Τελευταίος σταθμός της περιοδείας του Σπυρίδη ήταν το χωριό Καζακλάρ [1] για το οποίο σημείωσε [2]:
[Καζακλάρ]: «Όταν έφιππος αναχωρήσας από τον Τύρναβον επλησίαζα το Καζακλάρ, εντύπωσιν μου ενεποίησεν ευθύς εξ αρχής η μεγάλη ερήμωσις και καταστροφή η οποία εβασίλευεν εις την πόλιν αυτήν. Πριν ακόμη εισέλθω εις το χωρίον αντίκρυσα το περίφημον δάσος του, το πλούσιον εις πτελέας [= φτελιές ή καραγάτσια] και πολλά καρποφόρα δένδρα. Ήτο όλον κατεστραμμένον. Τα δένδρα, κομμένα όλα εις ύψος ενός μέτρου, ενεποίουν την εντύπωσιν νεοφυτευθέντος αλσυλλίου, καθώς τα κλαδιά των έχουν τώρα πάλιν αρχίσει να φουντώνουν. Εκεί πρώτα – πρώτα εξέσπασεν η καταστρεπτική μανία του τουρκικού στρατού (…). Όταν εισήλθον εις το Καζακλάρ, μου εφάνη ευθύς εξ αρχής ότι δεν υπήρχον και μεγάλαι ζημίαι. Τα διώροφα και τριώροφα μόνον σπίτια εφαίνοντο όλα εκ θεμελίων σχεδόν κατεστραμμένα. Όλα τα άλλα μικρά σπίτια, από τα οποία απαρτίζεται ως επί το πλείστον το Καζακλάρ, όπως συνειθίζεται εκεί να είνε εκτισμένα με περιτείχισμα εις τον δρόμον και προαύλιον εμπρός, δεν εδείκνυον εξωτερικώς τίποτε, εφαίνοντο σχεδόν άθικτα.
Αλλ’ όταν συνοδευόμενος από ένα των προκρίτων κατοίκων, περιήλθον εσωτερικώς τας οικίας αυτάς, τότε αντελήφθην του φοβερού μεγέθους της καταστροφής. Το Καζακλάρ απαρτίζεται από πεντακοσίας κατά μέσον όρον οικίας, κατοικουμένας από δυόμισυ χιλιάδας ψυχάς. Από αυτάς 154 εκάησαν, τας δε άλλας κατέστρεψαν καθ’ ολοκληρίαν σχεδόν οι κατοικήσαντες εντός Τούρκοι στρατιώται, αφαιρέσαντες παν είδος ξυλείας. Αλλά και πως να μην εγίνοντο αι καταστροφαί αυταί, αφού απεστάλησαν προς διαμονήν εις το Καζακλάρ πεντακόσιοι Γκέκηδες και το περίφημον εν Τουρκία τάγμα του ιππικού, το επονομαζόμενον «σουργούν ταμπούρ», δηλαδή τάγμα της εξορίας το οποίον αποτελείται από τα αποβράσματα του τουρκικού στρατού και εις το οποίον δεν επιτρέπεται η εντός πόλεων παραμονή ένεκα φόβου ταραχών και καταστροφών (…).
Αλλά και ο θρησκευτικός φανατισμός των Τούρκων εξέσπασεν εις την καταστροφήν των εκκλησιών, μόλις επάτησαν το πόδι των εις το χωρίον. Το Καζακλάρ είχε δύο εκκλησίας. Μίαν παλαιάν και μίαν νέαν. Η παλαιά εκκλησία, εις μνήμην του αγίου Γεωργίου ανεγερθείσα, εκάη το εσπέρας του Μεγάλου Σαββάτου [= 1897], άμα τη εισόδω του τουρκικού στρατού. Η νέα εκκλησία, η Κοίμησις της Θεοτόκου, έπαθε και αυτή μεγάλας ζημίας, αλλά δεν κατεστράφη καθ’ ολοκληρίαν. Εβεβήλωσαν τας εικόνας, κατέστρεψαν τα κουφώματα και αφήρεσαν τους σταυρούς των τεσσάρων μικρών θολίσκων αυτής. Ηθέλησαν επίσης ν’ αφαιρέσουν και τον σταυρόν του μεσαίου μεγάλου θόλου, πυροβολούντες συνεχώς αυτόν, αλλά ο σταυρός δεν έπιπτεν. Ανέβησαν τότε πολλοί στρατιώται εις τον θόλον και τυλίξαντες τον σταυρόν διά σχοινίων, έσυρον κάτωθεν. Αλλ’ ήτο τόσον καλά εμπεπηγμένος εις τον θόλον, ώστε δεν κατώρθωσαν και πάλιν τίποτε.
Την «Κοίμησιν της Θεοτόκου» δεν κατέστρεψαν καθ’ ολοκληρίαν οι Τούρκοι, διότι ήθελαν να την κάμουν Τζαμί Σουλτανικόν, καθώς έλεγον πολλαί επιγραφαί γραφείσαι εις τους εσωτερικούς τοίχους της εκκλησίας: «Θα γίνη Τζαμί του Σουλτάνου». Εντός της παλαιάς εκκλησίας του αγίου Γεωργίου είχεν εγκαταλειφθή ο νεκρός του εκ Κορίνθου υπολοχαγού του πεζικού Κωνσταντίνου Μακροπούλου, όστις φονευθείς την μεσημβρίαν της Μεγάλης Παρασκευής εις Δελέρια, μετεκομίσθη εις Καζακλάρ την 5ην μ.μ. της αυτής ημέρας και εναπετέθη εντός της εκκλησίας του αγίου Γεωργίου, με σκοπόν να ταφή την επομένην. Επήλθεν η υποχώρησις του ελληνικού στρατού και ο επακολουθήσας πανικός και ο νεκρός του Κωνσταντίνου Μακροπούλου εγκατελείφθη εντός της εκκλησίας. Όταν δε εισήλθον οι Τούρκοι και έθεσαν πυρ εις τον «Άγιον Γεώργιον» εκάη μαζή και το σώμα του ατυχούς πολεμιστού (…).
Εις την συνοικίαν «Μπετσιλιέρ», εις την είσοδον του χωρίου, εσώθησαν έως είκοσι σπίτια. Εις την συνοικίαν «Τσάι Μαχαλά» εσώθησαν δέκα. Εις την συνοικίαν «Γενί Τζαμί» πέντε μόνον, εκ των οποίων δύο είνε τουρκικά. Εις την συνοικίαν «Εσκή Τζαμί» εσώθησαν τρία μόνον. Εις την συνοικίαν «Τατάρ Μαχαλά» εν μόνον εσώθη. Εις δε την συνοικίαν τέλος, «Καργατζή Μαχαλά» εσώθησαν δεκαπέντε (…). Και άλλας μυρίας καταστροφάς επέφερον οι Τούρκοι εις το Καζακλάρ, αι οποίαι ενέκρωσαν καθ’ ολοκληρίαν το πριν ανθηρόν και πλουσιώτατον τούτο χωρίον, του οποίοι οι κάτοικοι έχουσι συσσωρευθή ήδη εις τας οικίας των αναχωρησάντων Τούρκων καταμαστιζόμενοι υπό ασθενειών (…). Με την εις Καζακλάρ μετάβασίν μου, συνεπληρώθη ολόκληρος η ανά την Θεσσαλίαν περιοδεία μου. Αι εντυπώσεις τας οποίας απεκόμισα εξ αυτής, συνοψίζονται εις τας τρείς ταύτας λέξεις: Πείνα, γυμνότης και καταστροφή».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Μετονομάστηκε σε Αμπελώνα στις 19 Ιουλίου 1928 (ΦΕΚ 156/Α/8-8-1928).
[2]. Σκριπ (Αθήνα), φ. 1026 (2 Ιουλίου 1898).