Τα περισσότερα κράτη-μέλη της Ε.Ε. τηρούν επιφυλακτική στάση αναφορικά με την κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών και προσφύγων στο εσωτερικό τους. Περιστατικά και συμπεριφορές ξενοφοβίας και ρατσιστικών επιθέσεων έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους, τα οποία ως ένα βαθμό γίνονται κατανοητά διότι συνιστούν αυθόρμητη και ενστικτώδη αντίδραση στο «νέο» και στο «ξενόφερτο». Παρά το γεγονός ότι τα σύγχρονα ευρωπαϊκά κράτη έχουν επιδείξει εμπράκτως τη βούλησή τους να απεμπολήσουν ορισμένα κυριαρχικά δικαιώματά τους στον βωμό της οικονομικής και πολιτικής ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, το ίδιο δεν φαίνεται να συνέβη και σε ό,τι αφορά στο ζήτημα διαχείρισης του προσφυγικού ζητήματος. Η αδυναμία εξεύρεσης αμοιβαία επωφελής λύσης, που θα εξυπηρετεί αφενός μεν τα εθνικά συμφέροντα όλων των χωρών, αφετέρου δε θα είναι σύμφωνη με τις θεμελιώδεις αρχές και νομικά κείμενα περί προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είχε ως απόρροια το μεταναστευτικό να αναδειχθεί στην ευρωπαϊκή πολιτική ατζέντα σε φλέγον ζήτημα. Ένεκα δε των πολλαπλών διαστάσεων που έχει λάβει, αποτελεί πεδίο τριβής και έντονων αντιπαραθέσεων μεταξύ των κρατών-μελών της Ε. Ένωσης. Μάλιστα, η όξυνση της αντιπαράθεσης είναι σε τέτοιον βαθμό που ορισμένες χώρες αφενός μεν δείχνουν τάσεις απόσχισης-αποσκίρτησης από την Ε.Ε., αφετέρου δε διακατέχονται από αποκλίνουσες συμπεριφορές αναφορικά με την υιοθέτηση μιας ενιαίας ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής. Κατά γενική ομολογία, η λήψη μέτρων εκ μέρους μερίδας ευρωπαϊκών κρατών για την αποκλιμάκωση της μεταναστευτικής κρίσης, υπό τον μανδύα αφενός μεν της προάσπισης της εθνικής κυριαρχίας, αφετέρου δε της αποφυγής απώλειας εθνικής ταυτότητας, δεν συνάδουν με τις ευρωπαϊκές πολιτικές σύγκλισης πάνω στις οποίες αναπτύχθηκαν τα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Ως εκ τούτου, η απόφαση για μονομερή και μονοδιάστατη διαχείριση του φαινομένου εκ μέρους μερικών ευρωπαϊκών κρατών δεν ταυτίζεται με την ιδιοσυγκρασία του ευρωπαϊκού ενοποιητικού εγχειρήματος και τον ρόλο της Ευρώπης, «ως την ήπειρο των ανθρωπιστικών αξιών της Μάγκνα Κάρτα, της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων, της ελευθερίας, της αλληλεγγύης και πάνω από όλα της ποικιλομορφίας». Η μεταναστευτική κρίση της Ευρώπης έχει προκαλέσει οξείες αντιδράσεις και σημαντικές δυσχέρειες στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, καθώς και έντονη συζήτηση για την ενδεδειγμένη πολιτική αντιμετώπισής της. Η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη αυτής, ένεκα των ραγδαίων εξελίξεων και των έντονων πολιτικών συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή, καλούνται να ενώσουν τις δυνάμεις και να πορευτούν με κοινή στρατηγική για την προστασία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η αυξανόμενη μετακίνηση προσφύγων και μεταναστών από την Ασία και η μετέπειτα εγκατάστασή τους στις ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου-Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία- συνιστούν ασύμμετρη απειλή, της οποίας οι συνέπειες είναι μεν βραχυπρόθεσμα ορατές αλλά δυστυχώς είναι εξαιρετικά επώδυνες σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, λόγω των διαφορετικών ιστορικών καταβολών και θρησκευτικών πεποιθήσεων των αλλοδαπών με τον γηγενή πληθυσμό της γηραιάς ηπείρου. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το φαινόμενο της εμπορίας και διακίνησης ανθρώπων δεν είναι ελληνικό, αλλά μείζον ευρωπαϊκό ζήτημα, για την αναχαίτιση της εμπορίας ανθρώπων καταλυτικός είναι ο ρόλος της Ε.Ε., μέσω των διακυβερνητικών οργάνων της. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οφείλουν να καλλιεργήσουν δεσμούς συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών, να οικοδομήσουν δίαυλους επικοινωνίας με τις γειτνιάζουσες κρατικές οντότητες (Τουρκία και Χώρες τν Βαλκανίων) και να εμφυσήσουν στα κράτη-μέλη την νοοτροπία της συλλογικής προσπάθειας και αμοιβαίας αλληλοκατανόησης. Άλλωστε, μεσογειακές χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία βιώνουν καθημερινά τη μεταναστευτική πίεση, διότι αποτελούν πύλες εισόδου παράτυπων μεταναστών και ασκούν κλιμακώμενη πίεση προς τα λοιπά κράτη-μέλη και Ε.Ε. για ενδυνάμωση της Ευρωπαϊκής συνεργασίας. Συμπερασματικά, η Ε.Ε. χρειάζεται κυρίως μια ολοκληρωμένη πολιτική αναφορικά με τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών που θα επιφέρει ταυτόχρονα ελάττωση των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων και προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ενώπιον αυτών των εξελίξεων η Ε.Ε. και τα θεσμικά της όργανα πρέπει να αποτελέσουν τον φωτεινό φάρο διαχείρισης της προσφυγικής κρίσης.

Από τον Γεώργιο Ν. Ξενόφο