Τα 10 χαρακτηριστικά των αρχαίων Ελλήνων

Από τον Νίκο Τάχατο

Παρατηρώντας κανείς την πορεία του ελληνικού κράτους τους τελευταίους δύο αιώνες (1821-2021), πόσες φορές δεν αναρωτηθήκαμε ρητορικά για τη σχέση που έχουμε με τους αρχαίους προγόνους μας. Παρατηρώντας τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας

καθημερινά, πόσες φορές δεν μπήκαμε στη διαδικασία της σύγκρισης με το ένδοξο παρελθόν μας; Τελικά ποια ήταν εκείνα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που είχαν οι αρχαίοι Έλληνες και τους επέτρεψαν να δημιουργήσουν τόσα πολλά στις τέχνες, στην πολιτική, στην οικονομία, στα γράμματα και σε κάθε άλλον τομέα;
Το 2016 κυκλοφόρησε το υπέροχο βιβλίο της Edith Hall, καθηγήτριας στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Κέντρο Ελληνικών Μελετών του King’s College του Λονδίνου (εκδόσεις Διόπτρα), όπου καταγράφονται και αναλύονται τα χαρακτηριστικά των αρχαίων Ελλήνων. Αυτά είναι:
Πρώτον: Η Ποντοπορία. Όλες οι ελληνικές πόλεις είχαν άμεση πρόσβαση στη θάλασσα, το πολύ να απείχαν πορεία μίας ημέρας. Ξεχύθηκαν στους χώρους του Αιγαίου και στα παράλια της Μ. Ασίας με τον πρώτο αποικισμό, αλλά με τον δεύτερο αποικισμό ίδρυσαν αποικίες σε κάθε γωνιά της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Όλες δίπλα στη θάλασσα. Μετακινούνταν με το αγαπημένο τους μέσο, το πλοίο, ασκούσαν το εμπόριο, ήρθαν σε επαφή με γηγενείς πληθυσμούς και αντάλλαξαν ιδέες και πολιτισμό. Κανείς άλλος λαός στην παγκόσμια ιστορία δεν κατοίκησε τόσο κοντά στη θάλασσα.
Δεύτερον: Καχυποψία απέναντι στην εξουσία. Ήταν φοβερά επιφυλακτικοί απέναντι σε κάθε μορφή εξουσίας, σε αντίθεση με τους λαούς της Ανατολής (βλ. Πέρσες) που είχαν απόλυτο μονάρχη και δεν αμφισβητούσαν την εξουσία. Ο μεγαλύτερος φόβος τους ήταν μήπως χάσουν την ελευθερία τους εξαιτίας της κατάχρησης της εξουσίας από κάποιους. Αυτός ο φόβος τους έκανε φοβερά ατίθασους και καχύποπτους.
Τρίτον: Ο σεβασμός στην ατομικότητα. Όποιος ξεχώριζε για τις διανοητικές του ικανότητες είχε την απόλυτη ελευθερία να εξελιχθεί. Ο Πυθαγόρας θαυμαζόταν από τους συμπολίτες του και ήταν ελεύθερος να ξεδιπλώσει τη σοφία του και να ασχοληθεί με την έρευνα. Το ίδιο ίσχυσε και για κάθε άλλον φιλόσοφο της εποχής.
Τέταρτον: Έρευνα. Αφοσιώθηκαν με πάθος στην έρευνα και στην παραγωγή νέας γνώσης. Προσπάθησαν να δώσουν λογικές απαντήσεις για τον κόσμο και έθεσαν ερωτήματα, όπως η ευτυχία, η αρετή, η διακυβέρνηση και έδωσαν απαντήσεις. Τίποτα δεν ήταν για αυτούς αυτονόητο. Χρησιμοποίησαν την ικανότητα της ελληνικής γλώσσας και διατύπωσαν νέους ορισμούς και έννοιες.
Πέμπτον: Ήταν Πνευματώδεις. Τους άρεσε το έξυπνο και το ευφυές που έδινε ταυτόχρονα και μια συμβουλή και κατεύθυνση στη ζωή. Απεχθανόταν το ηλίθιο χιούμορ που κάποιος μιλά χωρίς να έχει να λέει τίποτα. Λάτρευαν το ξεχωριστό απόφθεγμα που τους δίδασκε και το θεωρούσαν χρήσιμο στη ζωή τους.
Έκτον: Ανοιχτοί σε νέες ιδέες. Υιοθετούσαν από τις επαφές τους με άλλους λαούς ό,τι τους φαινόταν χρήσιμο, το προσάρμοζαν στη δική τους πραγματικότητα και το εξέλισσαν. Δεν τους ενδιέφερε ποιος έφτιαξε τι, απλά να μπορεί να τους βοηθήσει να βελτιώσουν τη ζωή τους. Ήταν μια εξαιρετική τους ικανότητα η δημιουργική αφομοίωση νέων ιδεών.
Έβδομον: Ανταγωνιστικοί. Κάθε πόλη-κράτος προσπαθούσε να αναπτυχθεί όσο περισσότερο μπορούσε στα γράμματα και στις τέχνες, ώστε να προκαλεί τον θαυμασμό των άλλων πόλεων. Φρόντιζαν την πόλη τους και τη στόλιζαν με ό,τι καλύτερο μπορούσαν. Στους αθλητικούς αγώνες ήταν φοβερά ανταγωνιστικοί, τόσο για την προσωπική τους προβολή, αλλά και για τη δόξα της πατρίδας τους.
Όγδοον: Θαύμαζαν την Αριστεία. Λάτρευαν τους ταλαντούχους ανθρώπους και τους έδιναν όλες τις ευκαιρίες να αναπτύξουν τις ικανότητές τους. Όταν έβλεπαν κάποιον άριστο και ξεχωριστό σε κάτι, του εμπιστευόταν συχνά την τύχη της πόλης τους. Χρησιμοποιούσαν τους άριστους για τη δική τους πρόοδο και εξέλιξη. Ένατον. Ευφράδεια. Ήταν εξαιρετικά ικανοί στη σωστή χρήση της γλώσσας. Επένδυαν στην ικανότητα του ατόμου να εκφράζεται σωστά και μετρημένα. Δημιούργησαν μία ευφυής γλώσσα και τη χρησιμοποίησαν για να εκφραστούν και να γράψουν αριστουργήματα. Θεωρούσαν μεγάλο προσόν την ικανότητα του ατόμου να χειρίζεται τον λόγο σωστά.
Δέκατον: Αγαπούσαν τις απολαύσεις. Αγαπούσαν τον χορό, το τραγούδι, χαιρόταν και διασκέδαζαν στις γιορτές που διοργάνωναν. Όχι όμως με τη μορφή της ασυδοσίας και της κραιπάλης, αλλά με εκείνη την υπέροχη αίσθηση ότι η ζωή είναι ωραία και αξίζει να τη ζήσει κανείς.
Διαβάζοντας τα παραπάνω χαρακτηριστικά των αρχαίων ημών προγόνων, είναι εύκολο να κάνει κανείς τη σύγκριση με τους σημερινούς κατοίκους και να προβληματιστεί.