Από τον Κων/νο Οικονόμου
ΓΕΝΙΚΑ: Οι Μούσες στην αρχαία ελληνική μυθολογία ήταν εννέα θεότητες-Νύμφες. Ο Απόλλων τις καθοδηγούσε, ήταν ο “Μουσηγέτης” τους. Αρχικά οι θεότητες αυτές ήταν Νύμφες του βουνού και των νερών. Ο Ησίοδος στη Θεογονία αφηγείται: «Η Μνημοσύνη κοιμήθηκε στην Πιερία με το γιο του Κρόνου και γέννησε αυτές τις παρθένες που μας κάνουν να ξεχνάμε τα βάσανά μας και απαλύνουν τους πόνους μας. Εννιά νύχτες συνέχεια ο συνετός Δίας ανεβαίνοντας στο ιερό κρεβάτι του, κοιμότανε δίπλα στη Μνημοσύνη, μακριά απ’ όλους τους αθανάτους. Ύστερα από ένα χρόνο, όταν οι εποχές και οι μήνες είχαν συμπληρώσει τον κύκλο τους κι όταν πέρασαν πολλές μέρες η Μνημοσύνη γέννησε εννιά κόρες, που όλες τις μάγευε η μουσική». Τα ονόματα που αποδίδονται στις Μούσες είναι: Κλειώ, Ευτέρπη, Θάλεια, Μελπομένη, Τερψιχόρη, Ερατώ, Πολυμνία, Ουρανία, Καλλιόπη. Σήμερα, ο όρος “μούσα” χρησιμοποιείται συχνά για να δείξει ότι κάποιος (ή, συνήθως, κάποια) εμπνέει τον καλλιτέχνη στα έργα τέχνης που σχεδιάζει. Μάλιστα, ο ορός αυτός χρησιμοποιείται και στα ομηρικά έπη, καθώς ο Όμηρος ισχυρΊζεται ότι η Μούσα είναι η έμπνευσή του.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΘΕΜΙΑΣ: Η Καλλιόπη [ετυμολογείται από το: καλή + οψ=φωνή ή έπος=λόγος), θεωρείτο η προστάτιδα της Επικής ποίησης. Η Κλειώ [ετυμολογείται από το: κλέος=δόξα], η προστάτιδα της Ιστορίας που οδηγεί στο ανθρώπινο κλέος. Η Ευτέρπη [από το: ευ + τέρπω, που σημαίνει ευχαριστώ], ήταν η Μούσα της Λυρικής ποίησης, που “ευ τέρπει” την ακοή, μέσω της μουσικής. Η Θάλεια [από το ρήμα: θάλλω= ανθίζω, ακμάζω], θεωρείτο η προστάτιδα της βουκολικής (ποιμενικής) ποίησης και, κατά τους κλασικούς χρόνους, της Κωμωδίας Η Μελπομένη [από το: μέλπω=μελωδώ + μένος], ήταν η Μούσα της Τραγωδίας, που “μέλπει” με “μένος”, το οποίο ταιριάζει με την, αρχικώς, οργιώδη εμφάνιση της τραγωδίας, ως μιας καθαυτό διονυσιακής εκδήλωσης. Η Τερψιχόρη [από το: τέρπω + χορός], ήταν η προστάτιδα της ορχήσεως, εφόσον “τέρπει” με το χορό. Η Ερατώ [ως παράγωγο της λέξης “έρως”], θεωρείτο η Μούσα της Ερωτικής ποίησης. Η Πολύμνια [από το: πολύς + ύμνος), ήταν η προστάτιδα Μούσα της θρησκευτικής ποίησης και των ύμνων προς τους θεούς. Τέλος, η Ουρανία (< ουρανός), ήταν η προστάτιδα της Αστρονομίας.
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΟΥΣΕΣ: Ο Παυσανίας, αλλά και Λατίνοι μυθολογικοί συγγραφείς, υποστηρίζουν ότι υπήρχαν δύο γενιές Μουσών. Οι εννέα που αναφέραμε πριν ήταν η δεύτερη γενιά. Η πρώτη γενιά αφορά 3 Μούσες, που ήταν κόρες του Ουρανού και της Γαίας (Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, 9, 29, 1). Οι τρεις αυτές πανάρχαιες Μούσες, που αποκαλούνται Ελικωνιάδες Μούσες, εφόσον κατοικούσαν στα δάση του Ελικώνα, ήταν οι εξής: Η Μνήμη, η Μελέτη και η Αοιδή. Κατά τους αρχαίους προγόνους μας, η τέχνη της ποίησης χρειάζεται και τις τρεις αυτές Μούσες, για να συνδυαστεί το τραγούδι με τη μνήμη και τη μελέτη, γιατί για να τραγουδήσει κανείς χρειάζεται πρώτα μνήμη, στίχου και μουσικής και πολλή μελέτη, δηλαδή (εξ)άσκηση.
Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΔΕΛΦΙΚΩΝ ΜΟΥΣΩΝ: Στους Δελφούς λάτρευαν τρείς άλλες μούσες, τη Νήτη, τη Μέση και την Υπάτη, που συμβόλιζαν τις τρεις χορδές της λύρας.
ΠΙΕΡΙΔΕΣ ΜΟΥΣΕΣ: Στη, ρωμαϊκή Μυθολογία, που θεωρείται σε γενικές γραμμές φτωχό αντίγραφο της αντίστοιχης ελληνικής, με τη συλλογική ονομασία Πιερίδες, αποκαλούνται γενικά οι Μούσες. Τη χρήση του όρου κάνουν συχνά Ρωμαίοι ποιητές και συγγραφείς. Στην ελληνική μυθολογία, όμως, ο μύθος των Πιερίδων Μουσών περιγράφεται με διαφορετική ιστορία και γενεαλογία. Κατά τον ελληνικό μύθο, οι Πιερίδες Μούσες ή Νύμφες, ήταν οι εννέα κόρες του Πιέρου και της Ευίππης που διέμεναν στα δάση στα Πιέρια όρη. Τα ονόματά τους, κατά τον Νίκανδρο τον Κολοφώνιο [2ος αι. π.Χ.], ήταν: Κολυμβάς, `Ιυγξ, Κεγχρίς, Κίσσα, Χλωρίς, Ακαλανθίς, Νήσσα, Πιπώ και Δρακωντίς. Επειδή τραγουδούσαν ωραιότατα, οι Πιερίδες θέλησαν κάποτε να συναγωνισθούν με τις άλλες Μούσες και ανέβηκαν για το σκοπό αυτό στον Ελικώνα. Οι Μούσες όμως νίκησαν στον συναγωνισμό στο τραγούδι τις Πιερίδες και για να τις τιμωρήσουν τις μεταμόρφωσαν σε κίσσες [συνηθισμένα πουλιά στα δρυοδάση].
Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου, είναι δάσκαλος στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας - συγγραφέας
konstantinosa.oikonomou@gmail.com www.scribd.com/oikonomoukon
