Με την ευκαιρία θέλω να αναφερθώ στο θέμα «ενημέρωση/εκπαίδευση» των αγροτών. Ένα θέμα που συζητήθηκε σε ορισμένους κύκλους με την ευκαιρία των δύο ημερίδων ήταν η απουσία αγροτών από τις εκδηλώσεις αυτές. Μάλιστα κάποιος σχολίασε ότι στην ημερίδα για τη λειψυδρία της Θεσσαλίας παρευρέθηκαν μόνο έξι αγρότες. Στην ημερίδα για το έδαφος νομίζω ότι ήταν περισσότεροι. Το ερώτημα που τέθηκε είναι αν οι αγρότες πρέπει να παρακολουθούν ημερίδες για να παίρνουν νέες γνώσεις και αν μπορούν να παρακολουθούν ομιλίες με επιστημονικό περιεχόμενο, όπως καμπύλες, στατιστικά στοιχεία κ.λπ. Νομίζω ότι η συζήτηση πρέπει να συμπεριλάβει και το θέμα της διαρκούς εκπαίδευσης των αγροτών. Είναι γνωστό ότι οι γνώσεις στην εποχή μας αλλάζουν με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Κάθε 10-15 χρόνια οι γνώσεις ανανεώνονται και διευρύνονται. Πώς παρακολουθεί ο αγρότης αυτές τις αλλαγές και πώς προσαρμόζεται σε αυτές; Είναι αρκετή η πληροφορία που παίρνει από τα καταστήματα πωλήσεως εφοδίων και εξοπλισμού που πλέον στη χώρα μας είναι το κύριο σώμα που προσφέρει πρακτικές πληροφορίες στους αγρότες (γεωργικές εφαρμογές); Έχω ήδη αναφέρει ότι κρατικό (Δημοτικό, Περιφερειακό, Κεντρικής Κυβέρνησης) σύστημα γεωργικών εφαρμογών δεν υπάρχει εδώ και χρόνια. Οι κρατικοί γεωπόνοι ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με τη γραφειοκρατία των επιδοτήσεων και λοιπών προγραμμάτων και έχουν εξαφανιστεί από τα χωριά και τα χωράφια. Επομένως πώς ο αγρότης θα μάθει για ό,τι καινούριο συμβαίνει; Πολλές ημερίδες έχουν απλοποιημένες παρουσιάσεις που θα μπορούσαν σχετικά εύκολα να τις παρακολουθήσουν οι αγρότες και να επωφεληθούν από τη νέα γνώση που παρουσιάζεται. Η οργάνωση ημερίδων κυρίως για αγρότες θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη, αλλά κάποιος πρέπει να αναλάβει την οργάνωση. Ποιος; Οι νέοι συνεταιρισμοί που θα έπρεπε να ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση των μελών τους; Οι οργανώσεις των αγροτών; Δήμοι; Περιφέρεια; Μπορούν να ασχοληθούν τα ερευνητικά Ιδρύματα (Πανεπιστήμια, Φορείς Έρευνας); Όλοι αυτοί οι φορείς θα μπορούσαν, αν πρώτα συνειδητοποιούσαν την ανάγκη και την ωφέλεια που θα προκύψει και αποφάσιζαν να ασχοληθούν. Προφανώς κάποιος πρέπει να διαθέσει τους απαραίτητους πόρους. Είναι ένα θέμα που πρέπει να συζητήσουμε σοβαρά και να βρούμε λύσεις. Φαίνεται ότι η νέα ΚΑΠ θα έχει κάποιες δράσεις εκπαίδευσης αγροτών. Είναι η ευκαιρία για να το συζητήσουμε;

Ένα σχετικό θέμα που συζητήθηκε και συζητείται διεθνώς είναι πώς πρέπει να μεταφέρεται η νέα γνώση στους αγρότες. Είναι παραδεκτό σε όλο τον κόσμο ότι οι αγρότες δεν αρέσκονται να ακούν/ διαβάζουν απλώς πληροφορίες σε παρουσιάσεις, σε ημερίδες ή άλλες εκδηλώσεις. Συνήθως τους αρέσει να βλέπουν και να παρακολουθούν την εφαρμογή και να βγάζουν μόνοι τους τα συμπεράσματα βλέποντάς τα στο χωράφι. Θα μπορούσε να γίνει αυτό στη χώρα μας; Προφανώς μπορεί να γίνει με τη δημιουργία πιλοτικών αγρών, δηλαδή αγρών όπου θα εφαρμόζονται οι προτεινόμενες νέες καλλιέργειες ή καλλιεργητικές τεχνικές και οι αγρότες να μπορούν να τους επισκέπτονται ελεύθερα κατά τη διάρκεια του έτους, να παρακολουθούν τις εξελίξεις με τα ίδια τους τα μάτια και να μαθαίνουν στην πράξη. Εννοείται ότι κατά διαστήματα θα δημοσιεύονται στοιχεία για τις εφαρμοζόμενες πρακτικές και τους στόχους τους και στο τέλος της περιόδου θα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα στο χωράφι οπου θα οργανωθούν ημέρες επίσκεψης του πιλοτικού αγρού. Σημειώνω εδώ ότι δεν αναφέρομαι στους αγρούς επίδειξης που οργανώνουν οι εταιρείες σπόρων, λιπασμάτων και φαρμάκων όπου προσπαθούν να δείξουν την υπεροχή των προϊόντων τους ως προς τον ανταγωνισμό. Μιλάω για σύγκριση μεταξύ διαφόρων προσεγγίσεων. Είναι αλήθεια ότι πολλά ερευνητικά προγράμματα (κυρίως ευρωπαϊκά) προβλέπουν τέτοιους αγρούς επίδειξης, αλλά δεν έχει δημιουργηθεί μια άμεση σχέση με τους αγρότες ή τις οργανώσεις τους. Στο πρόγραμμα Ελληνικού Σίτου MISKO που έχω την επιστημονική ευθύνη έχουμε οργανώσει ήδη έναν πιλοτικό αγρό σε καλλιέργεια σκληρού σίτου στην περιοχή του Βελεστίνου πριν δύο χρόνια (έχω γράψει σχετικά στη φιλόξενη "Ελευθερία"). Εκεί δοκιμάσαμε και συγκρίναμε την προηγούμενη καλλιέργεια της αμειψισποράς (φασόλι – καλαμπόκι), την ακαλλιέργεια με συμβατική καλλιέργεια και την ομοιόμορφη και διαφοροποιημένη λίπανση. Φέτος έχουμε δημιουργήσει έναν πιλοτικό αγρό στην κτηματική περιοχή της Χάλκης και θα προσπαθήσω να περιγράψω σε επόμενο σημείωμα.

Οφείλω όμως να τονίσω ότι πρέπει να βρεθεί άμεσα τρόπος μεταφοράς της νέας γνώσης στους αγρότες αν πραγματικά θέλουμε βελτίωση της αγροτικής μας παραγωγής και της οικονομίας της χώρας γενικότερα. Δεν πιστεύω ότι θα μπορέσουμε να προωθήσουμε χρήση νέων τεχνολογιών στη γεωργία αν δεν εκπαιδεύσουμε τους αγρότες μας να καταλάβουν τι είναι αυτές και να τις προσαρμόσουν στα χωράφια τους. Το πρόγραμμα συμβούλων των αγροτών μπορεί να βοηθήσει αν πραγματικά εφαρμοστεί και δεν αποτελέσει πάλι έναν τρόπο επιδοτήσεων χωρίς αντίκρισμα. Πρέπει όμως να αναπτυχθεί παράλληλα ένα σύστημα διαρκούς εκπαίδευσης των αγροτών και ένα σύστημα γεωργικών εφαρμογών για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε με επιτυχία στην υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών και τεχνικών των καλλιεργειών. Οι λύσεις είναι γνωστές. Πολλοί καταρτισμένοι γεωπόνοι υπάρχουν στην αγορά και μπορούν να αξιοποιηθούν από τους κρατικούς φορείς ή τους συνεταιρισμούς και τις οργανώσεις των αγροτών. Προϋπόθεση να αντιληφθούν την ανάγκη όλες οι πλευρές.

Γράφει ο Φάνης Γέμτος*

* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας