Το ελληνικό σχολείο της Λάρισας το 1866

Από τον Κώστα Σπανό, εκδότη του Θεσσαλικού Ημερολογίου

Είναι γνωστό ότι, κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κατοχής, οι εκκλησίες των πόλεων και των οικισμών είχαν αναλάβει τα έξοδα λειτουργίας των σχολείων. Οι πληροφορίες του κώδικα του ναού του Αγίου Αχιλλίου, κυρίως για την προεπαναστατική περίοδο, είναι αδιάψευστος μάρτυρας. Τα σχολεία της Λάρισας, τα κοινά και το Ελληνικό της ανώτερης βαθμίδας, αντιμετώπιζαν οικονομικά προβλήματα καθώς στηρίζονταν στα έσοδα των ναών και στη συνδρομή κάποιων φιλοπρόοδων ευκατάστατων Λαρισαίων. Στη λειτουργία του Ελληνικού Σχολείου συνέβαλαν ο μητροπολίτης Στέφανος και ο οθωμανός.
Το 1862-1866, στο Ελληνικό Σχολείο δίδασκε ο Ιωάννης Παγούνης, ο οποίος στα ονόματα του κώδικα του Αγίου Αχιλλίου, που επιμελήθηκα, αναφέρεται ως ελληνοδιδάσκαλος Παγώνης. Το σχολείο αυτό, στο οποίο διδάσκονταν λατινικά και γαλλικά, τελούσε υπό την εποπτεία του μητροπολίτη Στεφάνου και του διοικητή της Λάρισας Κασάν πασά, που πρόσφερε βιβλία.
Το καλοκαίρι του 1866 οι επίτροποι του Αγίου Αχιλλίου ανανέωσαν, για μία ακόμα φορά, την πρόσληψη του Παγούνη, ο οποίος δίδασκε «μετ’ απαραμίλλου επιμελείας». Του όφειλαν, όμως, κάποιο ποσό και αδυνατούσαν να το βρουν. Ένας «φιλόμουσος», λοιπόν, έστειλε μία επιστολή στην αθηναϊκή εφημερίδα «Αλήθεια», κοινοποιώντας τις απόψεις των επιτρόπων που ζητούσαν από όλους τους κατοίκους της Λάρισας, ντόπιους και ξένους, να τους συνδράμουν για να λειτουργήσει το σχολείο τους.
Φαίνεται ότι κάποιοι ντόπιοι Λαρισαίοι θεωρούσαν ξένους τους μετοίκους της πόλης και εκείνοι δυστροπούσαν να βοηθήσουν. Στην επιστολή, η λέξη «ξένοι», την οποία χρησιμοποιούσαν «τινές εξ ημών» χαρακτηρίζεται «κακόηχος» και «άχαρις» και την αποδοκιμάζουν. Παρακαλούν, λοιπόν, όλους τους Λαρισαίους να βοηθήσουν, όπως έπραξαν τα 4 σχολικά έτη και πλήρωναν τους μισθούς του Παγούνη. Μετά την ανακοίνωση των επιτρόπων, εντός 2 ωρών προσφέρθηκαν 6.000 γρόσια, αλλά απαιτούνταν και άλλα, τα οποία έλπιζαν ότι θα λάβουν. Η ανακοίνωση στην «Αλήθεια» έχεις ως εξής:
«Λάρισα τη 24η Ιουλίου 1866
Ευγενέστατοι και έντιμοι Κ. Ξένοι οι κατοικούντες εν ταύτη τη πόλει.
Το κακόηχον και άχαρι όνομα Ξένοι, με το οποίον τινές εξ ημών κατ’ αυτάς υμάς απεκάλεσαν, μετ’ αγανακτήσεως οι υποφαινόμενοι αποδοκιμάζοντες, καλούμεν υμάς συμπολίτας και αδελφούς μας, επικαλούμενοι την γενναίαν προαιρετικήν υμών χρηματικήν συνδρομήν εις την διατήρησιν επί έν έτος του Ελληνικού της πόλεως ταύτης διδασκάλου κ. Ιωάννου Πηγούνη, όστις, ως είναι γνωστον υμίν, εδίδαξε τέσσερα έτη ενταύθα τους παίδας ημών μετ’ απαραμίλλου επιμελείας, προσπαθησας να ωφελήση αδιακρίτως αυτούς τιμών, και παρ’ αυτών ως πατήρ σεβόμενος.
Πεποιθότες εις τα φιλάνθρωπα αισθήματα και εις την φιλομάθειαν υμών και στηριζόμενοι επί των προηγουμένων πλουσιοπαρόχων συνδρομών, τας οποίας αυθορμήτως πολλάκις απεφασίσατε και εξετελέσατε υπέρ των κοινών της πόλεως ταύτης εκκλησιαστικών τε και εκπαιδευτικών καταστημάτων, ελπίζομεν ότι και ταύτην την αίτησιν ημών, αφορώσαν την πρόοδον των νέων της πόλεως ταύτης, δεν θέλετε αρνηθή.
Βεβαιωθήτε δε ότι η νεολαία της Λαρίσης θέλει αναφέρει τα Σ. ονόματα υμών μετά σεβασμού και βαθείας ευγνωμοσύνης εφ’ όρου ζωής. Οι υποφαινόμενοι υποσχόμεθα ευχαρίστως να πληρώσωμεν ευχαρίστως κατά τριμηνίαν ό,τι έκαστος με την υπογραφήν του σημειώση προς τον ελληνοδιδάσκαλον κ. Ι. Παγούνην διά μισθόν της διδασκαλίας του το ερχόμενον σχολικόν έτος 1866 και 1867 χάριν της σπουδαζούσης νεολαίας της πόλεως ταύτης. (έπονται αι υπογραφαί των συνδρομητών).
Αυθημερόν, κοινοποιηθείσης της παρούσης προς τους φιλομαθείς εν τη Λαρίση παρεπιδημούντάς τε και ενδημούντας, εν διαστήματι δύο ωρών, εγένετο συνεισφορά παρ’ αυτών υπέρ τα έξ χιλιάδας γροσίων. Ελπίζεται δε, ότι θέλει συναθροισθή επίσημον ποσόν, χάριν της σπουδής των νέων της πόλεως ταύτης, οίτινες διδασκόμενοι την Ελληνικήν, Λατινικήν, Γαλλικήν και τ’ άλλα εγκύκλια μαθήματα υπό ελληνοδιδασκάλου ευπαιδεύτου, εναρέτου και μετά θρησκευτικού ζήλου τα καθήκοντα αυτού εκπληρούντος επί τέσσερα έτη εν τη σχολή υπό τε της Α.Υ. του αόκνου υπέρ του γενικού καλού της επαρχίας ταύτης φιλοτίμου και δραστηρίου διοικητού Κασάν πασά, προικισθείση δι’ αυτού κατά το παρελθόν έτος με διαφόρων γλωσσών συγγραφέων πολύτιμα συγγράμματα, και υπό του φιλομαθούς αρχιερέως αγ. Λαρίσης κ. Στεφάνου προστατευομένης. Εν τοιαύτη σχολή λέγομεν, ευελπιζόμεθα, ότι θέλουν βλαστήσει βλαστοί αειθαλείς και χρήσιμοι εις τε την Σ. Κυβέρνησιν, και εις την κοινωνίαν της Θεσσαλίας, και άξιοι της ευμενούς και γενναίας συνδρομής των απανταχού φιλομαθών κ. ομογενών.
Ταύτα αρκούσι, νομίζομεν, φίλε, ίνα αποδείξωσιν, ότι και οι εκτός της πατρίδος διαμένοντες ομογενείς, προθύμως και εκ του υστερήματος αυτών πολλάκις ασπαζόμενοι τας αρχάς του νέου πολιτισμού συνεισφέρουσι τον οβολόν των υπέρ της διανοητικής αναπτύξεως της νεολαίας. Προσεχώς θέλομεν δημοσιεύσει και τα ονόματα των συνδομητών. Είς φιλόμουσος». Αλήθεια, φ. 194 (Αθήναι Πέμπτη 4.8.1866), σ. 4.  
www.thessaliko.gr