Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου, συγγραφέα
ΓΕΝΙΚΑ – ΚΑΤΑΓΩΓΗ: Οι Υάδες στην Μυθολογία ήταν οι αδελφές Νύμφες της βροχής. Η ονομασία τους προέρχεται από το αρχαίο ρήμα υώ= βρέχω. Οι Υάδες ήταν κόρες του Τιτάνα Άτλαντα και της Πλειόνης, σύμφωνα με τον Υγίνο [Fabulae], ή της Αίθρας κατα τον Οβίδιο [Ημερολόγιο]. Άλλοι μυθολογικοί συγγραφείς θεωρούν τις Νύμφες αυτές κόρες του Ύαντα και της Βοιωτίας. Στην επικρατέστερη εκδοχή πάντως, ο Ύας ήταν αδελφός τους. Οι Υάδες μαζί με τις 7 Πλειάδες αποτελούν τις 14 Ατλαντίδες, αλλιώς γνωστές ως Δωδωνίδες καθώς ήταν νύφες προερχόμενες από τη Δωδώνη, που σ’ αυτές δόθηκε [κατά μία εκδοχή] ο θεός Διόνυσος ως βρέφος για να τον μεγαλώσουν, κατόπιν επιθυμίας του Δία. Στην τελευταία αυτή υπηρεσία τους προς τον Διόνυσο οφείλουν και την ονομασία τους Νυσιάδες, σύμφωνα με τον Νόννο.
ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ ΣΤΑ ΑΣΤΡΑ: Μετά τον θάνατο του αδελφού τους, Ύαντα, σε ένα κυνήγι του από ένα λιοντάρι, οι Υάδες άρχισαν ένα ατέλειωτο γοερό κλάμα από τη λύπη τους. Έτσι αιτιολογούσαν οι αρχαίοι και το «κλάμα» των βροχών. Τότε οι θεοί τις λυπήθηκαν και τις μεταμόρφωσαν σε αστέρια. Άλλη εκδοχή θεωρεί ότι έγιναν αστέρια από τον Δία σε ανταμοιβή για το έργο τους να αναθρέψουν έναν Θεό. Συγκεκριμένα, όταν ο Λυκούργος1 απείλησε την ασφάλεια του Διονύσου, οι Υάδες, με την εξαίρεση της Αμβροσίας, κατέφυγαν με το βρέφος-θεό και τη βοήθεια της Θέτιδας, στην Θήβα, όπου τον εμπιστεύτηκαν στην Ινώ. Τότε ο Δίας τους έδειξε την ευγνωμοσύνη του για το γεγονός ότι έσωσαν το γιο του, τοποθετώντας τις μεταξύ των αστέρων. Στην Αστρονομία γνωρίζουμε το ανοικτό σμήνος αστέρων με την ονομασία Υάδες που βρίσκεται στον αστερισμό του Ταύρου. Μάλιστα, κατά μία εκδοχή, ο αδελφός τους τοποθετήθηκε κι αυτός στον ουρανό με τη μορφή του αστερισμού του Υδροχόου. Άλλη μια συνάφεια των Υάδων με τις βροχές είναι και η εμφάνιση του σμήνους των [αστέρων Υάδων] πριν την αυγή στις αρχές του φθινοπώρου [η «εώα επιτολή» τους, κατά τους αρχαίους], που προμήνυε κάθε χρόνο το τέλος του ξερού καλοκαιριού και τις πρώτες βροχές για τις μεσογειακές χώρες.
ΟΙ ΕΠΤΑ ΥΑΔΕΣ: Τα ονόματα των Υάδων ποικίλλουν στους διάφορους μυθογράφους. Η επικρατέστερη εκδοχή θέλει τα ονόματά τους να είναι τα εξής: Φάολα, Αμβροσία, Ευδώρα, Κορωνίς και Πολυξώ. Σε αυτές προστίθενται συνήθως η Θυώνη και η Προδίκη, θεωρούμενες ετεροθαλείς αδελφές των προηγουμένων, γιατί ήταν κόρες του Ύαντα ή του Άτλαντα από την Αίθρα. Κατά τον Ησίοδο, οι Υάδες ήταν πέντε: η Φαισύλη, η Κορωνίς, η Κλεεία [ή Κλειώ], η Φαιώ και η Ευδώρα. Για το Θαλή το Μιλήσιο οι Υάδες ήταν μόνο δύο, ενώ για τον Ευριπίδη τρεις. Ο Διόδωρος αναφέρει και τα ονόματα Φιλία, Κορωνίδα και Κλεις. Ο Φερεκύδης αναφέρει μόνο έξι απ' αυτές και τις καλεί Δωδωναίες Νύμφες και τροφούς του Διονύσου.
ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ: «Άλλά όταν οι Πλειάδες και οι Υάδες κι ο ισχυρός Ωρίων εμφανιστούν, να ρυθμίσετε τις δουλειές σας γιατί έφτασε η εποχή του οργώματος.» [Ησίοδος, Έργα και Ημέραι, στ. 609-610]. «Κάποιοι λένε ότι οι Υάδες λέγονται έτσι επειδή φέρνουν τη βροχή, όταν αυξάνονται, γιατί η βροχή είναι «υείν» στα ελληνικά.» [Υγίνος, Fabulae 192, 2ος μ.Χ. αι.]. «Όταν καλούν σε συσκότιση το λυκόφως, οι Υάδες, τότε αποκαλύπτεται το πρόσωπο του Ταύρου, που λάμπει με επτά ακτίνες της φωτιάς. Είναι αυτό που οι Έλληνες ναυτικοί αποκαλούν Υάδες από τη λέξη τους βροχή [υετός]». [ Κικέρων, De Natura Deorum]. « Η μάγισσα Μήδεια μιλά για τη δύναμή της πάνω από τους ουρανούς(!) και λέει: στην εντολή της φωνής μου ο Φοίβος [ήλιος] έχει σταματήσει στο μέσο του ουρανού και οι Υάδες μετακόμισαν από τα μαγικά μου ξόρκια.» [Seneca, Μήδεια 767 κ.ε.].
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ησίοδος, Αποσπάσματα Αστρονομία. Ησίοδος, Έργα και Ημέρες. Υγίνος, Fabulae 192. Υγίνος, Astronomica 2.21. Οβίδιος, Fasti [5]. Κικέρων, De Natura Deorum. Seneca, Μήδεια. Βαλέριος Flaccus, Η Αργοναυτική Εκστρατεία. Στάτιο, Θηβαΐδα. Servius, Σχόλια για ττην Αινειάδα του Vergil 748. Ευστάθιος, σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα 1155.
konstantinosa.oikonomou@gmail.com www.scribd.com/oikonomoukon
1. Ο Λυκούργος, βασιλιάς των Ηδωνών, ενός λαού που κατοικούσε κοντά στο Στρυμόνα, είναι ο πρώτος που τόλμησε να διώξει το Διόνυσο από τη χώρα του.
