Βέβαια η πόλη από παλιά δεν είχε να επιδείξει σημαντικές ομορφιές, παρά μόνον την ιστορική πέτρινη γέφυρα που ενώνει τις όχθες του «αργυροδίνη». Γι’ αυτό και όλες σχεδόν οι απεικονίσεις της Λάρισας από ξένους καλλιτέχνες κατά την τουρκοκρατία περιορίζονται στην καταγραφή τοπίων της κατά μήκος του Πηνειού.

Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 μπορεί να διέκοψε την εξελικτική πορεία της Λάρισας, όμως από απεικονιστικής απόψεως την ανέδειξε και εκτός ελληνικών συνόρων. Ακόμη και σήμερα, 120 χρόνια από την άτυχη για την χώρα μας τροπή των πολεμικών γεγονότων, οι ιχνηλάτες της παλαιάς Λάρισας, δηλαδή οι άνθρωποι της Φωτοθήκης[1], αποκαλύπτουν πολύ συχνά απεικονίσεις της περιόδου εκείνης, σε ξεχασμένα και σπάνια σήμερα περιοδικά και βιβλία της εποχής, από την πλουσιότατη βιβλιογραφία αυτού του πολέμου.

Η σημερινή μας εικόνα παριστάνει μια γνώριμη τοποθεσία της Λάρισας. Ο καλλιτέχνης στάθηκε στην αριστερή όχθη του Πηνειού στην περιοχή του Πέρα μαχαλά και προσήλωσε τη ματιά του στο ποτάμι, στη γέφυρα και προ πάντων στην εκκλησία του Αγίου Αχιλλίου που βρίσκεται στην κορυφή του Λόφου. Την απέδωσε με την τέχνη της ξυλογραφίας[2]. Τα απεικονιζόμενα μέρη έχουν κατά καιρούς περιγραφεί από την στήλη αυτή. Εκείνο όμως που χαρακτηρίζει την εικόνα είναι ότι ο χαράκτης όλα αυτά τα στοιχεία της εικόνας (Πηνειός, Γέφυρα, Λόφος) τα πλαισιώνει, τα καδράρει, από τις τρεις πλευρές με τους κορμούς και το πλούσιο φύλλωμα δύο δένδρων, ενώ η τέταρτη πλευρά, η κάτω, συμπληρώνεται με την απεικόνιση της όχθης του ποταμού. Στην όχθη, αλλά και μέσα στο νερό μια ομάδα από πάπιες ομορφαίνει το τοπίο. Το χαρακτικό αυτό του Νικόλα προσφέρει την αίσθηση της γαλήνης, της χαράς και της απλότητας στη θέασή του.

Χαράκτης της εικόνας είναι ο Νικόλαος Παυλόπουλος, ο οποίος είναι γνωστός στο ευρύ κοινό με το καλλιτεχνικό του όνομα Νικόλας. Γεννήθηκε στον Άγιο Γεώργιο του Πηλίου το 1909. Ο πατέρας του ήταν ξυλογλύπτης εκκλησιαστικών αντικειμένων(τέμπλα, δεσποτικούς θρόνους, στασίδια, κλπ.) και κοντά του πήρε τα πρώτα μαθήματα της τέχνης αυτής. Όταν τελείωσε το Γυμνάσιο του Βόλου πήγε το 1929 στην Αθήνα. Φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στον τομέα της γλυπτικής και δάσκαλός του ήταν ο καθηγητής Θωμάς Θωμόπουλος και αργότερα της ζωγραφικής. Τις καλλιτεχνικές του σπουδές συμπλήρωσε στην Ιταλία όπου παρέμεινε επί τρία χρόνια. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα καταπιάστηκε κυρίως με την γλυπτική ακαδημαϊκού ύφους στο ξύλο και στο μάρμαρο. Η πιο δημιουργική του περίοδος ήταν η μεταπολεμική. Από τα γλυπτά έργα του πιο γνωστό είναι το μεγάλων διαστάσεων άγαλμα του Αριστοτέλη στην γενέτειρα του δασκάλου του Μεγ. Αλεξάνδρου, τα Στάγειρα Χαλκιδικής. Τιμήθηκε με πολλά βραβεία και πέθανε το 1990. Μετά τον θάνατό του, με διαθήκη δημιουργήθηκε στην πατρίδα του τον Άγιο Γεώργιο Πηλίου το «Δημοτικό Μουσείο Γλύπτη Νικόλα», όπου φυλάγονται μερικά από τα καλύτερα έργα του, ενώ στις γειτονικές Μηλιές με κληροδότημά του χρηματοδότησε το «Ευδόξειο», έναν χώρο πολιτιστικών εκδηλώσεων, αφιερωμένο στη μνήμη της μητέρας του Ευδοξίας, η οποία καταγόταν από τις Μηλιές.

Η ξυλογραφία που συνοδεύει το σημερινό κείμενο δεν είναι το μοναδικό έργο του που έχει σχέση με τη Λάρισα. Στην Κεντρική Πλατεία βρίσκεται η προτομή του παλιού δημάρχου Μιχαήλ Σάπκα, έργο του 1963, η οποία αποκαλύφθηκε σε επίσημη τελετή στις 14 Μαΐου 1964[3]. Υπάρχει μέχρι σήμερα και ο καλλιτέχνης υπογράφει το έργο του ως «Νικόλας γλύπτης».

Επί πλέον ο Φώτος Γιοφύλλης σε εργασία τουμε τίτλο «Νικόλας. Γλύπτης – Χαράκτης», αναφέρει ότι μεταξύ των άλλων αξιόλογων ξυλόγλυπτων έργων του «…έκαμε τότες κλισέ σε ξύλο για τα Τυρναβίτικα σταμπάτα υφάσματα». Είναι βέβαια γνωστό ότι οι περισσότερες αυθεντικές μήτρες των Εργαστηρίων Σταμπωτών του Τυρνάβου είναι σήμερα κτήμα του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας.

[1]. Όπως έχει επανειλημμένα γραφεί, μια ομάδα ανήσυχων Λαρισαίων οι οποίοι ανήκουν στον Σύλλογο του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας, αναζητούν, συλλέγουν, ταυτοποιούν και έχουν την πρόθεση να προβάλλουν μέσω του διαδικτύου τις παλιές φωτογραφίες της πόλεως. Ίσως θα μπορούσε ένα μέρος των προσπαθειών τους να επιμερισθεί και στην αναζήτηση και καταγραφή όλων των ζωγραφικών απεικονίσεων της πόλεως, από την πρώτη του 1545 που έχει εντοπισθεί, μέχρι και σήμερα.

[2]. Ξυλογραφία είναι μια ειδική τεχνική εκτύπωσης κατά την οποία η παράσταση σχεδιάζεται πάνω σε ξύλινη επιφάνεια και τα σημεία που πρέπει να παραμείνουν ανεικονικά απομακρύνονται με μαχαίρι ή σκαρπέλο, επιτρέποντας έτσι στο υπόλοιπο ανέπαφο μέρος να εκτυπωθεί με οποιοδήποτε χρώμα επιλέξει ο καλλιτέχνης.

[3]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Μιχαήλ Σάπκας. Ο ευπατρίδης πολιτικός (1873-1956), Λάρισα (2013) σελ. 58-60.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ

nikapap@hotmail.com