Ε.ΠΑΛ. σε κρίση ταυτότητας

Του Χάρη Ανδρεόπουλου*

Με αφορμή το ζήτημα που ανέκυψε πρόσφατα με την καταγγελία αναπληρωτή καθηγητή σε Επαγγελματικό Λύκειο (Ε.ΠΑΛ.) μεγάλου τουριστικού νησιού της χώρας, ότι εξαναγκάστηκε σε παραίτηση εξαιτίας του διαρκούς εκφοβισμού (bullying) που υφίστατο από μαθητές και μαθήτριες του σχολείου, τέθηκε ξανά στον δημόσιο διάλογο το θέμα με τις παθογένειες που ενδημούν στην εκπαίδευση και εν προκειμένω στην Τεχνική, αναφορικώς με το προβληματικό κλίμα που επικρατεί στις σχέσεις μαθητών - εκπαιδευτικών, κλίμα σε ολοένα και περισσότερες περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια παραβατικών συμπεριφορών όχι μόνο μεταξύ μαθητών, αλλά και μεταξύ μαθητών και καθηγητών.
Ο καθηγητής σε επιστολή του, την οποία δημοσίευσε εκπαιδευτικό portal, περιγράφοντας τα θλιβερά και σοκαριστικά γεγονότα παρεμπόδισης του διδακτικού έργου του κάνει λόγο για “απόλυτη” και “αρνητική κυριαρχία” μαθητών, αλλά και εξωσχολικών, ενώ καταλύτης για την απόφασή του να παραιτηθεί ήταν η δήλωση εκ μέρους μαθητών: “Εδώ μάθημα δεν κάνεις. Δεν κάνει κανείς. Εδώ είναι ΕΠΑΛ…» και η απαίτησή τους «θα μας βάλεις όλους ένα 12, όπως όλοι και άντε...”. Όπως δε τόνισε ο ίδιος, έστειλε τη συγκεκριμένη επιστολή στη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπ/σης της περιοχής, στον Εισαγγελέα, αλλά και στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων (Υ.ΠΑΙ.Θ.), αλλά προκοπή δεν είδε - και τα «βρόντηξε».
Δεν είναι της παρούσης να σχολιάσουμε γιατί οι αρμόδιοι προϊστάμενοι του καθηγητή (Διευθυντής του σχολείου, Σύλλογος Διδασκόντων, Διευθυντής Εκπ/σης του νομού) δεν μερίμνησαν εγκαίρως για να προστατεύσουν τον καθηγητή ή, εάν το έκαναν, γιατί η παρέμβασή τους υπήρξε αναποτελεσματική. Ούτε είναι της παρούσης να κρίνουμε και να αξιολογήσουμε πώς είναι δυνατόν να συμβαίνουν όλα αυτά -και δη σε ακραία μορφή παραβατικής συμπεριφοράς- τη στιγμή που το Υ.ΠΑΙ.Θ., έχοντας παραδεχθεί πως το μαθητικό δυναμικό των Ε.ΠΑΛ. έχει ανάγκη περισσότερης στήριξης (ψυχοκοινωνικής και μαθησιακής), με το πρόγραμμα «Μια Νέα Αρχή στα Ε.ΠΑΛ.» (Μ.Ν.Α.Ε.) έχει τοποθετήσει στα Ε.ΠΑΛ. Ψυχολόγους και Κοινωνικούς Λειτουργούς για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των μαθητών, καθώς και πρόσθετους εκπαιδευτικούς Φιλόλογους και Μαθηματικούς, στο πλαίσιο της ενισχυτικής διδασκαλίας της Γλώσσας και των Μαθηματικών - και πολύ καλά έκανε, αλλά... Αλλά, εδώ φαίνεται ότι αυτό που χρειάζoνται τα Ε.ΠΑΛ. είναι άλλου είδους “θεραπεία” του προβλήματος, για να βρει έτσι η Τεχνική Εκπαίδευση τον δρόμο που της πρέπει και τον ρόλο που της αναλογεί στην αγορά εργασίας.
Το περιστατικό στο συγκεκριμένο Ε.ΠΑΛ. είναι ενδεικτικό της τραγικότητας των πραγμάτων που έχουν κάνει την εμφάνισή τους (και) σε σχολεία, φανερώνοντας ότι «ο κόμπος έφθασε στο χτένι» και πως η Πολιτεία (εν προκειμένω το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων - Υ.ΠΑΙ.Θ.) θα πρέπει επειγόντως να λάβει όλα εκείνα τα μέτρα που θα αποτρέπουν την “μπαχαλοποίηση” της λειτουργίας των σχολείων. Κι όταν λέμε μέτρα δεν εννοούμε μόνο κατασταλτικά και πειθαρχικά, αλλά πρωτίστως μέτρα πολιτικά που θα διαμορφώσουν νέες συνθήκες, νέο περιβάλλον και θα δώσουν νέα πνοή στην Τεχνική Εκπαίδευση, η οποία παρά τις διατυμπανιζόμενες “αναβαθμίσεις” της, συνεχίζει, κατά τη γνώμη μας, να αντιμετωπίζει κρίση ταυτότητας.
Τι είναι, τελικά, τα Ε.ΠΑΛ.; Γιατί τα ίδρυσε (το 1980 ως «Τεχνικά και Επαγγελματικά Λύκεια» - Τ.Ε.Λ.) η Πολιτεία και για ποιον σκοπό τα λειτουργεί μέχρι σήμερα (ως «Ε.ΠΑΛ.»); Για να αποτελέσουν έναν δεύτερο, ξεχωριστό/διακριτό σε σχέση με τα Γενικά Λύκεια (ΓΕ.Λ.) «προθάλαμο» για την εισαγωγή των αποφοίτων τους στα Πανεπιστήμια ή για ν’ αποτελούν τα «φυτώρια» που θα παράγουν τα μεσαία στελέχη παραγωγής, τους «εργοδηγούς» που λέγαμε παλαιότερα και που μέχρι το 1980 αποτελούσαν τη «ραχοκοκαλιά» της οικονομίας, είτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες, είτε ως μεσαία στελέχη στη βιομηχανία; Λογικά θα έπρεπε να ισχύει το δεύτερο - γιατί σε κάθε ανεπτυγμένη δυτικού τύπου οικονομία λειτουργεί σ’ όλα τα επαγγέλματα η (ιεραρχική) «πυραμίδα», έχοντας στη βάση π.χ. τον τεχνίτη (απόφοιτο κατωτέρας τεχνικής σχολής), μετά τον εργοδηγό (απόφοιτο των πάλαι ποτέ μέσων Τεχνικών Σχολών Εργοδηγών), στη συνέχεια τον υπομηχανικό (του “μικρού” Πολυτεχνείου» και αργότερα των τριτοβάθμιων Τ.Ε.Ι.) και, τέλος, στην κορυφή της πυραμίδας, τον διπλωματούχο μηχανικό (του “τρανού” Πολυτεχνείου), κ.ο.κ. Στη χώρα μας, όμως, τα τελευταία χρόνια, λειτουργεί το πρώτο: όλοι θέλουν να βρεθούν στην κορυφή της πυραμίδας κι αν αυτό μπορούν το επιτύχουν με μια πιο εύκολη εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο/Πολυτεχνείο, όπως π.χ. μέσω των Ε.ΠΑΛ, …να ‘σου και για τα Ε.ΠΑΛ. η μετατροπή σε προθάλαμο των Πανεπιστημίων…
Αν η Πολιτεία -το Κράτος- θέλει να δημιουργήσει «Τεχνολογικό» Λύκειο, για να το επιλέγουν (όχι όσοι θέλουν να πάρουν ένα πτυχίο τεχνικού Δ.Ε. [Δευτεροβάθμιας Εκπ/σης: “εργοδηγού”], αλλά… όσοι θέλουν να είναι υποψήφιοι για τα Πολυτεχνεία και εν γένει τις πανεπιστημιακές σχολές Εφαρμοσμένων Επιστημών), ας (ξανα-) φτιάξει τα «Ενιαία Πολυκλαδικά Λύκεια» που λειτουργούσαν ως κοινή «ομπρέλα» της γενικής και τεχνικής εκπαίδευσης, σε λυκειακό επίπεδο, αλλά καταργήθηκαν (προ 25ετίας) γιατί θεωρήθηκαν ακριβός τύπος σχολείου.
Οι συμπεριφορές βίας και ακραίας παραβατικότητας που εκδηλώνονται σε ορισμένα Ε.ΠΑΛ (όπως σε σχολεία γενικής εκπαίδευσης, αλλά στατιστικά σε μικρότερη κλίμακα) είτε μεταξύ μαθητών, είτε μεταξύ μαθητών και καθηγητών δεν θα πρέπει να αποτελέσουν αφορμή για την εξαγωγή απλουστευτικών συμπερασμάτων. Χρειάζεται υπεύθυνη προσέγγιση -κοινωνιολογική και ψυχολογική- από ειδικούς και, ασφαλώς, απαιτείται η λήψη άμεσων πειθαρχικών μέτρων καταστολής τέτοιων συμπεριφορών, αλλά και παιδαγωγικών παρεμβάσεων για τη θεραπεία τους.
Εκτιμούμε, τέλος, ότι ήγγικεν η ώρα για μέτρα πολιτικά που θα στοχεύουν στην «επανίδρυση» του θεσμού της Β/θμιας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, μέσω μιας στρατηγικής επαναπροσδιορισμού της ταυτότητας των Ε.ΠΑΛ., ως σχολείων - «φυτωρίων» μεσαίων στελεχών σε ειδικότητες με υψηλή ζήτηση στην αγορά εργασίας, πολιτική που πιστεύουμε ότι θα συμβάλλει στην αποκατάσταση του κλίματος κανονικότητας που τόσο έχει ανάγκη η πολύπαθη τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση της χώρας μας.
 
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής Β’/βάθμιας (ΠΕ01), δρ Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Α.Π.Θ. ([e-mail])