Σε ενδελεχή μελέτη του Θεσσαλού ερευνητή – ιστορικού Θεοδώρου Α. Νημά, η οποία δημοσιεύεται στον 4ο τόμο (2014), του επιστημονικού περιοδικού «Θεσσαλικά Μελετήματα», που κυκλοφόρησε φέτος, αναδεικνύεται ο σημαντικός ρόλος των Θεσσαλών κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918) και την Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922), ενώ δημοσιεύονται χιλιάδες ονομάτων καταγομένων από τους νομούς Λαρίσης και Μαγνησίας που έπεσαν υπέρ πατρίδος, με παράθεση του τόπου και του χρόνου θανάτου τους.
Στην αρχή της μελέτης γίνεται αναφορά στην θρυλική Ι Μεραρχία Λαρίσης ή Σιδηρά Μεραρχία, με την οποία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη η νεότερη ιστορία της Θεσσαλίας, διότι στα δύο συντάγματά της, το 4ο ΣΠ στη Λάρισα και το 5ο ΣΠ στα Τρίκαλα, καθώς και το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων στην Καρδίτσα, κατετάγησαν και από τις γραμμές τους έλαβαν μέρος σε όλους τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες οι περισσότεροι στρατεύσιμοι της Θεσσαλίας και έγραψαν λαμπρές σελίδες στα πεδία των μαχών. Με ορμητήριο τη Λάρισα και τα Τρίκαλα οι μονάδες της Ι Μεραρχίας έλαβαν μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-13, τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1918), τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41. Η δράση τους υπήρξε μοναδική και γρήγορα δημιουργήθηκε ένας θρύλος γύρω από αυτή.
Σε ό,τι αφορά στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εξιστορείται πρώτα η κατάληψη της Θεσσαλίας από τους «Συμμάχους» (Μάιος – Ιούνιος 1917). Εδώ παρατίθενται ιστορικές πληροφορίες για το πώς η ενισχυμένη 30ή Γαλλική Μεραρχία Βενέλ, που συμπεριλάμβανε και αποικιακά στρατεύματα (Μαροκινούς σπαχήδες και Ανναμίτες), εισήλθε στη Θεσσαλία και κατέλαβε την Ελασσόνα, χωρίς να συναντήσει αντίσταση, διότι η Ι Μεραρχία Λαρίσης είχε λάβει εντολή να μην αντιδράσει. Εντύπωση προκαλεί η ιταμή στάση του στρατηγού Βενέλ απέναντι στο Επιτελείο της Μεραρχίας και στις μονάδες της με αποτέλεσμα να υπάρξουν 39 νεκροί και τραυματίες αξιωματικοί και οπλίτες Έλληνες, ενώ συνελήφθησαν αιχμάλωτοι 49 αξιωματικοί και 269 οπλίτες Έλληνες, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στην Κατερίνη. Για την κατάληψη της Θεσσαλίας ο στρατηγός Σαράιγ διέθεσε πάνω από 20.000 στρατό για να αντιμετωπίσει 600 Έλληνες στρατιώτες. Εδώ παρατίθενται και άγνωστες φωτογραφίες από την παρουσία του γαλλικού στρατού κατοχής στη Θεσσαλία.
Μετά την αποπομπή του βασιλιά Κωνσταντίνου και την εγκαθίδρυση της κυβερνήσεως Βενιζέλου στην Αθήνα, η επίσημη Ελλάς πλέον ήταν στο πλευρό της Αντάντ. Τότε άρχισε και η επιστράτευση των ελληνικών μονάδων. Η Ι Μεραρχία, η οποία αποτελούνταν από το 4ο ΣΠ (Λαρίσης), το 5ο ΣΠ (Τρικάλων), το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων (Καρδίτσας) και την Ι Μοίρα Ορειβ. Πυρ/κού, ως το τέλος Απριλίου 1918 είχε επιστρατευθεί. Η Μεραρχία εξοπλίστηκε και τον Δεκέμβριο 1917 μεταφέρθηκε σιδηροδρομικώς στη Θεσσαλονίκη (στρατόπεδο Νάρες), όπου εκπαιδεύτηκε και από τις 27 Φεβ. έως τις 2 Μαρ. 1918 μεταστάθμευσε οδικώς στο Μέτωπο του Στρυμόνα. Στο διάστημα Μαρτίου - Απριλίου 1918 παρέμεινε στο μέτωπο του Στρυμόνα, ενώ από τον Απρίλιο του 1918 πήρε μέρος στις επιχειρήσεις εναντίον των Γερμανο-Βουλγάρων και συνέβαλε στη νίκη των Συμμάχων.
Πολλοί Θεσσαλοί στρατιώτες πολέμησαν μέσα από τις τάξεις άλλων μονάδων (Μεραρχία Σερρών) και έλαβαν μέρος στις φονικότατες μάχες της Δοϊράνης. Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι οι περισσότεροι θάνατοι δεν προήλθαν από εχθρικές σφαίρες στο πεδίο της μάχης, αλλά από διάφορες ασθένειες (ασιατική γρίππη, τύφος, χολέρα κ.ά.). Εδώ εξαίρεται και η δράση του Γεωργίου Κονδύλη, ο οποίος έκτοτε κατέστη θρύλος, ιδίως μετά την καθοριστική συμβολή του στην κατάληψη του απόρθητου υψώματος του Σκρα τον Ιούνιο του 1918.
Εν συνεχεία γίνεται αναφορά στην Εκστρατεία εις Ουκρανίαν (1919), στην οποία καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι Θεσσαλοί συνταγματάρχες τότε Γεώρ. Κονδύλης και Νικ. Πλαστήρας, οι οποίοι επέδειξαν εξαιρετική γενναιότητα και διοικητική ικανότητα.
Ακολουθεί εκτενής εξιστόρηση της Μικρασιατικής Εκστρατείας (Απρίλιος 1919 - Αύγουστος 1922), στην οποία οι θεσσαλικές μονάδες της Ι Μεραρχίας διεδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο. Στην ενότητα αυτή γίνεται λόγος για την αποβίβαση στη Σμύρνη και τις επιχειρήσεις από Μάιο 1919 έως Μάιο 1920, για τις επιχειρήσεις από Ιούνιο έως Νοέμβριο 1920, τις επιθετικές επιχειρήσεις Δεκεμβρίου 1920 - Μαρτίου 1921, τις επιθετικές επιχειρήσεις Ιουνίου - Ιουλίου 1921, την προέλαση προς τον Σαγγάριο και την Άγκυρα, και τέλος την στασιμότητα και την υποχώρηση του Ελληνικού Στρατού (Σεπ. 1921-Σεπ. 1922). Και εδώ δημοσιεύονται άγνωστες και ενδιαφέρουσες φωτογραφίες από την παρουσία του Ελληνικού Στρατού στη Μ. Ασία.
Σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες του Ελληνικού Έθνους, ιδιαίτερα δε κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1919) και την τετράχρονη Μικρασιατική Εκστρατεία η Θεσσαλία πλήρωσε βαρύν φόρο αίματος.
Ο κ. Νημάς, μετά από μακρά έρευνα στα αρχεία του Στρατού και επισκέψεις σε πολλά ηρώα της Θεσσαλίας, προέβη σε μία πρώτη καταγραφή των εκ των νομών Λαρίσης και Μαγνησίας καταγομένων αξιωματικών και οπλιτών που έπεσαν υπέρ πατρίδος κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Μικρασιατική Εκστρατεία.
Μας δίνεται επίσης η πληροφορία ότι το σύνολο καταγεγραμμένων από τον ίδιο Θεσσαλών νεκρών από το 1897 έως το 1922 ανέρχεται στους 7.223!
