μελέτησε συστηματικά την ιστορία της ανθρωπότητας των τελευταίων 10.000 ετών και με τη βοήθεια μαθηματικών μοντέλων κατέληξε σε ορισμένους νόμους με βάση τους οποίους προβλέπει την άνοδο και την πτώση των ανθρώπινων κοινωνιών.
Στηριζόμενος δε στα συμπεράσματα που προκύπτουν από την εφαρμογή των μοντέλων του ο Τουρσίν δηλώνει σε συνέντευξή του στο έγκυρο «The Atlantic»: «Η μοίρα της αμερικανικής κοινωνίας δεν θα είναι όμορφη, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον. Είναι πολύ αργά, τα προβλήματα είναι βαθιά, διαρθρωτικά και απαιτούν ριζικές λύσεις που δεν αντιμετωπίζονται με την τυπική εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία ώστε να αποτραπεί το επερχόμενο χάος. Η Αμερική είναι σαν ένα τεράστιο πλοίο (Τιτανικός) που χτυπάει ήδη στο παγόβουνο...». Κι όταν, ως γνωστόν, «βήχει» η Αμερική αρρωσταίνει όλος ο κόσμος. Φυσικά οι «προγνώσεις» του Π. Τουρσίν –που ολοένα και περισσότεροι επιστήμονες τις μελετούν και τις αποδέχονται-δεν συναρτώνται με την εμφάνιση του Covid 19.
Πάντως, το έτος 2020 δεν ήταν κι ό,τι το καλύτερο στη ζωή πολλών ανθρώπων στον πλανήτη και σίγουρα δεν ήταν η καλύτερη βάση εκκίνησης για τη νέα δεκαετία (2021-30). Ο Covid 19, από όπου κι αν μας ήλθε, κατάφερε να αφαιρέσει ζωές, να αποδιοργανώσει σε σημαντικό βαθμό συστήματα υγείας, να πλήξει την Οικονομία πολλών κρατών και να αλλάξει με αναγκαστικό τρόπο την καθημερινότητά μας. Οι ζημιές, βέβαια, διαφέρουν από χώρα σε χώρα ανάλογα με τις υπάρχουσες υποδομές και ανάλογα με τη διαχειριστική ικανότητα των κατά τόπους υπευθύνων. Επιπλέον, όπως συνέβη σε παρόμοιες περιπτώσεις στο παρελθόν και σύμφωνα με σχετικές έρευνες, η πανδημία «χτύπησε» κυρίως τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα.
Εν τούτοις υπήρξαν και οι κερδισμένοι αυτής της περιόδου. Για παράδειγμα οι δυνάμεις του Κεφαλαίου που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, έχουν, ασφαλώς, το επάνω χέρι. Αξιοποιούν, μάλιστα, ταχύτατα, ως «μάννα εξ ουρανού» και «σαν έτοιμοι από καιρό», την δυνατότητα που τους δίνει η πανδημία ώστε να αυξήσουν θεαματικά τα κέρδη τους. Π.χ. η Amazon παρουσίασε, αυτή την περίοδο, τα περισσότερα κέρδη στην ιστορία της (και αναλόγως η Apple, η Facebook...). Την ίδια στιγμή ο κ. Τραμπ από το θέρετρό του Μαρ-α-Λάγκο στην Φλόριντα έκοψε το επίδομα ανεργίας σε 14 εκατομμύρια Αμερικανούς πολίτες.
Ακόμη, όμως, κι αν αυτή η υπερβολική κερδοφορία των εταιριών, στην φάση των καθολικών «λοκντάουν», δεν θεωρηθεί «μαυραγοριτισμός» αλλά κάτι το φυσιολογικό, στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος, ωσάν ο κόσμος να μην βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, θα έπρεπε τουλάχιστον να λειτουργεί φυσιολογικά και υγιώς ο ανταγωνισμός ώστε να μην παρατηρούνται φαινόμενα χειραγώγησης και αθέμιτων, γενικώς, πρακτικών. Για παράδειγμα, μόλις πριν από λίγες εβδομάδες η αρμόδια για το Ίντερνετ γαλλική ρυθμιστική αρχή επέβαλε πρόστιμα στις εταιρείες Google και Amazon για παραβίαση των κανονισμών που σχετίζονται με την-χωρίς συναίνεση των χρηστών-χρησιμοποίηση των διαφημιστικών cookies. Τα φαινόμενα αυτά αυξάνονται τα τελευταία χρόνια και συμβαδίζουν με την αύξηση της απληστία τους για πλούτο και ισχύ. Αλλά δεν αρκούνται μόνο σε αυτά.
Η Shoshana Zuboff, διαπρεπής Καθηγήτρια στο Χάρβαρντ, με το έργο της «The Surveillance Capitalism» («Ο καπιταλισμός της επιτήρησης»), προϊόν πολυετούς πρωτοποριακής σκέψης και έρευνας, τεκμηριώνει ότι η Google, πίσω από τη βιτρίνα μιας μηχανής αναζήτησης, και το Facebook, πίσω από τη βιτρίνα ενός κοινωνικού δικτύου, αποτελούν στην πραγματικότητα δύο παγκόσμιες επιχειρήσεις παρακολούθησης και χειραγώγησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Όλα αυτά επιτυγχάνονται με την συλλογή, αποθήκευση και ανάλυση δεδομένων και με τη βοήθεια ειδικά σχεδιασμένων εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης. Συνεπώς, οι δύο αυτές εταιρείες γνωρίζοντας τα ψυχολογικά «προφίλ» όλων μας ή ακόμη και κοινωνικών ομάδων τα χρησιμοποιούν καταλλήλως για διάφορους σκοπούς (εμπορικούς, πολιτικούς κοκ).
Κατά την Zuboff ο καπιταλισμός της επιτήρησης (ή κατασκοπευτικός καπιταλισμός) συνιστά την «νέα οικονομική τάξη που αξιώνει δικαιώματα επί της ανθρώπινης εμπειρίας και τη μεταχειρίζεται ως ανέξοδη πρώτη ύλη στο πλαίσιο υπόγειων εμπορικών τακτικών εξόρυξης δεδομένων που ανάγονται σε συμπεριφορικά δεδομένα. Το όποιο συμπεριφορικό πλεόνασμα περιέρχεται στην κυριότητα της κάθε εταιρείας και από εκεί, μέσω συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, εξάγονται προϊόντα πρόγνωσης τα οποία προεξοφλούν το τι θα κάνει ο κάθε χρήστης τώρα και στο μέλλον, το εγγύς και το απώτερο».
Για το ίδιο θέμα, αρκετά νωρίτερα (1987), έγραψε ο Καθηγητής Σπύρος Σημίτης (αδελφός του πρώην πρωθυπουργού), εξανεμίζοντας πλήρως την ιδέα της «ατομικής ευθύνης», σε επιστημονικό άρθρο του στη Νομική Επιθεώρηση του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια: «Οι προσωπικές πληροφορίες χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για να επιβάλλουν πρότυπα συμπεριφοράς. Κατά συνέπεια, η επεξεργασία των πληροφοριών εξελίσσεται σε στοιχείο των μακροπρόθεσμων στρατηγικών χειραγώγησης, που στοχεύουν ώστε να διαμορφώσουν και να τροποποιήσουν την ατομική δράση».
Από τα παραπάνω προκύπτει αβίαστα, μάλλον, το συμπέρασμα πως όσοι ελέγχουν τις νέες τεχνολογίες ελέγχουν, κατά το μάλλον ή ήττον, τη συμπεριφορά μας και χειραγωγούν τα οικονομικά και πολιτικά φαινόμενα. Εκφυλίζεται έτσι και η Δημοκρατία όπως τουλάχιστον τη γνωρίσαμε από τα μέσα του 20ού αιώνα και εντεύθεν και τα πράγματα βαίνουν όπως με εκπληκτική ακρίβεια τα περιέγραψε στο περίφημο έργο του, το «1984», ο Βρετανός συγγραφέας Έρικ Άρθουρ Μπλαιρ (Τζ. Όργουελ). Εκεί προφήτευσε το μέλλον του κόσμου και μας έστειλε σαφές μήνυμα-προειδοποίηση για τα όσα ήδη μας συμβαίνουν και για όσα πρόκειται να μας συμβούν στην προσεχή δεκαετία κι όχι μόνο.
Κι όπως είπε η Shoshana Zuboff: «Το διακύβευμα είναι εξαιρετικά κρίσιμο: στον 21ο αιώνα μια παγκόσμια αρχιτεκτονική συμπεριφορικής τροποποίησης απειλεί να αλλοιώσει την ανθρώπινη φύση με τον ίδιο τρόπο που τον προηγούμενο αιώνα ο βιομηχανικός καπιταλισμός αλλοίωσε το φυσικό περιβάλλον».
Υπάρχει χαραμάδα ελπίδας ή η ανθρωπότητα θα μετακινηθεί προς ένα νέο Μεσαίωνα; Υπάρχουν λύσεις ή τουλάχιστον επεξεργασμένες προτάσεις από τις οποίες να προσδοκούμε λύσεις; Αυτό θα είναι το θέμα επόμενου άρθρου μας.
Από τον Δημήτρη Νούλα, χημικό
