Από τον Βασίλη Πλατή
Το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών στη Μεγάλη Βρετανία επιβεβαίωσε την ύπαρξη «τριγμών» στο ευρωπαϊκό εποικοδόμημα. Ο απερχόμενος πρωθυπουργός και θριαμβευτής των βρετανικών εκλογών της 7ης Μαΐου 2015 Ντέιβιντ Κάμερον, αμέσως μετά την εκλογική του νίκη, δεσμεύτηκε στο βρετανικό λαό ότι θα προχωρήσει σε δημοψήφισμα έως το 2017, με ερώτημα την παραμονή ή όχι της χώρας στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Έως τότε, ο βρετανός πρωθυπουργός θα επιχειρήσει να διαπραγματευτεί με το ευρωπαϊκό διευθυντήριο που συγκροτείται κατά κύριο λόγο από τη Γερμανία και δευτερευόντως από τη Γαλλία, ώστε να επιτύχει ευνοϊκότερους όρους συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση και περισσότερες ελευθερίες.
Βέβαια, η αμφισβήτηση των ευρωπαϊκών θεσμών και της διαδικασίας ολοκλήρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τους Βρετανούς δεν είναι κάτι καινούριο. Είναι γνωστό ότι η Μεγάλη Βρετανία εξαρχής δε συμμετείχε στη νομισματική ένωση των χωρών της Ευρώπης διατηρώντας το εθνικό νόμισμα, τη στερλίνα, ενώ διαχρονικά συνεισφέρει λιγότερο σε σύγκριση με άλλες χώρες στα κοινοτικά κονδύλια.
Η ανησυχία ωστόσο για το μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης και ο ευρωσκεπτικισμός εντάθηκαν σε κάποιο βαθμό τις τελευταίες ημέρες όχι μόνο από το αποτέλεσμα των βρετανικών εκλογών, που χαρακτηρίστηκε λίγο έως πολύ αναμενόμενο αναφορικά με την ευρωπαϊκή του διάσταση, αλλά και από εκείνο των τοπικών εκλογών που διεξήχθησαν την περασμένη Κυριακή στην Ιταλία και την Αυστρία. Στην Ιταλία, χωρίς να ανατραπεί η υπεροχή της κεντροαριστερής κυβέρνησης του πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι, η ξενοφοβική «Λέγκα του Βορρά» επικράτησε στην περιφέρεια του Βένετου (πρωτεύουσα η Βενετία), ενώ εξασφάλισε υψηλό ποσοστό 15% και στην κεντρική Ιταλία. Αντίστοιχα, στην Αυστρία, στα δύο από τα εννέα ομόσπονδα κρατίδια όπου ολοκληρώθηκαν οι εκλογές, το ακροδεξιό «Κόμμα των Ελευθέρων», επίγονος του ναζιστικού κόμματος του Γεργκ Χάιντερ που πριν από μερικά χρόνια είχε συμμετάσχει σε κυβέρνηση συνεργασίας, αναδείχτηκε σε τρίτη δύναμη τριπλασιάζοντας τα ποσοστά του.
Οι πολιτικοί συσχετισμοί που διαμορφώθηκαν στις παραπάνω περιπτώσεις ασφαλώς δε δημιουργούν σκηνικό «ανατροπής» και διάλυσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν πρέπει να υποτιμηθεί η δυναμική των αντιευρωπαϊκών κομμάτων που τοποθετούνται και στις δύο κατευθύνσεις του πολιτικού τόξου και έχουν ισχυροποιηθεί ιδιαίτερα σε όλη την Ευρωζώνη: από το ισχυρό ακροδεξιό «Εθνικό Μέτωπο» της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία που διεκδικεί με αξιώσεις την είσοδό του στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών της Γαλλίας το 2017 και το «Κόμμα για την Ανεξαρτησία του Ηνωμένου Βασιλείου» του Νάιτζελ Φάρατζ, που απέσπασε στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές ποσοστό 12,3%, έως το ρατσιστικό «Γιόμπικ» στην Ουγγαρία, το ξενοφοβικό «Αληθινοί Φινλανδοί», δεύτερη πολιτική δύναμη στη Φιλανδία, αλλά και τη «Χρυσή Αυγή» στη χώρα μας.
Εντύπωση προκαλεί πάντως η εμφάνιση κομμάτων που αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης ακόμη και στις ισχυρότερες οικονομικά χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, όπως στη Γερμανία, τη Νορβηγία, τη Δανία και αλλού. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι η αμφισβήτηση που εκφράστηκε για την ευρωπαϊκή προοπτική σε ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη κυρίως τα τελευταία χρόνια, δεν οφείλεται αποκλειστικά στην οικονομική κρίση που «σάρωσε» τη Γηραιά Ήπειρο και μεγέθυνε τις ανισότητες μεταξύ πλούσιου Βορρά και εξαθλιωμένου Νότου.
Βέβαια, οι ανισότητες αυτές είναι υπαρκτές όπως και τα υψηλά ποσοστά ανεργίας και οι πολυπληθείς μεταναστευτικές ροές, τις οποίες αδυνατούν να διαχειριστούν οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Γενικότερα πάντως διαπιστώνεται ένα έλλειμμα δημοκρατίας στη λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμών, με αποτέλεσμα τα ευρωπαϊκά κράτη και οι πολίτες τους να νιώθουν ότι σε αρκετές περιπτώσεις εξαναγκάζονται σε υποταγή στη βούληση του «ιερατείου των Βρυξελλών». Καθώς η κριτική αυτή για τη λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμών εκπορεύεται από διάφορες κατευθύνσεις και με πειστική τεκμηρίωση, είναι ίσως ακόμη καιρός, πριν πυκνώσουν και γίνουν περισσότερο απειλητικά τα σύννεφα της αμφισβήτησης πάνω από τον ευρωπαϊκό ορίζοντα, η Ενωμένη Ευρώπη να σχεδιάσει από κοινού το μέλλον της με διάθεση πραγματικής συνεργασίας και αλληλεγγύης των λαών της, ώστε να αποκατασταθεί η κλονισμένη εμπιστοσύνη των πολιτών.
Ο Βασίλης Πλατής, είναι φιλόλογος-δρ. Ιστορίας Α.Π.Θ.
