Έχει ξεκινήσει ετούτες τις μέρες ένα διάλογος ανάμεσα στην πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΥΠΑΙΘ) και των πρυτάνεων με θέμα την αναδιάρθρωση του ακαδημαϊκού χάρτη των ΑΕΙ. Κύρια στόχευση αποτελεί η επάνοδος της Ανώτατης Εκπαίδευσης στην τροχιά της κανονικότητας, αφ’ ενός μεν μέσω καταργήσεων και συγχωνεύσεων Τμημάτων που ιδρύθηκαν αλόγιστα τη διετία 2018-2019 (όχι για να υπηρετήσουν αναπτυξιακές ανάγκες, αλλά για να εξυπηρετήσουν πολιτικές σκοπιμότητες), αφ’ ετέρου δε μέσω της επαναφοράς του θεσμού της Ανώτατης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης που καταργήθηκε προ τριετίας, αφήνοντας τη χώρα ορφανή από έναν εκπαιδευτικό «πυλώνα» που στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες αποτελεί ισχυρό εργαλείο ανάπτυξης και προόδου.
Υπενθυμίζουμε ότι 2018, εν μία νυκτί, η τότε Κυβέρνηση (του ΣΥΡΙΖΑ, επί υπουργίας του κ. Κων. Γαβρόγλου) απεφάσισε, χωρίς ουσιαστικά κανένα ακαδημαϊκό κριτήριο, ότι η Τριτοβάθμια/Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση δεν είναι απαραίτητη και αναγκαία για την ανάπτυξη της χώρας και προχώρησε στην κατάργηση των Ανωτάτων Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΤΕΙ) εντάσσοντας τις Σχολές και τα Τμήματά τους στην Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση (ΠΕ). Παραλλήλως, ιδρύοντας και νέα Τμήματα ΑΕΙ (χωρίς, επίσης, κανέναν σχεδιασμό που να υπηρετεί υπαρκτές ανάγκες στην αγορά εργασίας), η τότε Κυβέρνηση πέτυχε ένα παγκόσμιο ρεκόρ και συγκεκριμένα σε μια μικρή χώρα των 10 εκατομμυρίων ανθρώπων -όσοι δηλαδή ζουν πια σε μια μόνο μεγαλούπολη του πλανήτη- να λειτουργούν 26 ΑΕΙ με 460 Τμήματα (τα παλαιά Τμήματα των AEI μαζί με τα «πανεπιστημιοποιηθέντα» ΤΕΙ) Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης διασκορπισμένα σε 70 πόλεις της χώρας! Δηλαδή τόσα όσα δεν έχει η (υπερ-) δεκαπλάσια σε έκταση και πληθυσμό Ρωσία...
Με νόμους του 2018 και του 2019 η χώρα μας έγινε ένα απέραντο πανεπιστημιακό campus αλληλοκαλυπτομένων επιστημονικών αντικειμένων. Κατακλύσθηκε η χώρα από Σχολές και Τμήματα ΑΕΙ και (των συγχωνευθέντων) ΑΤΕΙ, με πλέον χαρακτηριστικό το παράδειγμα των Σχολών και Τμημάτων γεωπονικού χαρακτήρα και μηχανικών που ξαφνικά πλημμύρισαν τη χώρα (τα γεωπονικά υπερτριπλασιάσθηκαν - από 3 έγιναν 10! - και τα τμήματα μηχανικών από 46 έγιναν 76!). Είχαν ιδρυθεί Τμήματα ακόμη και για ειδικότητες υπερκορεσμένες στην αγορά εργασίας (π.χ. η 4η Νομική Σχολή της χώρας, με έδρα στην Πάτρα) ή «πανεπιστημιοποιήθηκαν» Τμήματα ΑΤΕΙ, για τα οποία δεν υπήρχαν διδάσκοντες με προσόντα μέλους ΔΕΠ (δηλ. προσόντα αντίστοιχα των πανεπιστημιακών/μελών ΔΕΠ, με διδακτορικά, κ.λπ.), όπως π.χ. η Νοσηλευτική Σχολή του ΑΤΕΙ Διδυμοτείχου που μετατράπηκε εν μία νυκτί σε ΑΕΙ και όσες προκηρύξεις κι αν έκανε στη συνέχεια δεν μπορούσε να βρει διδάσκοντες επιπέδου πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Φυσικά, οι δύο αυτές Σχολές έμειναν (για ξεχωριστούς/διαφορετικούς λόγους η κάθε μία) στα «χαρτιά». Και οι παθογένειες δεν σταματούν εδώ, καθώς, για παράδειγμα, η υπερπληθώρα των Τμημάτων Μαθηματικών (τα οποία από 6 έγιναν 9… Γιατί; Κανείς δεν ξέρει…) έχει οδηγήσει να υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερα τμήματα με κάτω από 40 φοιτητές…
Στο Μαθηματικό Καστοριάς (ας μας πει κάποιος ένα πειστικό επιχείρημα γιατί έπρεπε να ιδρυθεί εκεί νέο Τμήμα - κι αν σώνει και καλά έπρεπε γιατί Τμ. Μαθηματικών;) πέρυσι, με την εφαρμογή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής, έμειναν κενές οι 138 απ’ τις 144 θέσεις, δηλ. οι Α/ετείς είναι μόλις 6, ασφαλώς λιγότεροι από τους διδάσκοντες…), στο δε (παλαιότερο) Μαθηματικό Σάμου έμειναν κενές οι 299 απ’ τις 305 θέσεις, δηλ. οι επιτυχόντες και νυν Α/ετείς είναι μόλις 6 (κι είμαι βέβαιος ότι οι καθηγητές θα ‘ναι περισσότεροι...). Αντίστοιχες στρεβλώσεις εντοπίζονται σε πληθώρα τμημάτων, όπως - όλως ενδεικτικώς - στο νεοϊδρυθέν Τμήμα Φυσικής στην Καβάλα, όπου απ’ τις 201 θέσεις καλύφθηκαν με φοιτητές μόλις οι 11 και οι 190 έμειναν κενές, στο Τμήμα Συστημάτων Ενέργειας της Λάρισας (τέως ΤΕΙ, νυν Παν/μιο Θεσσαλίας) απ’ τις 132 θέσεις καλύφθηκαν μόλις οι 3 και έμειναν κενές οι 129, στο Τμήμα Δασολογίας Καρπενησίου (Τμήματος του Γεωπονικού Παν/μιου Αθηνών, στο οποίο πρόπερσι είχαν εισαχθεί υποψήφιοι με λευκή κόλλα…) απ’ τις 171 θέσεις καλύφθηκε μόνο η μία (1) και έμειναν κενές 170, κ.λπ. κ.λπ. (και μάλιστα χειρότερα «κ.λπ.»!). Σε ό,τι αφορά την Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση και την απερίσκεπτη απόφαση της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ -επί υπουργίας Γαβρόγλου- να καταργήσει τα ΤΕΙ «βαφτίζοντάς» τα, απλώς, Πανεπιστήμια, τι να πει κανείς;… Aν η τότε Κυβέρνηση έκρινε ότι θα πρέπει να «πανεπιστημιοποιήσει» κάποια τμήματα των ΤΕΙ, όφειλε να περιορισθεί στα υψηλού επιπέδου τμήματα, που πράγματι υπάρχουν, και όχι να προχωρήσει σε οριζόντια «πανεπιστημιοποίηση» απάντων των Τμημάτων, όπως έπραξε για λόγους μικροκομματικής -δηλαδή ψηφοθηρικής- ωφελείας, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί σήμερα στον χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης μια -εξ επόψεως κυβερνητικής, αλλά και ακαδημαϊκής- ανεξέλεγκτη λειτουργική αφασία/αταξία. Επρόκειτο για επιλογές που δεν υπήκουαν σε καμιά λογική. Mε εκείνους τους νόμους (για την «πανεπιστημιοποίηση» των ΤΕΙ και την ίδρυση δεκάδων νέων Τμημάτων σε επιστημονικούς κλάδους υπερεπαρκείς για τα ελληνικά δεδομένα) έφθασε να έχει η Ελλάδα των 10 εκατομμυρίων ανθρώπων 460 (!) Πανεπιστημιακά Τμήματα, πολλά απ’ τα οποία όχι απλώς στερούνται ζητήσεως στην αγορά εργασίας (και τις Υπηρεσίες), αλλά (στερούνται) και φοιτητών! (ενώ την ίδια ώρα ο αριθμός των καθηγητών παρουσιάζει -τι παράξενο και παράδοξο…- πληθωριστικές τάσεις…).
Εν συμπεράσματι θεωρούμε ότι επείγουν: 1ον) Η επαναφορά της Ανώτατης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης με νέα Τμήματα/νέες ειδικεύσεις επί τη βάσει των (νυν, αλλά και των μελλοντικών) αναγκών της αγοράς και των υπηρεσιών και κινείται προς την ορθή κατεύθυνση ο σχεδιασμός του ΥΠΑΙΘ για την επανίδρυση των «νέων ΤΕΙ» στη μορφή των Σχολών/Τμημάτων μέσα στα Πανεπιστήμια, αλλά σε διακριτό ρόλο Εφαρμοσμένων Επιστημών και Τεχνών, και 2ον) επείγει, επίσης, ένας ορθολογικός (επ-)ανασχεδιασμός του ακαδημαϊκού χάρτη στο σύνολο της Ανώτατης / Τριτοβάθμιας (πανεπιστημιακής και τεχνολογικής) Εκπαίδευσης για τον καθορισμό, με κριτήρια ακαδημαϊκά (αλλά και αγοράς) των ειδικοτήτων που είναι χρήσιμες και απαραίτητες να υπάρχουν στα Πανεπιστήμια και στα ιδρυθησόμενα νέα ΤΕΙ.
Όχι μόνο γιατί τα 460 σημερινά Τμήματα είναι πολλά (ή, μήπως, όχι;), αλλά επειδή η (μικροκομματική) λογική του «συνωστισμού» Σχολών και Τμημάτων με την ίδρυση σε κάθε πόλη της Ελλάδος κι ενός ΑΕΙ, δεν δικαιολογείται σε καμιά περίπτωση από τις μελλοντικές ανάγκες της αγοράς, αγνοεί εντελώς τις υποδομές των Σχολών, επιβραβεύει έμμεσα και συντηρεί ένα γενικευμένο κλίμα ήσσονος προσπάθειας και υποβαθμίζει εκ των πραγμάτων το επίπεδο σπουδών, καθηλώνοντας τα Πανεπιστήμια σε ρόλο κομπάρσου τη στιγμή που η Ανώτατη Εκπαίδευση σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο κινείται πια με υπερηχητικές ταχύτητες και σε λίγα χρόνια, αν ως χώρα συνεχίσουμε στο ίδιο βιολί, οι διαφορές μας θα είναι χαώδεις και μη αναστρέψιμες.
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής Β/θμιας (ΠΕ01), δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ (xaan@theo.auth.gr).
