Παρουσία του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιγνατίου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο κοινό η ιστορία του ναού και τα διασωθέντα κειμήλια και οι βυζαντινές του εικόνες, όπως περιγράφονται στο λεύκωμα του ναού που κυκλοφόρησε πρόσφατα.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ Ι.Ν. ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Ο ιστορικός-ερευνητής κ. Νίκος Παπαθεοδώρου, αναφέρθηκε στην ιστορία του ναού στο διάβα των χρόνων. Όπως είπε η πρώτη αναφορά για το παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου στον Αρναούτ μαχαλά είναι το 1826 στο κώδικα του Αγ. Αχιλλίου. Ο συγκεκριμένος κώδικας είναι μια συλλογή εγγράφων τα οποία αφορούν την δοσοληψία του παγκαρίου του Αγ. Αχιλλίου από το 1810 μέχρι το 1881. Στον ίδιο κώδικα υπάρχουν και τα ονόματα ορισμένων ιερέων οι οποίοι είχαν κατά διαστήματα υπό την εποπτεία τους το παρεκκλήσιο.

Το 1855 οι κάτοικοι των συνοικιών Αρναούτ και Σαρασλάρ υπέγραψαν πληρεξούσιο για την κατασκευή του ναού της συνοικίας, τον Άγιο Αθανάσιο. Το έγγραφο αυτό έχει διασωθεί. Συντάχθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1855 με την εποπτεία του μητροπολίτη Λαρίσης Στεφάνου και το υπέγραψαν «όλοι οι Μαχαλιώτες» κάτοικοι, με πρώτους τους ιερείς του Αρναούτ μαχαλά. Με το πληρεξούσιο αυτό συνεστήθη ερανική επιτροπή αποτελούμενη από ευυπόληπτα μέλη της συνοικίας, τα οποία θα φρόντιζαν για την είσπραξη των εισφορών μέχρι την αποπεράτωσή του.

Η ολοκλήρωση του ναού άργησε. Τα εγκαίνια του Αγίου Αθανασίου έγιναν το 1869 και πρώτοι επίτροποι του ναού αναφέρονται ότι ήταν οι Γεώργιος Φαρμακίδης, Κωνσταντίνος Σηλυβρίδης Αριστ. Χατζημέμος, Παναγιώτης Κουκουτάρας και Γεώργιος Κόμης.

Το 1925-26, προφανώς επειδή ο ναός ήταν απλός στην κατασκευή και ανεπαρκής στο μέγεθος ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες της ενορίας, «ανακαινίσθηκε εκ βάθρων» στο ίδιο σημείο. Δυστυχώς η ζωή του ναού αυτού υπήρξε σύντομη, μόνον 15 χρόνια. Την 1η Μαρτίου 1941 καταστράφηκε ανεπανόρθωτα από το σεισμό και κρίθηκε κατεδαφιστέος. Όμως μέχρι το 1946 τουλάχιστον δεν είχε ακόμα κατεδαφισθεί.

Μετά την καταστροφή αυτή, το εκκλησιαστικό συμβούλιο και οι ενορίτες, αναγκάσθηκαν να στεγάσουν προσωρινά τον ναό τους σε μια αποθήκη που παλαιότερα στεγαζόταν το 7ο Δημοτικό Σχολείο και βρισκόταν στην αυλή του. Η διάρκεια λειτουργίας του προσωρινού αυτού ναού ήταν 46 χρόνια, από το 1941 μέχρι το 1987. Από το 1960 αναφέρεται ότι το εκκλησιαστικό συμβούλιο του Αγ. Αθανασίου και ορισμένοι ενορίτες ανέλαβαν την πρωτοβουλία να ανοικοδομήσουν τον κατεστραμμένο ναό. Καταρτίσθηκε ερανική επιτροπή και παρακλήθηκε ο αρχιτέκτονας Δημήτριος Διαμάντος ο οποίος όταν ήταν μαθητής Γυμνασίου κατοικούσε κοντά στον Άγ. Αθανάσιο, να εκτελέσει τα αρχιτεκτονικά σχέδια. Το ίδιο έγινε και με τον πολιτικό μηχανικό Απόστολο Σακελλαρίου που ήταν κάτοικος της συνοικίας και παρακλήθηκε να εκπονήσει τη στατική και την οικονομική μελέτη του έργου. Και οι δύο ανέλαβαν να εκτελέσουν τις εργασίες δωρεάν. Εν τω μεταξύ μεσολάβησε μια διχογνωμία ως προς τον τόπο ανέγερσης του νέου ναού, η οποία είχε σαν συνέπεια την καθυστέρηση έναρξης των έργων. Τελικά τα εμπόδια υπερνικήθηκαν και στις 3 Μαΐου 1987, έπειτα από 46 χρόνια από την καταστροφή του προηγουμένου ναού, έγιναν τα εγκαίνια του σημερινού περίλαμπρου οικοδομήματος, στο ίδιο ακριβώς σημείο με τον προηγούμενο του 1926. Παρ’ όλα αυτά η παράγκα που στέγασε την προσωρινή εκκλησία για χρόνια εξακολουθεί να διατηρείται ερειπωμένη μέχρι και σήμερα αν και πέρασαν τριάντα χρόνια από την ανέγερση του σύγχρονου ναού.

Ο εκδότης του Θεσσαλικού Ημερολογίου κ. Κώστας Σπανός παρουσίασε, πέντε έγραφα, τα οποία σώζονται στο αρχείο του ναού του Αγίου Αθανασίου. Όλα συνέβαλαν στη δημιουργία κατάλληλου χώρου για την ανέγερση του ναού το 1851 και στην μεταγενέστερη αύξηση του αύλειου χώρου του. Πρόκειται για ένα πρακτικό 2 εφημερίων και 32 κατοίκων της συνοικίας Αρναούτ και της γειτονικής της Σαρασλάρ, για την ανέγερση, για πρώτη φορά, του ναού, για μία αγοραπωλησία ιδιωτικών κτισμάτων και για διαθήκες-αφιερώσεις υπέρ του ναού. Με τα έγγραφα αυτά, ο ναός του Αγίου Αθανασίου κατοχύρωσε το σύνολο του χώρου, έναντι οιασδήποτε αμφισβήτησης της ιδιοκτησίας του.

ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων κ. Σταυρούλα Σδρόλια και η αρχαιολόγος κ. Αγγελική Ασημακοπούλου, αναφέρθηκαν λεπτομερώς στις εικόνες του ναού του Αγίου Αθανασίου Λάρισας. Πολύτιμες πληροφορίες, όπως το πότε κτίσθηκε ο ναός, διασώθηκαν στις εικόνες και τα υπόλοιπα κειμήλια που διαφυλάχθηκαν στους ναούς. Όπως τόνισαν οι ομιλήτριες, οι παλιές εικόνες που σώθηκαν στο ναό είναι πολλές, πάνω από 80 ενώ πριν από είκοσι περίπου χρόνια κατέγραψε τα κειμήλια του ναού ο κ. Θεόδωρος Παλιούγκας. «Για την ανέγερση του ναού του Αγίου Αθανασίου πληροφορίες δίνονται από την παλιά εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου, η οποία βρισκόταν τοποθετημένη στο δυτικό τοίχο, πάνω από την είσοδο. Κτήτορας της μεγάλης αυτής εικόνας υπήρξε ο Βασίλειος Βακάλης με τη σύζυγό του Μαρία. Την ίδια χρονιά, το 1869, φιλοτεχνήθηκαν οι εικόνες του τέμπλου, όπως μαρτυρούν οι επιγραφές που τις συνοδεύουν. Σώζονται επτά δεσποτικές εικόνες και δεκαπέντε εικόνες Δωδεκαόρτου και φαίνεται ότι δύο ήταν οι σειρές εικόνων του τέμπλου. Οι δεσποτικές εικόνες έχουν ύψος 1μ. και πλάτος 65-72 εκ. Οι εικόνες που σώζονται είναι του Χριστού, της Παναγίας που φέρει την επιγραφή «Η Ελεούσα», του Αγίου Αθανασίου , του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, του Αγίου Νικολάου με τον Άγιο Στυλιανό, των Τριών Ιεραρχών, της Ζωοδόχου Πηγής και ακολουθούν οι εικόνες του Δωδεκαόρτου» σημείωσε, προσθέτοντας ότι επίσης σώζονται και φορητές του 19ου αιώνα αλλά και ορισμένες παλαιότερων εποχών, που ίσως δωρήθηκαν από τους πιστούς, αποτελώντας προηγουμένως έργα ιδιωτικής λατρείας. Καταλήγοντας, η κ. Σδρόλια υπογράμμισε ότι στις σωζόμενες εικόνες υπάρχουν σημαντικές μαρτυρίες για την κοινωνία της εποχής που υποστήριζε ένθερμα το ναό, παρά τις δυσκολίες των καιρών και την ξένη κατοχή. Γι’ αυτό το λόγο αξίζει να συντηρηθούν και να μελετηθούν αυτά τα έργα σε σύγκριση και με τα κειμήλια των υπόλοιπων ναών της Λάρισας. «Αποτελούν πολύτιμη αναφορά για την πίστη και την ιδεολογία του κόσμου της εποχής τους, λίγο πριν και λίγο μετά την απελευθέρωση και αυτή είναι και η σημαντικότερη αξία που αντιπροσωπεύουν οι εικόνες του Αγίου Αθανασίου και αξίζουν ενδελεχέστερης μελέτης και εκτίμησης» είπε χαρακτηριστικά.

Εν τω μεταξύ, θα πρέπει να αναφερθεί ότι όλοι οι ομιλητές έκαναν ιδιαίτερη αναφορά στον πατέρα Θεόφιλο, ιερέα του ναού Αγίου Αθανασίου για τη φροντίδα με την οποία περικλείει τα παλιά κειμήλια του ναού.

Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιγνάτιος, συγκινημένος ευχαρίστησε τον ιερέα του ναού, την επιτροπή αλλά και όλους όσοι συνδράμουν στο σπουδαίο έργο προσφοράς και αγάπης του Αγίου Αθανασίου, σημειώνοντας ότι αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση.

Συντονιστής της εκδήλωσης που διοργάνωσε η Ιερά Μητρόπολη Λάρισας και ο Ενοριακός Ιερός Ναός Άγιου Αθανασίου Λαρίσης ήταν δρ. Βυζαντινής Φιλολογίας Α.Π.Θ. κ. Χαράλαμπος Στεργιούλης.

Της Νατάσας Πολυγένη