Ρωγμές

Από τον Βασίλη Πλατή, φιλόλογο-δρα Ιστορίας Α.Π.Θ.

Το τελευταίο διάστημα, το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δοκιμάζεται από την απείθεια ορισμένων χωρών, κυρίως του τέως ανατολικού μπλοκ, να συμμορφωθούν πλήρως με τους κανόνες που επιβάλλει η συμμετοχή τους στην ευρωπαϊκή συνομοσπονδία κρατών.
Το πιο πρόσφατο «κρούσμα», η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Πολωνίας σύμφωνα με την οποία η χώρα δεν δεσμεύεται να πειθαρχεί στο σύνολο των νομολογιών του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, έρχεται να προστεθεί στις «αποσχιστικές διαθέσεις» που είχε εκφράσει κατά καιρούς στο παρελθόν ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, με «αιχμή του δόρατος» το προσφυγικό.
Ίσως πρόκειται για την ατυχέστερη στιγμή της κοινής ευρωπαϊκής πορείας να διατυπώνονται αιτιάσεις για τη λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμών και να καταγράφονται διαφοροποιήσεις από χώρες-μέλη, που επιζητούν μεγαλύτερα περιθώρια ελευθερίας στην άσκηση εθνικής πολιτικής.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ως υπερεθνική οντότητα κρατών, παρά το γεγονός ότι δεν έχει επιτύχει έως τώρα πλήρως τη σύγκλιση των εθνικών οικονομιών, κυρίως αναφορικά με τη δημοσιονομική πολιτική των χωρών-μελών, ενώ δεν έχει ακόμη κατορθώσει να συγκροτήσει ευρωπαϊκό στρατό και αξιόπιστους μηχανισμούς άμυνας και ασφάλειας που θα εξασφάλιζαν και τα πιο απομακρυσμένα γεωγραφικά κράτη-μέλη της, αποτελεί σημαντικό παράγοντα σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και παγκοσμίως.
Οι τελευταίες κινήσεις στη γεωπολιτική σκακιέρα του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν, ιδιαιτέρως η αιφνιδιαστική στα μάτια πολλών απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν, αποστερεί από τις δυτικές δημοκρατίες μια ισχυρή ασπίδα προστασίας απέναντι σε αυταρχικές πρακτικές που συχνά υιοθετούν δυναμικά αναδυόμενοι νέοι γεωπολιτικοί «παίκτες» με οικονομική ισχύ.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τις αδυναμίες και τις υφέρπουσες αντιθέσεις στο εσωτερικό της, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό εξισορροπητικό ρόλο, να αναπληρώσει το κενό ισχύος που αφήνει η αμερικανική οπισθοχώρηση και «ραθυμία», να αναδειχτεί σε ρυθμιστικό παράγοντα.
Άλλωστε, στον σύγχρονο κόσμο όπου πλέον έχουν αποκρυσταλλωθεί αρκετοί πόλοι ισχύος, ενώ ελλοχεύουν διαρκώς κίνδυνοι (κλιματική αλλαγή, πανδημίες κ.ά.) και απειλές (λ.χ. εξοπλισμός αρκετών χωρών με πυρηνικά όπλα), η Ενωμένη Ευρώπη επιβάλλεται να συμπήξει αρραγές εσωτερικό μέτωπο, να επιβληθεί ως δύναμη ήπιας ισχύος και να θέσει προ των ευθυνών τους δυνητικούς «αποστάτες» του κοινού οράματος.
Οι τελευταίοι πρέπει να λάβουν με καθαρότητα και σαφήνεια το μήνυμα ότι τυχόν αμφισβήτηση των κανόνων συνύπαρξης εντός του κοινού ευρωπαϊκού πλαισίου, θα συνεπιφέρει σοβαρούς κλυδωνισμούς στις κοινωνίες τους, ακόμη κι αν αυτή η επιλογή μπορεί να συνεπάγεται την εξαίρεσή τους από τη χορήγηση των πλουσιοπάροχων και αναζωογονητικών πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Η σημερινή Ενωμένη Ευρώπη οφείλει να προχωρήσει με σταθερά βήματα προς την περαιτέρω ισχυροποίηση και ενδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών της και να απορρίψει αυταρχικές πολιτικές, σεβόμενη, βέβαια, ανά περίπτωση, την ιδιοπροσωπία των κρατών-μελών της.
Με την προϋπόθεση, ότι οι επιλογές των τελευταίων δεν θα απεργάζονται σταδιακά την ευρωπαϊκή ενότητα και συνοχή, δεν θα υπονομεύουν τους θεσμούς και την πορεία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος και οικοδομήματος.