τελετή έγινε έξω από το κτίριο των πρώην γραφείων του περιοδικού, παρουσία πολλών μελών της κυβέρνησης, καθώς και του πρώην πρωθυπουργού (το 2015) Μανουέλ Βαλς. Ακολούθησαν δύο ακόμα τελετές με το ίδιο ύφος, για τον αστυνομικό Αχμέντ Μεραμπέ που έχασε τη ζωή του λίγα μέτρα έξω από το κτίριο, προσπαθώντας να σταματήσει τους δολοφόνους και στο εβραϊκό σούπερ-μάρκετ (5 θύματα).
«ΠΑΝΤΑ CHARLIE»
Όσοι θέλουν να κρατηθεί ζωντανό το πνεύμα του «Je suis Charlie» έδωσαν ραντεβού στη γνωστή αίθουσα μιούζικ -χολ Folies Bergères. Η αίθουσα είχε διακοσμηθεί με το σύνθημα «Πάντα Charlie » και τη φράση: « Από τη μνήμη στον αγώνα». Την εκδήλωση οργάνωσαν η Επιτροπή Κοσμικότητα και Δημοκρατία , ο Διεθνής οργανισμός κατά του Ρατσισμού και του Αντισημιτισμού και η Δημοκρατική 'Ανοιξη. Ηταν παρόντες η Δήμαρχος των Παρισίων Αν Ινταλγκό, ο πρώην πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς, στελέχη των εργαζόμενων στο περιοδικό Charlie Hebdo και πολύς κόσμος.
Ανάμεσα στις προσωπικότητες που πήραν τον λόγο ήταν και η φιλόσοφος Ελιζαμπέτ Μπαντεντέρ, η οποία έδωσε το στίγμα υπογραμμίζοντας ότι «στη Γαλλία, ο Θεός δεν κυβερνά την πόλη».
Η φιλόσοφος εξέφρασε παράλληλα τον σκεπτικισμό της για τα λόγια του Εμμανουέλ Μακρόν περί «κατευνασμένης κοσμικότητας». Κάλεσε τον πρόεδρο να παραμείνει πιστός στο νόμο του 1905 ( διαχωρισμό Κράτους και Εκκλησίας). Αυτό το ιδρυτικό κείμενο της κοσμικής Δημοκρατίας που είναι εγγυητής των ατομικών ελευθεριών» δήλωσε η Ελιζαμπέτ Μπαντεντέρ, η οποία και καταχειροκροτήθηκε από το ακροατήριο.
