Τα έθιμα της Πασχαλιάς στη Θεσσαλία

«ΤΑΞΙΔΙ» ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ

Δημοσίευση: 01 Μαϊ 2021 11:01
Πάσχα. Οικογένειες Σαμαριναίων στη Φαλάνη Λάρισας, 1955.  Οικ. Νίκου και Χρήστου Μαλαμά και Θεόδωρου Ντανίκα. (Αρχείο Ν. Σιούμκα,  Σύνδεσμος Σαμαριναίων Λάρισας και Περιχώρων «Η Αγία Παρασκευή») Πάσχα. Οικογένειες Σαμαριναίων στη Φαλάνη Λάρισας, 1955. Οικ. Νίκου και Χρήστου Μαλαμά και Θεόδωρου Ντανίκα. (Αρχείο Ν. Σιούμκα, Σύνδεσμος Σαμαριναίων Λάρισας και Περιχώρων «Η Αγία Παρασκευή»)

Σήμερα Μεγάλο Σάββατο είναι η τελευταία μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας και της Μεγάλης Σαρακοστής.

Σήμερα εορτάζεται κατά το ορθόδοξο τυπικό η Ανάσταση του Χριστού. Η πανδημία του κορονοϊού δυστυχώς επέβαλλε περιορισμούς για δύο συνεχόμενες χρονιές στον εορτασμό του Πάσχα και της αναβίωσης των εθίμων. Αυτό όμως είναι κάτι προσωρινό και θα έρθει και πάλι η στιγμή που θα μπορούμε και πάλι να μετέχουμε και να απολαύσουμε όλα εκείνα τα έθιμα που μας δένουν με το παρελθόν μας και μας οδηγούν στο μέλλον. Εξάλλου, οι ρίζες τους είναι τόσο βαθιές που τίποτα δεν μπορεί να το ανατρέψει αυτό. Η διευθύντρια του Λαογραφικού-Ιστορικού Μουσείου Λάρισας κ. Φανή Καλοκαιρινού μας βοηθά να θυμηθούμε κάποια από τα πιο γνωστά έθιμα που λάμβαναν χώρα αυτήν την περίοδο στη Θεσσαλία και συγκεκριμένα στη Λάρισα και την ευρύτερη περιοχή και δίνουν και το στίγμα του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της. Όπως αναφέρει εξάλλου: «Τα έθιμα αυτά έχουν ενταχθεί στη χριστιανική λατρεία. Λαϊκά δρώμενα αναπαράστασης θανάτου - ανάστασης λαμβάνουν χώρα σε όλο τον ελληνικό χώρο με κατά τόπους παραλλαγές και αποτελούν εκδηλώσεις της προσπάθειας του ανθρώπου να προκαλέσει με έναν τρόπο και να επισπεύσει τη διαδικασία ανανέωσης της φύσης και να εξασφαλίσει την καλή σοδειά. Την Πασχαλιά η άνοιξη κορυφώνεται και συμβολίζει την αναγέννηση της ζωής». Το «ταξίδι» ξεκινά από το Σάββατο του Λαζάρου:
Λαζαρίνες στον Δρυμό Ελασσόνας
«Τη Σταυροπροσκύνηση οι Λαζαρίνες, ανύπαντρες γυναίκες, έφτιαχναν τον σταυρό με λουλούδια και όριζαν την Πρωτολαζαρίνα. Την Παρασκευή το απόγευμα ετοίμαζαν το λαζαριάτικο ρύζι. Το έβαζαν σε μία μικρή μπρακάτσα, την έπιαναν δύο Λαζαρίνες και μοίραζαν το ρύζι στα σπίτια. Φορούσαν άσπρο μαντήλι με φέξες, άσπρη φούστα και ποδιά στον αργαλειό και πολύχρωμο πλοκάκι. Το απόγευμα του Σαββάτου του Λαζάρου έβαζαν τα κουκάκια τους και πήγαιναν στο σπίτι του Επιτρόπου της Εκκλησίας με χορούς και τραγούδια για να πάρουν βάγια για την Κυριακή των Βαΐων. Επέστρεφαν και άφηναν τα βάγια στα σκαλιά της Εκκλησίας τραγουδώντας το αργυροστόλισμα. Έβαζαν ένα κλωνάρι βάγια στην ποδιά τους και τραγουδούσαν στην πλατεία καλωσορίζοντας την Ανάσταση και την Άνοιξη».
Το Έθιμο της «Ρουμπάνας» των προσφύγων από την Ανατολική Ρωμυλία
Το έθιμο ξεκινούσε νωρίς το μεσημέρι του Λαζάρου με την εκλογή της «Νόνας», που ήταν επικεφαλής της ομάδας των ανύπαντρων γυναικών που θα έπαιρναν μέρος στο δρώμενο. Αμέσως μετά περνούσαν απ’ όλα τα σπίτια του χωριού, τοποθετούσαν το στολισμένο με άνθη καλάθι στη μέση της αυλής και εκεί οι νοικοκυραίοι έβαζαν κεράσματα.
Οι γυναίκες καθόταν δεξιά και αριστερά της εισόδου, λέγοντας τραγούδια επαινετικά για τους νοικοκυραίους. Στα χέρια τους κρατούσαν ένα ματσάκι με λουλούδια. Στο τέλος πήγαιναν στην πλατεία του χωριού όπου στήνανε χορό. Τα αγόρια την ίδια ώρα, πήγαιναν για να μαζέψουν βάγια και να τα πάνε στην εκκλησία για την επόμενη μέρα. Μετά πήγαιναν και αυτοί στην πλατεία και χόρευαν. Στη διάρκεια του χορού πολλές κοπέλες τοποθετούσαν το ματσάκι με τα λουλούδια που κρατούσαν, στο γιλέκο του αγοριού που τους άρεσε. Στο τέλος όλοι μαζί κατευθύνονταν στο σπίτι της «Νόνας» και τελείωναν με χορούς στην αυλή του σπιτιού της. Το έθιμο είχε θρησκευτικό, γονιμικό, αλλα και κοινωνικό χαρακτήρα, αφού έδινε τη δυνατότητα, σε αγόρια και κορίτσια να ιδωθουν και να επιλέξουν συντρόφους.

Κάλαντα του Λαζάρου
Και στη Θεσσαλία ανήμερα του Λαζάρου ακούγονταν τα κάλαντα, τα αγερμικά τραγούδια των παιδιών, που έλεγαν το τραγούδι του Λαζάρου και συγκέντρωναν κυρίως αυγά για το Πάσχα και καρύδια-κουκόσια.

Λαζαράκια
Ανήμερα οι γυναίκες για την ψυχή του Λάζαρου ζύμωναν ειδικά νηστίσιμα κουλούρια, τα λαζαράκια, σε σχήμα ανθρώπου σπαργανωμένου, όπως ακριβώς πριστάνεται ο Λάζαρος στις εικόνες. Πολλές νοικοκυρές τα γέμιζαν με σύκα, σταφύλια, μέλι και μυρωδικά. Τα λαζαράκια δεν είχαν στόμα, γιατί σύμφωνα με την παράδοση ο Λάζαρος είδε πολλά στον κάτω κόσμο και πικράθηκε και δεν θελησε να μιλήσει.

Την Κυριακή των Βαΐων
Στα χωριά του Πηλίου, οι νύφες της χρονιάς, φτιάχνουν μπουκετάκια με κεντημένα βάγια και λουλούδια δεμένα με κορδέλες και τα πηγαίνουν σ’ ένα πανέρι στην εκκλησία την Κυριακή των Βαΐων. Μετά τη λειτουργία τα μοιράζουν στους συγγενείς και τους φίλους. Παλιότερα έγραφαν και τα ονόματα κάθε οικογένειας στο μπουκετάκι. Τη Μεγάλη Εβδομάδα
Η Μεγάλη Εβδομάδα αποτελεί περίοδο πνευματικής, σωματικής, αλλά και υλικής προετοιμασίας για το Πάσχα. Οι περισσότεροι, κυρίως οι γυναίκες, παρακολουθούν τις ακολουθίες της εκκλησίας, νηστεύουν και προετοιμάζουν το σπίτι και το τραπέζι του Πάσχα.

Μεγάλη Πέμπτη
Τη Μεγάλη Πέμπτη ή Κοκκινοπέφτη οι νοικοκυρές έβαφαν το πρωί τα αυγά, έβαζαν το πρώτο στο εικονοστάσι και με αυτό σταυρώνουν τα παιδιά, όταν ήταν άρρωστα. Και ο αριθμός των αυγών πρόσεχαν να είναι ορισμένος, το δοχείο να είναι καινούργιο και το νερό με την μπογιά να μη χυθεί. Τα αυγά τα έβαφαν με ριζάρι, φύλλα από κρεμμύδια κ.λπ., και τα έκαναν πέρδικες στολίζοντάς τα με το σχήμα των φύλλων. Τα αυγά βάφονται κόκκινα για το αίμα της θυσίας του Χριστού, για τη χαρά της Αναστάσεως και την αποτροπή του κακού. Για τον ίδιο λόγο όταν τα έβαφαν οι νοικοκυρές κρεμούσαν έξω ένα κόκκινο πανί. Μόνο όσες οικογένειες πενθούν δεν βάφουν αυγά. Αλλά και σ’ αυτούς θα φέρουν οι συγγενείς και από αυτά θα πάνε και στον τάφο του νεκρού τους.
Στη Θεσσαλία οι νοικοκυρές για φαγητό της μέρας ετοιμάζουν νηστίσιμη χορτόπιτα, «τη λαχανιά», με κόθαρο και βάζουν μέσα σπανάκι, τσουκνίδα, λάπατα, παζιά, παπαρούνες και άλλα χόρτα.

Μ. Παρασκευή
Τη Μ. Παρασκευή οι νοικοκυρές δεν μαγειρεύουν, ούτε κάνουν δουλειές. Τρώνε πρόχειρα και πηγαίνουν το βράδυ στον επιτάφιο. Το Μεγάλο Σάββατο
To M. Σάββατο οι νοικοκυρές ζυμώνουν και κεντούν τις λαμπροκουλούρες, και στέλνουν τα πασχαλινά δώρα στους νονούς. Οι λαμπάδες της Ανάστασης, δώρο του νονού προς τα βαφτιστήρια ή του αρραβωνιαστικού προς τη μνηστή του ήταν άσπρες και στολισμένες με κύριο τον συμβολισμό τους ως πηγής φωτός. Επιπλέον, τη μέρα αυτήν οι άνδρες της οικογένειας σφάζουν και προετοιμάζουν το αρνί για τη σούβλα. Στη Θεσσαλία οι μετακινούμενοι κτηνοτρόφοι, Βλάχοι και Σαρακατσαναίοι, φημίζονταν για τις ικανότητές τους σε αυτόν τον τομέα, καθώς λόγω του ότι είχαν ζώα σούβλιζαν και έψηναν αρνιά και σε άλλες γιορτές και περιστάσεις.
Την Κυριακή του Πάσχα μαζεύονται οι οικογένειες και φίλοι και ψήνουν όλοι μαζί τα αρνιά στις γειτονιές με γλέντι και χορό. Το έθιμο αυτό στη Θεσσαλία αρχίζει να φθίνει κυρίως μετά τη δεκαετία του 1960 στα αστικά κέντρα, ενώ διατηρείται στην ύπαιθρο.

Του Αγίου Γεωργίου
Άμεσα συνδεδεμένη με το Πάσχα και την άνοιξη είναι η γιορτή του Αγίου Γεωργίου, η οποία συνήθως συμπίπτει με τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, όταν το Πάσχα γιορτάζεται μετά την 23η Απριλίου. Ο Άη Γιώργης θεωρείται ο προστάτης των κτηνοτροφικών πληθυσμών, οι οποίοι ξεκινούν την άνοδό τους για ξεκαλοκαιριό στα βουνά μετά τη γιορτή του.
Είναι ο Άγιος που προστατεύει στα ορεινά τις εγκαταστάσεις των μετακινούμενων κτηνοτρόφων, Βλάχων και Σαρακατσαναίων. Επίσης, ο Άγιος Γεώργιος είναι προστάτης και των αγροτικών πληθυσμών, αφού προστατεύει τα σπαρτά και τα βοηθάει να μεγαλώσουν. Την ημέρα της γιορτής του γινόταν ή ανανεωνόταν όλες οι ποιμενικές και γεωργικές συμφωνίες.
Εκτός όμως από τους ποιμενικούς και γεωργικούς πληθυσμούς, ο καβαλάρης Άγιος θεωρείται προστάτης της καθαρότητας του πόσιμου νερού, δρακοντοκτόνος, που σύμφωνα με την παράδοση, σκότωσε τον δράκοντα της δίψας.
Σε διάφορες περιοχές στη Θεσσαλία, την ημέρα του Άη Γιώργη γίνεται πανηγύρι και λιτάνευση της εικόνας του Αγίου στο χωριό. Ενδεικτικά στον νομό Λάρισας αναφέρουμε τον Πυργετό, τους Γόννους, ενώ στο Μακρυχώρι, ο Άγιος γιορτάζεται με το έθιμο των καβαλάρηδων.

Τα «Πασχαλόγιορτα» στο Μεγαλόβρυσο Αγιάς και στην Αμυγδαλή
Το έθιμο περιλαμβάνει παραδοσιακά τραγούδια χωρίς μουσική και τον χορό που χορεύεται την Τρίτη ημέρα του Πάσχα από άντρες και από γυναίκες, σε δύο σειρές. Κάθε στίχος των τραγουδιών τραγουδιέται από τις γυναίκες και έπειτα επαναλαμβάνεται από τους άντρες. Παλαιότερα τα «Πασχαλόγιορτα» χορεύονταν καθ’ όλη τη διάρκεια των εορτών του Πάσχα.

 

 

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: « Προηγούμενο Επόμενο »

Συνδρομητική Υπηρεσία

διαβάστε την ελευθερία online

Ηλεκτρονικό Αρχείο Εφημερίδας


Σύνδεση Εγγραφή

Πρωτοσέλιδο εφημερίδας

Δείτε όλα τα πρωτοσέλιδα της εφημερίδας

Ψιθυριστά

Ο καιρός στη Λάρισα

Διαφημίσεις

INTERCOMM FOODS
DEREE 2-4-24
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑ ΤΕΝΝΙΣ JUNIOR 2024
Μείνε μαζί μας

Η "Ελευθερία", ήταν από τις πρώτες εφημερίδες που σηματοδότησε την παρουσία της στο Internet, μ' ένα ολοκληρωμένο site.

Facebook Twitter Youtube

 

Θεσσαλικές Επιλογές

 sel ejofyllo karfitsa 1

Γενικές Πληροφορίες

Η Εφημερίδα

Ταυτότητα

Όροι Χρήσης

Προσωπικά Δεδομένα

Επικοινωνία

 

Η σελίδα είναι πλήρως συμμορφωμένη με τη σύσταση (ΕΕ) 2018/334 της επιτροπής της 1ης Μαρτίου 2018 , σχετικά με τα μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο (L63).

 

Visa Mastercard  Maestro  MasterPass