«Το πιο ηλίθιο κατασκεύασμα που έχω δει μέχρι τώρα. Αν δεν το τροφοδοτήσεις με δεδομένα, -(data, τα λένε σήμερα οι νεολαίοι, λες και δεν υπάρχει και μάλιστα θαυμάσια ελληνική λέξη)- δεν κάνει τίποτε! Αν όμως, το τροφοδοτήσεις με δεδομένα, κάνει θαύματα μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα».
Σήμερα οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές είναι το κυρίαρχο της ζωής μας. Ακόμη και γιαγιάδες έχουν κινητό τηλέφωνο τελευταίας γενιάς (5G), ταμπλέτα-tablet και ιστοσελίδα-facebook. H ταχύτητα των επικοινωνιών μεταξύ των ανθρώπων είναι απίστευτη. Ο υποφαινόμενος χειρίζομαι Η/Υ, όταν έγκλειστοι το 2020 από την επάρατη πανδημία του «Covid-19», ο γιος μου και συνάδελφός μου στη δικηγορία, μου έδωσε έναν φορητό υπολογιστή για να σταματήσω να γράφω, όπως έλεγε, αναχρονιστικά και χειρόγραφα αγωγές, προτάσεις κ.λπ. Σε λίγους μήνες άρχισα να γράφω με τυφλό σύστημα, γιατί όταν ήμουν πρωτοετής φοιτητής και οι καθηγητές μας τότε δεν είχαν εκδεδομένα βιβλία, παρά μόνο σημειώσεις στον πολύγραφο, πήγα σε σχολή γραμματέων και έμαθα γραφομηχανή σε τυφλό σύστημα και στενογραφία. Τη μεν γραφομηχανή δεν τη χρησιμοποίησα ποτέ, γιατί πάντοτε στην επαγγελματική μου καριέρα είχα υπάλληλο γραμματέα. Τη στενογραφία, εκτός από τις σημειώσεις που κρατούσα κατά την παράδοση των μαθημάτων και βοηθήθηκα στις εξετάσεις τους, σήμερα, ύστερα από τόσα χρόνια, την ξέχασα. Βλέπω τα τότε στενογραφημένα γραπτά μου και μου φαίνονται αλαμπουρνέζικα.
Ήδη μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα το ChatGPT έγινε η εφαρμογή με την ταχύτερα αναπτυσσόμενη βάση χρηστών στην ιστορία του Διαδικτύου, εξάπτοντας το ενδιαφέρον εκατοντάδων εκατομμυρίων χρηστών για την «τεχνητή νοημοσύνη»- (ΤΝ). Οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες Google, Microsoft, Amazon κ.α., ελέγχουν τα ευρύτατα κέντρα δεδομένων, που μπορούν να κινήσουν τα συστήματα της νέας τεχνολογίας. Οι μηχανές σήμερα κάνουν θαύματα. Εφαρμόζονται πολλές καινοτομίες και εφαρμογές, που παλιότερα φάνταζαν ουτοπίες. Π.χ. στην ιατρική, με τη βοήθεια της τεχνικής νοημοσύνης, μπορούμε να διαγνώσουμε αν και με ποια πιθανότητα ένα άτομο θα εμφανίσει στο διάβα της ζωής του καρδιολογικά προβλήματα, αρκεί να δώσουμε στον Η/Υ ορισμένα δεδομένα - data, όπως, ποια είναι τα επίπεδα της χοληστερίνης, του ζακχάρου κ.λπ. Επίσης στη μετεωρολογία με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης μπορούμε να λύσουμε πολύ δύσκολές μαθηματικές εξισώσεις και ανάλογα με τα δεδομένα που θα δώσουμε, να πάρουμε καλύτερες και ασφαλέστερες απαντήσεις, για το πότε πρέπει να εκκενώσουμε μία περιοχή, λόγω μιας πλημμύρας ή μιας πυρκαγιάς.
Το ερώτημα όμως είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Μπορούν οι μηχανές να σκεφτούν σύμφωνα με τον νόμο; Η απάντηση είναι πως όχι. Η πολυπλοκότητα του νομικού συλλογισμού, του πλαισίου των νομικών κανόνων και των πραγματικών περιστατικών, που καλούνται να αξιολογήσουν και να ερμηνεύσουν οι δικαστές και σε σχέση με τις αυξημένες απαιτήσεις διαφάνειας του δικαστικού έργου και της αιτιολογίας των αποφάσεών τους, θέτουν δυσυπέρβλητα τεχνολογικά και δικαιοπολιτικά εμπόδια. Στο μέλλον, νομικοί και πληροφορικοί, θα συνεργάζονται, αλλά και θα μοιράζονται γνώσεις και θα αλληλοεπιδρούν ο ένας στον άλλο, σε πιθανά σενάρια χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης στο πολύπλοκο σύστημα της δικαιοσύνης. Όμως η άκρατη δεδομενοποίηση της Δικαιοσύνης και η υιοθέτηση μιας αμιγώς στατιστικής ανάλυσης, κοινωνικών και νομικών δεδομένων, κανόνων και αξιών, δημιουργεί κινδύνους για την ανθρώπινη αυτονομία και κοινωνική εμπειρία και ευημερία. Η πρόβλεψη των αποφάσεων ενός δικαστηρίου από την τεχνητή νοημοσύνη, φαντάζει πολύπλοκη και είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί με την εφαρμογή τεχνητών μέσων. Ελλείπει το animus, το πνεύμα, η σκέψη, το βουλητικό, η λογική του ανθρώπου. Ο άνθρωπος αποφασίζει, όχι οι αλγόριθμοι. Ο έλλογος και δίκαιος δικαστής θα βγάλει την απόφαση. Όχι η μηχανή. Σε κάποια πράγματα οι μηχανές είναι καλύτερες από τους ανθρώπους, όπως στους υπολογισμούς. Όμως ο άνθρωπος μπορεί να θέτει τις σωστές και λογικές ερωτήσεις. Ο γιατρός θα αποφασίσει για την ανάλογη θεραπεία, όχι η μηχανή. Ο δικαστής θα εκδώσει την ορθή δικανική κρίση, όχι η άψυχη και κρύα μηχανή. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει καλύτερα ποσοστά προβλεψιμότητας, όχι όμως και δικανική κρίση. Η απονομή της δικαιοσύνης είναι ζωντανή υπόθεση. Παράγεται από λογικοπραγματικές σχέσεις. Πρέπει να γίνει υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών στους κατάλληλους νομικούς κανόνες. Χρειάζεται μόρφωση, παιδεία και φαντασία με στοχασμό.
Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων στην κλασική ελληνική εποχή, ήταν η αρχή της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ). Διόμισι χιλιάδες χρόνια μετά, καλούμαστε να εξερευνήσουμε και να εξελίξουμε αυτό που οι Αρχαίοι Έλληνες μαθηματικοί πρώτοι διανοήθηκαν και εφάρμοσαν στην πράξη. Ίδωμεν!

*O Βασίλης Κων. Νίκου είναι δικηγόρος - Θεσσαλονίκη
e-mail: vasnikou@otenet.gr