Ο κ. Μαμάσης που έκανε την παρουσίαση αναφέρθηκε συνοπτικά στην ιστορία των υδροηλεκτρικών έργων και στην ιστορία του εξηλεκτρισμού της χώρας. Έδωσε ένα κατάλογο με τις υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις τις χώρας με τη χρονική εξέλιξή τους που φαίνεται στο σχήμα.

Έδωσαν επίσης τα στοιχεία για την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Όπως φαίνεται στο σχήμα τα τελευταία χρόνια έχουμε μείωση της συμβολής της παραγόμενης από το λιγνίτη ενέργειας κυρίως λόγω των ρύπων που παράγονται κατά την καύση του, του πετρελαίου καθώς εγκαταλείπονται μονάδες, σταθερή παραμένει η παραγωγή των υδροηλεκτρικών ενώ αυξάνει η συμμετοχή του φυσικού αερίου και των ΑΠΕ κυρίως φωτοβολταϊκών και αέρα. Ατυχώς στα χρόνια της κρίσης αυξάνονται και οι εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας κάτι ιδιαίτερα δυσάρεστο καθώς εκτός από την εξάρτηση από τρίτους έχουμε και μια δαπάνη που προφανώς επιβαρύνει το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών της χώρας. Είναι προφανές ότι η αντικατάσταση του λιγνίτη με φυσικό αέριο είναι μια λύση που παράγει λιγότερους ρύπους αλλά το φυσικό αέριο παραμένει υδρογονάνθρακας που παράγει αέρια του θερμοκηπίου και είναι εισαγόμενο.

Οι συγγραφείς αναφέρθηκαν στην υδροηλεκτρική ενέργεια ως θύμα της παραπληροφόρησης που υπάρχει από διάφορες πλευρές. Αναφέρθηκαν στα έργα του Άνω Αχελώου και στην υπάρχουσα εκτροπή που είναι το φράγμα και η λίμνη Πλαστήρα. Ανέφεραν ότι με την κατασκευή του φράγματος Πλαστήρα το 1960 εκτρέπονται σε ετήσια βάση περίπου 150 εκατομμύρια κ.μ. νερού από τη λεκάνη του Αχελώου στη Θεσσαλία. Ο αρχικός σκοπός της εκτροπής ήταν η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αλλά στη συνέχεια προστέθηκαν και άλλες χρήσεις όπως: (α) η άρδευση του θεσσαλικού κάμπου, (β) η ύδρευση της Καρδίτσας και (γ) η τουριστική αξιοποίηση της λίμνης Πλαστήρα.

Την ίδια τύχη όμως δεν είχαν και άλλα έργα όπως το φράγμα Μεσοχώρας. Σημείωσαν ότι ο ΥΗΣ Μεσοχώρας έχει εγκατεστημένη ισχύ 161.6 MW (2 μονάδες 80 MW και μία μονάδα 1.6 ΜW) με εκτιμώμενη μέση συνολική ετήσια παραγωγή ενέργειας 384 GWh. Το έργο άρχισε να κατασκευάζεται το 1986 και μετά από πολλές καθυστερήσεις, περατώθηκε το 2001. Έχουν επενδυθεί μέχρι σήμερα περίπου 410 εκατομμύρια ευρώ σε σημερινές τιμές, τα οποία παραμένουν πλήρως ανενεργά για 18 έτη. Η ετήσια απώλεια από τη μη παραγωγή της ενέργειας φτάνει τα 27 εκατομμύρια ευρώ (70 k ευρώ /GWh) ενώ άλλα τουλάχιστον 22 εκατομμύρια ευρώ είναι το ετήσιο κόστος για την εξυπηρέτηση των ανενεργών κεφαλαίων που έχουν επενδυθεί στο έργο. Η μη λειτουργία του έργου εγκυμονεί κινδύνους ειδικά σε περίπτωση πλημμύρας, ενώ χρειάζονται εργασίες συντήρησης. Φυσικά υπάρχουν και τα έργα του φράγματος Συκιάς και της σήραγγας εκτροπής που είναι ημιτελή (έχουν επενδυθεί και εκεί αντίστοιχα χρήματα των Ελλήνων φορολογουμένων) που παραμένουν ανενεργά με αντίστοιχες απώλειες για την ελληνική οικονομία. Στην παρουσίαση αναφέρθηκε ότι το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας των φωτοβολταϊκών είναι ιδιαίτερα υψηλή (περίπου τριπλάσιο) έναντι τόσο της υδραυλικής όσο και των ανεμογεννητριών αλλά φαίνεται να προωθούνται έναντι των άλλων.

Αναφέρθηκαν στο μέλλον της υδροηλεκτρικής ενέργειας. Σε έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας το 2013 επισημαίνεται ότι το 75% της δυνητικής υδροηλεκτρικής ενέργειας στον τρίτο κόσμο θα πρέπει να εξεταστεί για αξιοποίηση. Σε πολλές χώρες η μεγαλύτερη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας είναι η υδροηλεκτρική και μπορεί να συμβάλει στην εισαγωγή και των υπόλοιπων ανανεώσιμων πηγών καθώς μέσω συστημάτων άντλησης –ταμίευσης αποθηκεύουν την ενέργεια άλλων ανανεώσιμων πηγών που η παραγωγή τους δεν είναι συνεχής.

Τι γίνεται στη χώρα μας; Θα συνεχιστεί η αξιοποίηση της υδραυλικής ενέργειας της χώρας για ηλεκτροπαραγωγή; Στην Ελλάδα έχει αξιοποιηθεί περίπου το 1/3 της διαθέσιμης και οικονομικά αξιοποιήσιμης υδραυλικής ενέργειας. Το τελευταίο μεγάλο υδροηλεκτρικό έργο ήταν του Ιλαρίωνα στον Αλιάκμονα ισχύος 159 MW. Υπάρχουν σήμερα υπό κατασκευή, ο ΥΗΣ Μετσοβίτικο με εγκατεστημένη ισχύ 29 MW και όπως αναφέρθηκε ο ΥΗΣ Μεσοχώρας. Λειτουργούν ή είναι υπό κατασκευή 110 Μικρά υδροηλεκτρικά στην Ελλάδα συνολικής ισχύος 228 MW. ‘Όλα αυτά παράγουν καθαρή ενέργεια αξιοποιώντας τοπικούς πόρους. Οι συγγραφείς καταλήγουν στο ερώτημα αν θα προχωρήσουμε στην αξιοποίηση του υδραυλικού δυναμικού της χώρας παράγοντας φτηνή και καθαρή ενέργεια ή θα πάμε σε πιο ήπιες εφαρμογές όπως αυτή της εικόνας.

Η παρουσίαση αυτή έδωσε μια πολύ κατατοπιστική εικόνα της κατάστασης στη χώρα και των αγκυλώσεων που δεν μας αφήνουν να βγούμε από την κρίση. Ας ελπίσουμε ότι θα επικρατήσει η κοινή λογική.

* Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας