Ο επαγγελματικός προσανατολισμός σε χώρες σοβαρές και ανεπτυγμένες (π.χ. Γερμανία, Ελβετία κ.λπ.) που έχουν πετύχει σχεδόν μηδενική ανεργία αντιμετωπίζεται πιο σοβαρά και από την ίδια την καθ’ αυτό παιδεία.
Οι άνθρωποι σκέφτονται πολύ απλά:
- Τι να το κάνω να εκτρέφω, ας πούμε... αγελάδες στην Ινδία, όπου ξέρω ότι λόγω ιδιαίτερων θρησκευτικών συνηθειών κανείς δεν καταναλώνει αγελαδινό κρέας;
Δεν κάνουν δηλαδή το κλασικό λάθος που γινόταν πάντα στην ελληνική αγροτική οικονομία. Όπου πολλοί αγρότες προέβαιναν σε καλλιέργειες και παρήγαγαν προϊόντα χωρίς να έχουν καν ιδέα πού θα τα διαθέσουν. Απλά «άκουγαν» ότι το τάδε προϊόν πουλάει, βουρ να βάλουμε κι εμείς το τάδε προϊόν.
Το ζήτημα στις προηγμένες δυτικές κοινωνίες το αντιμετώπισαν δεκαετίες πριν. Άνθρωποι πραγματιστές και προγραμματισμένοι, ειδικά οι προτεστάντες του Βορρά, είδαν έγκαιρα ότι ορισμένοι τομείς, όπως λ.χ. οι κλασικές και ανθρωπιστικές σπουδές είναι μεν σημαντικοί, πλην όμως δεν μπορούν να είναι ο... βασικός κορμός της εκπαίδευσης. Αυτό δεν στέκεται στην πραγματική ζωή που σε μεγάλο βαθμό υπαγορεύεται από την οικονομία. Κατανόησαν ότι αυτό που θα παίξει ρόλο στο άμεσο μέλλον (και το μέλλον αυτό ήρθε) είναι η παραγωγή μεσαίων επαγγελματικών στελεχών που θα πλαισιώσουν διάφορους τομείς της παραγωγής. Η εθνική αυτή επιλογή είχε τρία πολύ ευεργετικά αποτελέσματα:
Πρώτον, εξοικονομήθηκαν σοβαροί πόροι στον τομέα της εκπαίδευσης, αφού μειώθηκε το... «ακριβό σπορ» των πανεπιστημιακών σπουδών που βέβαια δεν είναι για όλους. Τα πανεπιστήμια έπαψαν πια να βγάζουν σωρηδόν πτυχιούχους και να διανέμουν χαρτιά χωρίς αντίκρισμα. Από την άλλη, οι γονείς δεν υποχρεώνονταν πλέον σε αιματηρές θυσίες για να σπουδάσουν –ακόμη και τους μέτριους μαθητές- καθιστώντας τους απλά μελλοντικούς ανέργους και υποψήφιους νέο-μετανάστες.
Δεύτερη σοβαρή επίπτωση είναι πως η παραγωγή μεσαίων στελεχών από τα επαγγελματικά Λύκεια, ευνόησε σοβαρότατα όλους τους κλάδους της παραγωγής. Βιομηχανία, βιοτεχνίες, οικοτεχνίες, χωράφια, αγροκτήματα, κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις βρήκαν έτοιμο και καλά καταρτισμένο προσωπικό, ικανό να εργάζεται, να σχεδιάζει και να δίνει νέα πνοή και φρέσκες ιδέες στην παραγωγή. Στην Ελβετία μάλιστα, ήταν ακόμη πιο «μάγκες». Τα παιδιά των επαγγελματικών λυκείων δεν μένουν στα εργαστήρια των ελβετικών ΕΠΑΛ, αλλά στέλνονται κατευθείαν στους εργοδότες και στους χώρους δουλειάς για «μαθητεία». Έτσι, και οι εργοδότες βρίσκουν φτηνό εργατικό δυναμικό και οι μαθητές βγάζουν ένα πολύ καλό χαρτζιλίκι εκπαιδευόμενοι.
Τρίτη συνέπεια είναι ότι μεγάλο μέρος αυτών των μεσαίων στελεχών, μετά το στάδιο της μαθητείας, οδηγούνται στην αυτό-απασχόληση. Δηλαδή, προχωρούν, είτε μόνοι τους είτε συνεργαζόμενοι, στην ίδρυση της δικής τους μικρής επιχείρησης (συχνά οικοτεχνίας). Αυτό έχει δημιουργήσει ένα απίθανο πλέγμα μικρών και ευέλικτων παραγωγικών επιχειρήσεων που, είτε δουλεύουν για λογαριασμό μεγάλων εργοστασίων είτε εξάγουν απευθείας το προϊόν τους, συνεισφέροντας σημαντικά στην αύξηση του παραγόμενου εθνικού προϊόντος.
Για να φτάσουν όμως σε αυτά τα επιτεύγματα, οι άνθρωποι ακολούθησαν μια κοινή εθνική γραμμή στην παιδεία, η οποία δεν αλλάζει τη φιλοσοφία της όσες Κυβερνήσεις, μπλε, πράσινες, κόκκινες κι αν αλλάξουν. Και ό,τι σχεδιάζεται έχει έναν κοινό παρονομαστή: τον επαγγελματικό προσανατολισμό. Οι Γερμανοί μάλιστα τον εφαρμόζουν από το δημοτικό σχολείο κι ας τους λένε ότι είναι πρόωρο και βάρβαρο να καθορίζεις τον δρόμο ενός παιδιού από τα δώδεκά του χρόνια. Για την ώρα πάντως, το αποτέλεσμα δικαιώνει τους Γερμανούς.
Εκεί οι άνθρωποι απαντούν σε ένα απλό ερώτημα:
Τι χρειάζεται η διεθνής αγορά σήμερα; Τι χρειαζόμαστε ως χώρα για να εξυπηρετήσουμε τις ανάγκες μας και για να αναπτύξουμε νέους δυναμικούς κλάδους;
Σε χώρες όπως η Ελλάδα επικρατούν ακόμη αντιλήψεις του 19ου αιώνα. Πάνω απ’ όλα η... κλασική παιδεία! Πάνω απ’ όλα η... μόρφωση (έτσι, γενικώς και αορίστως). Πάνω απ’ όλα η ανθρωπιστική διάσταση. Πολύ ωραία όλα αυτά, αλλά δεν σε κάνει λιγότερο... ανθρωπιστή αν ρίξεις και μια ματιά στην πεζή και αμείλικτη πραγματικότητα, δηλαδή στην πραγματική οικονομία, στην πραγματική ζωή. Και τι πιο... ανθρωπιστικό από ένα σύστημα εκπαίδευσης που θα βγάζει αποφοίτους ικανούς να δουλεύουν παραγωγικά, δημιουργικά αποκτώντας έναν καλό εισόδημα και θέτοντας έτσι τις βάσεις για μια κανονική και ευτυχισμένη ζωή; Και ως πότε θα πληρώνουμε τις ιδεοληψίες ορισμένων «τρελαμένων» συνδικαλιστών της άκρας αριστεράς (μόνο στην Ελλάδα απέμειναν πια) που θεωρούν ότι κάθε σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά είναι για το πυρ το εξώτερο; Ως πότε θα παίρνουν οι Κυβερνήσεις σοβαρά αυτές τις αραχνιασμένες αντιλήψεις (γιατί δυστυχώς τις παίρνουν).
Ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός (ο περιβόητος... ΣΕΠ) καθιερώθηκε στην Ελλάδα αρκετά νωρίς (1976). Τη δεκαετία του ‘80 το Υπ. Παιδείας τον εισήγαγε» στα σχολεία. Από τότε... αγνοείται η τύχη του. Το «ΣΕΠ» κατέληξε να είναι από τα μαθήματα εκείνα που τα λέγαμε «η χαρά του παιδιού», κατάλληλα μόνο για να συμπληρώνουν το ωράριό τους οι καθηγητές των πιο άσχετων ειδικοτήτων, τους οποίους ποτέ κανείς δεν είχε σοβαρά εκπαιδεύσει. Όλοι αυτοί που ενεπλάκησαν στη... «διδασκαλία» του ΣΕΠ τόνιζαν πάντα τη μεγάλη... σημασία που είχε για την πορεία του κάθε νέου ανθρώπου, αλλά… ως εκεί. Παρουσίαζαν πέντε βασικά επαγγέλματα, μετέφεραν στις τάξεις τις υποκειμενικές τους απόψεις σχετικά με το ποια επαγγέλματα έχουν ή δεν έχουν μέλλον και... τέλος. Γίνεται έτσι δουλειά; Το σχολείο παρέμεινε το σχολείο των... αρχαίων, των μαθηματικών και της φυσικής, ένα σχολείο – προπονητήριο των μονομάχων - μαθητών για το σφαγείο των εξετάσεων. Όπου οι καλύτεροι πρέπει να περάσουν Ιατρικές, Νομικές, Πολυτεχνεία και... Στρατιωτικές Σχολές (σιγουριά και μονιμότης γαρ) και οι... δευτερότριτοι να «στοιβαχθούν» στα υποβαθμισμένα ΕΠΑΛ.
Κι έτσι, δικαίως τω λόγω, αφού το μάθημα χρεοκόπησε στις τάξεις, το Υπουργείο Παιδείας το περιόρισε και από φέτος στην ουσία το καταργεί. Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός εντάσσεται σε μια γενικότερη δομή μαζί με άλλα αντικείμενα και... Κύριος οίδε πώς ακριβώς θα λειτουργήσει.
Πολύ φοβούμαστε ότι ο ΣΕΠ αντιμετωπίζεται και πάλι επιπόλαια. Απλώς «τακτοποιείται» σε μια δομή, έτσι για να υπάρχει και για λόγους μείωσης του κόστους.
Όμως κάποτε πρέπει να δούμε σοβαρά –και κατ’ απόλυτη προτεραιότητα- το αρχικό ζήτημα:
- Τι πτυχιούχους παράγουμε παιδιά; Ποιος καθοδηγεί και πώς τα νέα παιδιά; Τι χρειαζόμαστε ως χώρα; Ως πότε θα ξοδεύουμε το αίμα μας για να αποκτούμε απλώς «χαρτιά» (στην ουσία κουρελόχαρτα); Θα το δούμε ποτέ σοβαρά με σχεδιασμούς δεκαετιών ή θα εννοούμε να ασχολούμαστε και να καταναλώνουμε ενέργεια και φαιά ουσία για να βρούμε τρόπους ορισμού σημαιοφόρων και παραστατών και διδασκαλίας των θρησκευτικών;
Πρόσφατα στο «The Voice» εμφανίστηκε ένας πιτσιρικάς. Τραγούδησε, και μετά έπιασε κουβέντα με τους κριτές.
«Εεεε βασικά είμαι ο Γιώργος… Σπούδασα Φιλοσοφική, εεε… τώρα εργάζομαι ως ντι – τζέι, εεε και ψάχνω μια ευκαιρία να ασχοληθώ με τη μουσική».
Βασικά είναι ο Γιώργος. Τελείωσε μια Σχολή χωρίς μέλλον επειδή πέρασε σ’ αυτήν, κάνει μια δουλειά παρτ – τάιμ και χωρίς κανένα μέλλον. Φυτοζωεί με ένα χαρτζιλίκι και αντί να δει τι θα κάνει στη ζωή του κυνηγά χίμαιρες σε τάλεντ σόου.
Βασικά… έχουμε αποτύχει. Ας ξεκινήσουμε από αυτό.
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
alexiskalessis@yahoo.gr
