Του Αποστόλου Ποντίκα, δασκάλου, θεολόγου, φιλολόγου, πτυχ Πολιτικών Επιστημών, επιτ. σχολικού συμβούλου
Το καλοκαίρι πέρασε και θα αφήσει τη θέση του στα ψηφιδωτά των κιτρινισμένων φύλλων και χρυσάνθεμων. Στο περίβολο μιας νότιας γωνιάς από τη Φθινοπωρινή ψιχάλα, έρχονται στα μάτια όλων μας οι νοσταλγικές μαθητικές στιγμές, γεμάτες χαμόγελα και λευκά όνειρα, στιγμές που πέρασαν και στέριωσαν μέσα μας το θεμέλιο της κατοπινής κοινωνικής και επαγγελματικής ζωής μας. Αλλά, όμως, πόσοι εκπαιδευτικοί, είτε είναι εν ενεργεία, είτε συνταξιούχοι, τούτες τις μέρες δεν φέρνουν στη μνήμη τους, τα παιδικά σμάρια που κρατούν στα χείλη τους το πλουμισμένο χαμόγελο της νιότης και στα βλέφαρα τις ελπίδες για το αύριο, για μια καινούργια ζωή.
Ακριβώς τα χελιδόνια αυτά διασχίζουν κάθε πρωί τους δρόμους και τραβούν για τη ζεστή τους φωλιά, το σχολείο. Μια τέτοια νοσταλγική εικόνα ζήσαμε όλοι μας στα μαθητικά μας χρόνια. Με μια τσάντα στο χέρι, γεμάτη από σύνεργα της σχολικής εργασίας και του καθημερινού πνευματικού μόχθου, διασχίζουν τα δρομάκια, σοκάκια χωριών και πόλεων, σκορπίζοντας τριγύρω τις άφθονες πινελιές της χαράς που είναι μια αντίθετη εικόνα στα ωχρά και μελαγχολικά πρωινά του φθινοπώρου.
Οι μαθητές ξαναφτιάχνουν το δικό τους κόσμο, τη δική τους ζωή, ενώ η αίθουσα του σχολείου και η αυλή ξαναζωντανεύει.
Ο δάσκαλος, ο καθηγητής με το αυστηρό, αλλά στοργικό βλέμμα θα αγκαλιάσει όλη την τάξη και ο αγώνας των μαθητών θα είναι μεγάλος. Η νίκη και η επιτυχία, βρίσκονται πλάι στην αποτυχία και την ήττα. Ακριβώς, αυτό είναι και το σημείο του όμορφου, σκληρού και ωραίου αγώνα. « Τον καλόν αγώνα, ηγώνισμαι...». Και όταν τα μάτια καρφωθούν στο τίποτα και το βλέμμα μαζευτεί στο νου και μαζέψει τα στρατεύματα της γνώσης, τότε, ακριβώς, η στιγμή αυτή γίνεται ιερή και τότε αρχίζει ο μαθητικός και στη συνέχεια φοιτητικός αγώνας των νέων μας.
Βέβαια, ο μαθητικός δρόμος είναι γεμάτος από Κύκλωπες και Λαιστρυγόνες, ενώ οι σειρήνες θα τους σιμώσουν και η Κίρκη θα τους χαμογελάσει. Ο μανιασμένος από την ορμή της νιότης θα χτυπήσει με την τρίαινα τη θάλασσα και τότε θα σηκωθούν μανιασμένα κύματα, Το ταξίδι των νέων είναι μακρινό και πόσοι θα μπορέσουν να φτάσουν στην Ιθάκη; Στο σκληρό αυτό αγώνα των νέων, η οικογένεια αποτελεί το πρώτο και τελευταίο βήμα στο σχολείο.
Οι γονείς διδάσκουν το πρώτο κρίσιμο μάθημα στα παιδιά τους και ιδιαίτερα στα πρωτάκια, τα οποία κάνουν το πρώτο σημαντικό εκπαιδευτικό βήμα. Αποχωρίζονται πια το μικρόκοσμο της οικογένειας και εντάσσονται σε ένα ευρύτερο μαθητικό και κοινωνικό σύνολο. Στη σχολική κοινότητα που εντάσσονται, έχουν ταυτόχρονα καθήκοντα και υποχρεώσεις. Βέβαια, το νηπιαγωγείο είναι μια σημαντική προϋπόθεση για την ομαλή ένταξη του παιδιού στην Α΄ τάξη του δημοτικού. Ένα άλλο βασικό στοιχείο είναι το μικρό παιδί να έχει σχολική ετοιμότητα, δηλαδή να έχει μια ωριμότητα νοητική, συναισθηματική, ψυχική και σωματική, ανάλογη με την ηλικία του
Εξάλλου, οι γονείς από την περίοδο του νηπιαγωγείου, οφείλουν να προετοιμάσουν το παιδί για την πρώτη ημέρα στο σχολείο ώστε να το δει θετικά και να μπορέσει σύντομα να προσαρμοστεί. Όταν το παιδί παρουσιάζει φόβο ή άγχος για το νέο σχολικό περιβάλλον, τότε το γεγονός αυτό συνοδεύεται από έντονες συναισθηματικές εκδηλώσεις και σωματικά συμπτώματα. Στην περίπτωση αυτή έχουμε να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο της σχολικής φοβίας, οποία συχνά οδηγεί και σε άρνηση του σχολείου. Θεωρούμε ότι στην περίπτωση αυτή, η συνεργασία γονέα και Σχολείου είναι η καλύτερη και δεν πρέπει οι γονείς να καμφθούν από την άρνηση του παιδιού τους και να το κρατήσουν στο σπίτι. Αυτό παιδαγωγικά είναι μια λανθασμένη ενέργεια, γιατί με το να παραμείνει το παιδί στο σπίτι δεν ξεπερνά το φόβο, αλλά απλά τον αποφεύγει.
Η παρότρυνση, η ενθάρρυνση, η βοήθεια του σπιτιού και του δασκάλου, θα διώξουν τη σχολική φοβία. Αλλά, όμως και αν το παιδί συνεχίζει να νιώθει σχολική φοβία, τότε πρέπει να ακολουθήσει τα προγράμματα σχολικής επιστροφής και με τη βοήθεια ενός ψυχολόγου, ο οποίος σε συνεργασία με την οικογένεια και το σχολείο, θα μπορέσει να εντάξει το παιδί στην τάξη. Βέβαια, οι περιπτώσεις άρνησης των παιδιών να παρακολουθήσουν το σχολείο είναι ελάχιστες και καλύπτουν ένα μικρό ποσοστό μαθητών.
Σε ό, τι αφορά τώρα τη μελέτη του παιδιού στο σπίτι, οι γονείς πρέπει να κάνουν σαφές και να γίνει κατανοητό στο παιδί, με έναν ήπιο τρόπο, ώστε να μην αγχωθεί, ότι αρχίζει πια να αποκτά καθημερινά καθήκοντα και υποχρεώσεις για το Σχολείο. Ένα, σημαντικό λάθος που κάνουν οι γονείς τόσο για μαθητές του Δημοτικού, όσο και του Γυμνασίου, είναι ότι συνηθίζουν να διαβάζουν τα μαθήματα μαζί τους. Αυτό είναι λάθος. Παρατηρείται ακόμα και στην περίοδο των Πανελληνίων εξετάσεων, κυρίως οι μητέρες να διαβάζουν μαζί ή να κρατάνε το βιβλίο, της ιστορίας, Κοινωνιολογίας, κ.λπ. και να ζητάνε από το παιδί να πει το μάθημα απέξω.
Από την αρχή οφείλουν να μάθουν στο παιδί να διαβάζει μόνο του. Βέβαια, ο έλεγχος και η εποπτεία πρέπει να υπάρχει και ιδιαίτερα στην αρχή, αλλά με κάποια διακριτικότητα, για να μη νιώθει τον βασανιστικό έλεγχο των γονιών του. Καλό είναι να οριοθετηθεί ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα μελέτης και γραφής και να μην αφήνουν το παιδί να μελετά ατελείωτες ώρες ή συνεχώς να επεμβαίνουν με το γνωστό τόπο ¨»Διάβασε... Διάβασε». Άλλωστε, το παιδί χρειάζεται και το παιχνίδι, το οποίο θα σπάσει τη μονοτονία της καθημερινής μελέτης. Επίσης σημαντικό είναι τα παιδιά της πρώτης τάξης Δημοτικού, να μην αρχίζουν παράλληλα και πολλές εξωσχολικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες, γιατί στην πρώτη αυτή φάση έχουν ανάγκη το καθημερινό παιγνίδι και το δικό τους ελεύθερο χρόνο. Εξάλλου, την δική τους ευαίσθητη μεταβατική περίοδο διανύουν και οι τελειόφοιτοι του Λυκείου. Οι μαθητές του Λυκείου βρίσκονται σε μια φάση, όπου βλέπουν να τους συμβαίνουν πολλές σωματικές, ψυχικές και συναισθηματικές αλλαγές, γιατί διανύουν το χρόνο που αναθεωρούν αρκετά σημεία της ζωής τους.
Παράλληλα οι απαιτήσεις που εγείρονται από τον ίδιο τον μαθητή και το οικογενειακό του περιβάλλον για επιτυχία στα ΑΕΙ, δημιουργούν μια στρεσογόνο κατάσταση. Στο σημείο αυτό οι γονείς οφείλουν να βοηθήσουν τον υποψήφιο μαθητή, ώστε να κάνει σωστή διαχείριση του άγχους και να έχει καλή επιτυχία στις εξετάσεις. Γενικά το τρίπτυχο, αυτονομία, οργάνωση χρόνου και διακριτικός έλεγχος, είναι οι πρώτοι χρυσοί κανόνες για τη μελέτη ενός παιδιού.Κατά τη μελέτη το παιδί πρέπει να κατανοεί το περιεχόμενο της κάθε διδακτικής ενότητας, να εντοπίζει τα κύρια σημεία και να έχει την αφαιρετική ικανότητα, σε συνδυασμό με την σύνθεση. Η διαδικασία αυτή θα είναι χρήσιμη για τα επόμενα μαθητικά χρόνια, αλλά και στις Πανεπιστημιακές του σπουδές.
Διδάσκοντας, στην Πρωτοβάθμια, στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, αλλά και με την πολύχρονη θητεία μου στη θέση του Σχολικού Συμβούλου, διέγνωσα αρκετά προβλήματα στο χώρο του σχολείου, όπως και όλοι οι διδάσκοντες, συνάδελφοι, εκπαιδευτικοί. Περιστατικά δυσκολιών μάθησης, για κοινωνικούς λόγους, σχολική βία, ξενοφοβία, ναρκωτικά, αυτοκτονίες μαθητών, ρατσιστικές διακρίσεις, διαπληκτισμοί χωρισμένων μαθητών στο Γραφείο του Διευθυντή, αδιαφορία γονέων για την κακή συμπεριφορά των παιδιών και για την άσχημη επίδοσή τους, είναι ορισμένα από τα προβλήματα μέσα στο Σχολείο. Είναι σήμερα απαραίτητο, εποχή πολλών προβλημάτων σε κάθε οικογένεια, λόγω οικονομικής κρίσης να υπάρξουν κοινωνικές υπηρεσίες μέσα στα σχολεία. Η λειτουργία μιας κοινωνικής υπηρεσίας μέσα στο σχολείο θα μπορούσε να αποτελέσει τον κρίκο που θα ενώνει και θα ενθαρρύνει τη συνεργασία, ανάμεσα σε μαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς, κοινότητα και πολιτεία.
